Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Հորոդենկա)
Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի, Հորոդենկա քաղաքում գտնվող կրոնական կառույց։ Պատկանում էր հայ կաթողիկե եկեղեցու Լվովի արքեպիսկոպոսությանը։ Համակարգում էր ներկայիս Իվանո-Ֆրանկովսկի մարզի Հորոդենկա քաղաքում բնակվող ուկրաինահայության (լեհահայության) հոգևոր կյանքը, կառուցվել է 1686-1706 թվականներին։ Հանդիսանում է մարզի հայկական եկեղեցիներից մեկը՝ մարզկենտրոնի Աստվածածնի Ավետման եկեղեցու հետ միասին։
| Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի | |
|---|---|
 | |
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | եկեղեցի |
| Երկիր |  Ուկրաինա |
| Տեղագրություն | Հորոդենկա |
| Ժառանգության կարգավիճակ | Ուկրաինական մշակույթի տեղական նշանակության հուշարձան |
 | |
 | |
 Armenian church in Horodenka Վիքիպահեստում | |
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (այլ կիրառումներ)
Ներկայումս այն գտնվում է Կրուշելնիցկոգո փողոցում՝ տեղական այգու մոտ։ Այժմ եկեղեցին փակ է, պատուհաններին ճաղավանդակներ են, պատերը ջարդուփշուր եղած, տանիքը փլված։ Հորոդենկայի հայկական եկեղեցին քաղաքի ամենահին ճարտարապետական հուշարձանն է։ Եկեղեցու վիճակը որպես ամբողջություն կարելի է գնահատել որպես լքված․ այն ունի մի շարք ինքնատիպ առանձնահատկություններ և վերականգնողական աշխատանքների կարիք ունի։
Պատմություն
խմբագրելՀորոդենկա (Գորոդենկա) քաղաքում և համանուն շրջանում 17-19-րդ դարերում եղել է հայկական գաղութ: Հայերն այստեղ են վերագաղթել 1670-ական թվականներից՝ Մոլդովայից և Վալախիայից: Դա տեղի ունեցավ այն բանից հետո, երբ 1668 թվականին քաղաքը Մագդեբուրգի իրավունք ստացավ։ Նրանք իրավունք են ստացել տներ կառուցել, առևտուր անել և ղեկավարվել սեփական օրենքներով: Հայերն ստացել են Ոսկե նետի զինանշանը, Ոսկե հասկ, Բուչաչ և այլն։
1770 թվականին եղել է 100 հայկական տուն, 1782 թվականին՝ 80 տուն (410 մարդ): Հետագայում հայերի թիվը նվազել է (1784 թվականին՝ 403 մարդ, 1808 թվականին՝ 381 մարդ), և գաղութն աստիճանաբար մարել է: 1871 թվականին Հորոդենկայում մնացել էր տասը հայ ընտանիք, և դեռևս գործում էր հայոց եկեղեցին:
Եկեղեցի
խմբագրելՍուրբ Աստվածածին եկեղեցին կառուցվել է քաղաքի հայ համայնքի հաշվին, որն այն ժամանակ դարձել է շատ ազդեցիկ և հաջորդ դարի առաջին կեսին վերահսկել է քաղաքի գրեթե ողջ առևտուրը։ Գտնվում էր Լաթերանի մատուռի հարևանությամբ, որը չի պահպանվել։ 1706 թվականին կառուցված հայկական եկեղեցին դարձավ քաղաքում հարուստ հայ համայնքի առկայության խորհրդանիշը։ Տաճարի բակը բավականին ընդարձակ է եղել, նրա տարածքում եղել է հայկական գերեզմանատուն։ Տաճարն ու նրա գավիթը շրջապատված էին բարձր պարսպով, գեղեցիկ դարպասներով։ Տաճարը դրսից բավականին ասկետիկ է և առանձնապես նուրբ շինություն չէ:
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի պատճառած վնասներից հետո տաճարը լքվել է։
Ճարտարապետություն
խմբագրելԿառույցն ունի հաստ պատեր, բարձր պատուհաններ, մուտքի դռան վերևում պատշգամբ։ Տաճարի հիմնական ճակատը հենված է հզոր հենարաններով, որոնք դուրս են ցցված պատերի ստորին մասից երկու մետր հեռավորության վրա։ Բայց տաճարի ներքին հարդարանքը հայտնի էր իր շքեղությամբ ու հարստությամբ։ 1743 թվականին քաղաքի սեփականատեր Նիկոլայ Պոտոցկին հրեական համայնքին արտոնություններ է շնորհում առևտրի և արհեստների մեջ։ Հրեական համայնքին տեղ է հատկացվել սինագոգի և գերեզմանատան կառուցման համար։
18-րդ դարի կեսերից հրեաները հայերին տեղահանեցին առևտրից և գերիշխող դիրք գրավեցին այս ոլորտում։ 1775 թվականին Հորոդենկայում ապրում էր 863 հրեական ընտանիք։ Հայերը աստիճանաբար սկսեցին հեռանալ քաղաքից։ 1779 թվականին եկեղեցին խիստ թալանվել է․ պատարագ մատուցելու համար նույնիսկ սկիհ չկար։ 1811 թվականին եկեղեցում տեղադրվել է երգեհոն։ Կոմունիստական ռեժիմի ժամանակ եկեղեցին ծառայել է որպես պահեստ։
Տես նաև
խմբագրելԱղբյուրներ
խմբագրել- Бабій Н. П. Творчість Бернарда Меретина на Прикарпатті // Мистецтвознавчі записки. — 2010. — С. 189.
- У Вірменському костелі в Городенці відремонтували дах // Zbruč. — 2022. — 10 січня.
- Barącz Sadok Horodenka // Rys dziejów ormiańskich Արխիվացված 2015-12-08 Wayback Machine. — Tarnopol, 1869. — S. 84-87. (լեհ.)
Արտաքին հղումներ
խմբագրել
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Հորոդենկա) կատեգորիայում։ |
- Енциклопедія пам'яток Արխիվացված 2016-04-22 Wayback Machine
- https://www.pokutia.com/ Արխիվացված 2021-04-20 Wayback Machine
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Հորոդենկա)» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբանական տարբերակը վերցված է «Հայ Սփյուռք» հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ 
|