Վիքիպեդիա

Սնորրի Սթուրլուսոն

Սնորրի Ստուրլուսոն (իսլանդերեն՝ Snorri Sturluson (1179[1], Hvammur, Dalabyggð, Վեստուրլանդ, Իսլանդիա - սեպտեմբերի 23, 1241[2][3], Reykholt, Borgarbyggð, Վեստուրլանդ, Իսլանդիա[4]), Ռեյկհոլտ, Իսլանդիա) - իսլանդացի սկալդ, արձակագիր, պատմաբան և քաղաքական գործիչ։ Սնորրին առավել հայտնի է որպես Կրտսեր Էդդայի հեղինակ, որը բաղկացած է «Գյուլվիի տեսիլքից» (Gylfaginning), որն ուրվագծում է սկանդինավյան դիցաբանության սյուժեները, «Պոեզիայի լեզուն» (Skáldskaparmál) և «Չափումների ցանկը» (Háttatal): Ընդունված է, որ Սնորրին «Երկրի շրջանի» (Heimskringla) հեղինակն է, թեև որոշ գիտնականներ վիճարկում են այս կարծիքը։ «Երկրի շրջանը» սագաների հսկայական հավաքածու է, որը պատմում է Նորվեգիայի թագավորների մասին առասպելական ժամանակներից մինչև 1177 թվականը։ Սնորրիին վերագրվում է նաև «Էգիլի սագայի» և «Օլաֆ Սուրբի մասին առանձին սագայի» հեղինակությունը։ Բացի իր գրական գործունեությունից, Սնորրին հայտնի է նաև որպես քաղաքական գործիչ. ծագելով Ստուրլունգների ազնվական ընտանիքից՝ նա ակտիվ մասնակցություն է ունեցել Իսլանդիայի հասարակական կյանքին, երկու անգամ ընտրվել է Ալտինգի խոսնակ։

Սնորրի Սթուրլուսոն
իսլ.՝ Snorri Sturluson
Սնորրի Սթուրլուսոնի պատկերը «Snorre Sturlassons Heimskringla» գրքից
Ծնվել է1179[1]
ԾննդավայրHvammur, Dalabyggð, Վեստուրլանդ, Իսլանդիա
Վախճանվել էսեպտեմբերի 23, 1241[2][3]
Վախճանի վայրReykholt, Borgarbyggð, Վեստուրլանդ, Իսլանդիա[4]
Մասնագիտությունգրող, սկալդ, պատմաբան, քաղաքական գործիչ, դիվանագետ և բանաստեղծ
ՔաղաքացիությունԻսլանդիա
Ուշագրավ աշխատանքներԿրտսեր Էդդա և Heimskringla?
ԱմուսինHallveig Ormsdóttir?
ԶավակներÓrækja Snorrason?, Þórdís Snorradóttir?, Jón murtur Snorrason? և Hallbera Snorradóttir?
 Snorri Sturluson Վիքիպահեստում

Վաղ տարիները խմբագրել

Սնորրի Ստուրլուսոնը ծնվել է Իսլանդիայի հարուստ և հզոր Ստուրլունգար ընտանիքներից մեկում 1179 թվականին Հվամմուր ի Դոլում բնակավայրում։ Սովորաբար գրվում է որպես Hvamm կամ Hvammr[5]: Նրա ծնողներն էին հվամմուրցի Ստուրլա Շորարսոն Ավագը[6] և նրա երկրորդ կին Գուդնի Բոդվարսդոտիրը[7]։ Նա ուներ երկու ավագ եղբայր՝ Թհորդր (ծն. 1165) և Սիգվատր Ստուրլուսոնը (ծն. 1170), երկու քույր՝ Հելգա և Վիգդիս, և ինը խորթ եղբայրներ և քույրեր։

Երեք-չորս տարեկանից Սնորրին մեծացել է Նորվեգիայի թագավորների ազգական Ջոն Լոֆթսոնի տանը՝ Օդիում։ Դա պայմանավորված էր նրանով, որ երբ Սնորի հայրը՝ Ստուրլան, դատի է տվել Պալ Սոլվասոնին, վերջինիս կինը դանակով հարձակվել է Ստուրլայի վրա՝ ցանկանալով, ինչպես ինքն էր ասում, նրան նմանեցնել իր հերոս Օդինին (այսինքն՝ միաչքի), բայց կնոջը հաջողվել է միայն վնասել Շտուրլայի այտը։ Քանի որ փոխհատուցման գումարը Պալին կդարձներ մուրացկան, Լոֆթսոնն առաջարկեց Ստերլին ստանձնել Սնորրիի դաստիարակությունը որպես փոխհատուցում։

Այս կերպ Սնորրին կրթվեց և կապեր հաստատեց, որոնք չէր կարող ունենալ, եթե տանը մնար։ Ջոն Լոֆթսոնը և՛ Նորվեգիայի թագավորի, և՛ հայտնի գիտնական Սամունդ Իմաստունի թոռն էր, ինչը թույլ տվեց Սնորրիին ստանալ կրթաթոշակ։ Նա այդպես էլ չվերադարձավ իր ծնողների տուն։ Ստուրլա Թորդարսոնը մահացել է 1183 թվականին, իսկ Սնորրիի մայրը՝ Գուդնյուն, վատնել է ժառանգության նրա բաժինը։ Ջոն Լոֆթսոնը մահացավ 1197 թվականին, իսկ 1199 թվականին Սնորրին ամուսնացավ Հերդիս Բերսադոտտիրի հետ և նրա հորից ստացավ Բորգի հարուստ ագարակը։

Սնորրին և Հերդիսը Բորգում ապրել են չորս տարի և ունեցել երկու երեխա՝ Հալբերա և Ջոն անուններով։ Ի վերջո, Հերդիսը հոգնել է Սնորրի մշտական դավաճանություններից, և 1206 թվականին նա տեղափոխվեց Ռեյկյահոլտ (Իսլ. Reykjaholt), այժմ՝ Ռեյխոլտի կալվածք, կինը մնաց Բորգում[8]։ Ռեյկյահոլտում Սնորրին ևս 5 երեխա է ունեցել այլ 3 կանանցից[9]։

Հասարական գործունեություն խմբագրել

Սնորրին արագ համբավ ձեռք բերեց որպես բանաստեղծ և միևնույն ժամանակ որպես իրավաբան։ 1215 թվականին ընտրվել է Ալտինգի՝ Իսլանդիայի խորհրդարանի խոսնակ։ 1218 թվականի ամռանը Սնորրին թողեց պաշտոնն ու թագավորի հրավերով մեկնեց Նորվեգիա, որտեղ նրան ընդունեցին թագավոր Հակոն IV-ը և յարլ Սկուլի Բարդարսոնը, որը նրա օրոք ռեգենտ էր։ Նա ձմեռը անցկացրել է յարլ Սկուլիի մոտ։ Նա թագավորից և յարլից որպես նվեր ստացավ մի նավ, որով նավարկեց Շվեդիա և գրեց բանաստեղծություններ՝ վերջիններիս գովաբանող։1219 թվականին Սնորրին հանդիպեց շվեդ օրենսդիր Էսկիլ Մագնուսոնի և նրա կնոջ՝ Քրիստինայի հետ, որոնցից հավանաբար տեղեկություններ ստացավ Շվեդիայի վաղ պատմության մասին։

Սնորրին առաջին հերթին հետաքրքրված էր պատմությամբ և մշակույթով։ Նա ստացավ թագավորական տնտեսվարի կոչում (skutilsvein): Հավանաբար Հակոնը և Սկուլին ապավինում էին Ալտինգում նրա աջակցությանը, երբ քննարկում էին Իսլանդիան Նորվեգիային միացնելու հարցը։

1220 թվականին Սնորրին վերադարձավ Իսլանդիա, իսկ 1222 թվականին կրկին դարձավ խորհրդարանի խոսնակ՝ մնալով պաշտոնին մինչև 1232 թվականը։ Ալտինգում Սնորրին հանդես էր գալիս որպես Նորվեգիայի թագավորի աջակից, ինչը բազմաթիվ ազդեցիկ անձանց դարձրեց իր դեմ։ Շատերը անընդունելի համարեցին, որ Սնորրին Նորվեգիայի թագավորի պալատականն էր և միևնույն ժամանակ Ալթինգի անդամ։ Սնորրին իր հերթին ցանկանում էր ամրապնդել իր ազդեցությունը Իսլանդիայում և օգտագործել այն՝ երկիրը Նորվեգիայի միացնելու գործում։ 1222 թվականին նա փորձեց ամուսնանալ Ջոն Լոֆթսոնի թոռնուհու՝ Սոլվեյգի հետ, բայց վերջինիս որպես կին ընտրեց իրեն Սնորրիի եղբորորդի Ստուրլա Սիգվացոնը։ Սա հանգեցրեց ներքին բախումների, և Սնորրին բանակ հավաքեց իր առաջնեկ Օրեկյայի և մեկ այլ եղբորորդի Բոդվար Թորդարսոնի գլխավորությամբ։ Բայց ճակատամարտի նախօրեին իր եղբոր՝ Սիգվաթի և որդու՝ Ստուրլա Սիգվացսոնի հետ զինադադար կնքվեց։ Սիգվաթը և Ստուրլան հարձակվեցին Սնորրիի վրա և վերջինս ստիպված գաղթեց դեպի արևմտյան Իսլանդիայի ֆյորդները։

1224 թվականին Սնորրին ամուսնացավ Հալվեյգ Օրմսդոտիրի հետ (մոտ 1199–1241)՝ Յոն Լոֆթսոնի թոռնուհու հետ, որն այդ օրերին մեծ հնարավորություններով այրի էր՝ երկու երիտասարդ որդիներով, և նրա հետ կնքեց համատեղ սեփականության պայմանագիր (կամ helmingafélag): Նրանց երեխաները մահացել են մինչ հասուն տարիքի հասնելը[10]։

Հակոն IV-ը փորձեց միջամտել՝ հրավիրելով յարլերին բանակցելու Նորվեգիայում։ Սնորրին, հասկանալով՝ ինչով է դա սպառնում, սկսեց հորդորել հակառակորդներին ընդունել թագավորի առաջարկը։ Ստուրլան բանտարկեց Օրեկյային՝ հրավիրելով նրան Ռեյկյահոլտ՝ իբր բանակցությունների համար, և Թորլեյֆ Թորդարսոնին (Սնորրիի զարմիկը), որը եկել էր աջակցելու նրան, բայց վիճաբանել էր հրամանատարության միասնության հարցերի շուրջ։

Վերջին տարիներն ու մահը խմբագրել

1237 թվականին Սնորրին որոշեց մեկնել Նորվեգիա։ Իր երկրորդ այցելության ժամանակ Սնորրին մնաց Յարլ Սկուլիի մոտ, սակայն վերջինիս ազդեցությունն արդեն նվազում էր։ 1240 թվականին Սկուլի Բարդարսոնը սպանվում է Հաակոնի կողմնակիցների կողմից։ 1239 թվականին թագավորը բոլոր իսլանդացիներին արգելեց լքել երկիրը, սակայն Սնորրին չհնազանդվեց նրան։ 1241 թվականին Ստուրլունգների թշնամի Գիցուր Թորվալդսոնը թագավորից թույլտվություն ստացավ բռնելու Սնորրին և նրան անհնազանդության համար բերել Նորվեգիա։ 1241 թվականի սեպտեմբերի 21-ին Գիցուրի կողմից ուղարկված յոթանասուն զինյալ ներխուժեցին Ռեյկյահոլտ և, շորթելով քահանա Առնբյորնից, որ Սնորրին թաքնվել էր նկուղում, կացնահարեցին նրան և այրեցին ամբողջ ագարակը[11]։

Ժառանգություն խմբագրել

Սնորրի Ստուրլուսոնի գրվածքները տեղեկատվություն փոխանցում հյուսիսային Եվրոպայում բնակվող ժողովուրդների վրա ազդող անձանց և իրադարձությունների վերաբերյալ այն ժամանակաշրջաններում, որոնց մասին համապատասխան տեղեկատվությունը սակավ է։ Այսպիսով, օրինակ, այն նկարագրում է 10-րդ և 11-րդ դարերի Անգլիայի և Սկանդինավիայի միջև հարաբերությունները[12]։ Սնորրին համարվում է այս առումով հարատև նշանակություն ունեցող գործիչ[13]։ Հալվդան Կութը գրում է, որ նրա աշխատանքը «գերազանցում է այն ամենը, ինչ միջնադարը մեզ թողել է պատմական գրականության մեջ»[14]։ Նա նաև ներկայացրել է Վինլանդի հայտնաբերման վաղ պատմությունը[15]։

Որոշ չափով Սնորի Ստուրլուսոնի ժառանգությունը նույնպես դեր խաղաց քաղաքականության մեջ նրա մահից շատ հետո։ Նրա գրվածքները կարող էին օգտագործվել ի պաշտպանություն հետագայում Նորվեգիայի թագավորների պնդումների՝ կապված իրենց իշխանության նկատմամբ հարգանքի հետ։ Ավելի ուշ, իր հեղինակած Հեյմսկրինգլան մեծապես ազդեց 19-րդ դարի կեսերին նորվեգական ռոմանտիկ ազգայնականության շրջանում ազգային ինքնության հաստատման գործում[16]։

Խորխե Լուիս Բորխեսը և Մարիա Կոդաման ուսումնասիրել են և թարգմանել իր Gylfaginning-ը իսպաներեն՝ նախաբանում ներկայացնելով Սնորրիի կենսագրական պատմությունը։

«Ինը աշխարհներ, որոնք ես հիշում եմ»՝ Կարլ Սագանի Տիեզերքի IV գլխի էպիգրաֆներից մեկը, մեջբերում է Սնորի Էդդայից[17]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 http://www.britannica.com/EBchecked/topic/550523/Snorri-Sturluson
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118797816 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  5. ↑ «CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Snorri Sturluson». www.newadvent.org. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
  6. ↑ Հաճախ անգլիաֆիկացվում է որպես Ստուրլա Թորդսոն։
  7. ↑ Անգլիաֆիկացված՝ Գուդնի՝ Բոդվարի դուստր։
  8. ↑ «Snorrastofa». web.archive.org. 2015 թ․ փետրվարի 4. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 4-ին. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
  9. ↑ «The Historic Reykholt in West-Iceland & Snorri Sturluson ...». Guide to Iceland (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
  10. ↑ Jóhannesson, Jón. A History of the Old Icelandic Commonwealth: Islendinga Saga. էջեր 244–245.
  11. ↑ Sturluson, Snorri; Monsen, Erling; Smith, Albert Hugh (1990 թ․ հունվարի 1). Heimskringla, Or The Lives of the Norse Kings (անգլերեն). Courier Corporation. ISBN 978-0-486-26366-3.
  12. ↑ Sayles, G. O. (1967). The Medieval Foundations of England. Լոնդոն. էջեր 80–81.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  13. ↑ «Society and Politics in Snorri Sturluson's Heimskringla». publishing.cdlib.org. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
  14. ↑ Tanner ed., J. R. (1929). The Cambridge Medieval History Vol. VI. Cambridge. էջ 387. {{cite book}}: |last= has generic name (օգնություն)CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  15. ↑ Ingstad, Helge (1969). Westward to Vinland. Լոնդոն. էջեր 29.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  16. ↑ «Side:Norske Kongesagaer Nationaludgave vol 1 2nd ed.djvu/2 – Wikikilden». no.wikisource.org (գրքային նորվեգերեն). Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
  17. ↑ Sagan, Carl (1980). Cosmos (անգլերեն). Random House. ISBN 978-0-394-71596-4.
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սնորրի Սթուրլուսոն» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սնորրի_Սթուրլուսոն&oldid=9805416» էջից