Վիքիպեդիա

Սմբատ Բյուրատ

հայ հրապարակախոս, արձակագիր

Սմբատ Բյուրատ (Տեր Ղազարյանց (բոլոր գրքերի վրա օգտագործվել է Տեր Ղազարենց, մարտի 15, 1862(1862-03-15)[1], Զեյթուն, Դիարբեքիրի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն - ապրիլի 26, 1915(1915-04-26)[1], Այաշ, Օսմանյան կայսրություն, իր վերջին նամակը թվագրված է հունիս 20, 1915), հայ արձակագիր, հրապարակախոս։

Սմբատ Բյուրատ
Ծննդյան անունարմտ. հայ.՝ Սմբատ Տէր Ղազարեան
Ծնվել էմարտի 15, 1862(1862-03-15)[1]
ԾննդավայրԶեյթուն, Դիարբեքիրի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն
Վախճանվել էապրիլի 26, 1915(1915-04-26)[1] (53 տարեկան)
Վախճանի վայրԱյաշ, Օսմանյան կայսրություն
Մասնագիտությունարձակագիր, հրապարակախոս, հասարակական գործիչ, խմբագիր և լրագրող
Լեզուարևմտահայերեն
Ազգությունհայ
Քաղաքացիություն Օսմանյան կայսրություն
ԿրթությունԵրուսաղեմի ժառանգավորաց վարժարան (1880) և Փարիզի համալսարան
Ուշագրավ աշխատանքներ«Յըլտզե Սասուն»
«Սասունեն ետքը»
«Իննսունվեցը»
ԱշխատավայրՓյունիկ, Նոր օր և Մանզումեի էֆքյար
Սմբատ Բյուրատ Վիքիդարանում
 Smpad Piurad Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Ծնվել է Զեյթունում, կրթությունը ստացել է Երուսաղեմի ժառանգավորաց վարժարանում, որն ավարտել է 1880 թվականին, վերադարձել հայրենիք, նշանակվել Մարաշի Կիլիկյան ընկերության դպրոցի տնօրեն։ Այնուհետև պաշտոնավարել է Զեյթունի Միացյալ ընկերության կենտրոնական վարժարանում։ 1880 թվականից սովորել է Սորբոնի համալսարանում։ 1885 թվականին Սիս քաղաքում բաց է արել վարժարան, սակայն կարճ ժամանակից փակել է և տեղափոխվել Պոլիս, զբաղվել գրականությամբ։ Եղել է հնչակյան կուսակցության անդամ։ 1896 թվականի կոտորածներից հետո ընտանիքով փախել է Եգիպտոս, Կահիրեում հիմնադրել «Կեդրոնական կրթարան» վարժարանը, հրատարակել «Փյունիկ» կիսամյա պարբերականը, ապա՝ «Նոր օր»։

1907 թվականին մեկնել է Ռումինիա, իսկ օսմանյան սահմանադրությունից հետո վերադարձել Պոլիս, խմբագրել «Մանզումեի էֆքյար» օրաթերթը, այնտեղ տպագրելով «Բանտե բանտ» վեպը, որ առանձին գրքով լույս է տեսել 1910 թվականին։ 1909-1910 թթ. հրատարակել է «Բուրգերեն», «Ավարայրրի արծիվը», «Վեղարավոր հերոսը», «Զեյթունցի վարդապետը» երկերը, ապա՝ ծավալուն վեպեր՝ «Յըլտզե Սասուն», «Սասունեն ետքը», «Իննսունվեցը» վեպերը, որոնք լույս են տեսել 1910-1912 թթ.։ Նրա գրչին են պատկանում նաև «Ազատության համար», «Զեյթունի վրեժը», «Որդեսպան ծնողքը», «Վերջին բերդը», «Արյունի ճամբուն վրա», «Արյունի ձորը» և այլ վեպեր։

Գրել է նաև պատմական աշխատություններ, ինչպես՝ «Հայկական ընդհանուր պատմություն» (1912), «Արևելյան խնդիր» (1914) և այլն։ Ժամանակին հայ մամուլում տպագրել է բազմաթիվ հոդվածներ սեփական ստորագրությամբ և Հայկ, Լևոն, Ապտակ, Թաթ, Մտրակ, Խայթոց, Լեռնորդի և այլ ծածկանուններով։

1997 թվականին Երևանի №125 միջնակարգ դպրոցը անվանակոչվել է Սմբատ Բյուրատի անունով[2]։

Մահը խմբագրել

Սպանվել է 1915 թվականին Պոլսի հայ մտավորականների հետ միասին։ Անտիպ երկերից «Լեռնականի մը հուշատետրը» հետմահու լույս է տեսել «Բազմավեպ» պարբերականում, 1935-1936 թվականներին[3][4]։

Երկերի մատենագիտություն խմբագրել

  • Աւարայրի արծիւը կամ Վարդանանք (ողբերգութիւն), Կ. Պոլիս, 1909, 96 էջ[5]։
  • Բանաստեղծական երկեր, Կ. Պոլիս, 1909, 48 էջ։
  • Ելտըզէ Սասուն, հատ. Ա–Ե, Կ. Պոլիս, 1910, 1308 էջ։
  • Զեյթունցի վարդապետը կամ Գրիգորիս Ծ. վ. Աբարդեանց, Կ. Պոլիս, 1910, 40 էջ։
  • Ազատութեան համար։ Զեյթունի վրէժը, հատ. Ա–Բ, Կ. Պոլիս, 1911, 960 էջ։
  • Բանտէ բանտ, հատ. Ա–Ե, Կ. Պոլիս, 1910–1911, 1048 էջ։
  • Իննսունվեց (արիւնի մէջէն), հատ. Ա–Զ, Կ. Պոլիս, 1910–1911, 1560 էջ։
  • Տէմիր Մուշլու (մշեցի կնոջ մը կեանքէն), Կ. Պոլիս, 1911, 28 էջ։
  • Սասունէն ետքը, հատ. Ա. Դիակապուտները, Կ. Պոլիս, 1911, 236 էջ։
  • Սասունէն ետքը, հատ. Բ. Դէպի Եըլտըզ, Կ. Պոլիս, 1911, 272 էջ։
  • Ելտըզի պօմպան, հատ. Ա–Բ, Կ. Պոլիս, 1912, 640 էջ։
  • Հայկական ընդհանուր պատմութիւն, Կ. Պոլիս, 1912, 296 էջ։
  • Որդեսպան ծնողքը, Կ. Պոլիս, 1912, 232 էջ։
  • Վերջին բերդը (կտտացող վէրքեր հայութեան սրտէն), Կ. Պոլիս, 1910, 185 էջ։
  • Տէմիր Մուշլու (մշեցի կնոջ մը կեանքէն), Պուքրէշ, 1916, 32 էջ։
  • Արևելեան խնդիր և Հայկական հարցը, Կ. Պոլիս, 1919, 48 էջ։
  • Արիւնի ձորը, Կ. Պոլիս, 1919, 61 էջ։
  • Միւքէմմէլ եէմէք քիթապը, Կ. Պոլիս, 1926, 320 էջ:գրել է Վաղինակ Բյուրատը
  • Բանտէ բանտ, հատ. Ա–Ե, Կ. Պոլիս, 1927, 1024 էջ։
  • Վերջին բերդը (կտտացող վէրքեր հայութեան սրտէն), Հալէպ, 1929, 188 էջ։
  • Որդեսպան ծնողքը, Աղէքսանդրիա, 1932, 312 էջ։
  • Աւարայրի արծիւը կամ Վարդանանք (ողբերգութիւն), Պէյրութ, 1933, 76 էջ։
  • Իննսունվեց (արիւնի մէջէն), հատ. Ա–Զ, Աթէնք, 1934, 1488 էջ։
  • Լեռներու տիրուհին, Աղէքսանդրիա, 1934, 215 էջ։
  • Ելտըզի պօմպան, Աղէքսանդրիա, 1935, 232 էջ։
  • Ելտըզէ Սասուն, Աղէքսանդրիա, 1935, 712 էջ։
  • Կենսագրութիւն Տիգրան Երկաթ-ի, Աղէքսանդրիա, 1935, 96 էջ։
  • Ազատութեան համար։ Զեյթունի վրէժը, հատ. Ա–Բ, Աղէքսանդրիա, 1938, 456 էջ։
  • Վարդանանք, Ռիչմոնդ, 1967, 64 էջ։
  • Երկեր (չափածո, արձակ և դրամատիկական գործեր), Երևան, 2001, 348 էջ[6]։
  • Սմբատ Բյուրատի վիպաշխարհը (Վեպերի վերապատումներ, քննություն, բնագրեր), Երևան, 2002։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Deutsche Nationalbibliothek Record #140747958 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  2. ↑ «Սմբատ Բյուրատի անվան Երևանի №125 միջնակարգ դպրոց». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 15-ին.
  3. ↑ "Բազմավեպ", #1, 1935
  4. ↑ Գառնիկ Ստեփանյան (1973). Կենսագրական բառարան, հատոր Ա. Երևան: «Հայաստան». էջ 200.
  5. ↑ Բյուրատ, Սմբատ (1909). Աւարայրի արծիւը կամ Վարդանանք։ Ողբերգութիւն 5 արար և 4 պատկեր. տպ. Զարեհ Ն. Պէրպէրեան.
  6. ↑ Բյուրատ, Սմբատ (2001). Երկեր: Չափածո, արձակ և դրամատիկական գործեր. Գրականության և արվեստի թանգարանի հրատ. ISBN 9789993060239.

Տես նաև խմբագրել

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սմբատ Բյուրատ» հոդվածին։
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սմբատ Բյուրատ» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 481)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սմբատ_Բյուրատ&oldid=9354882» էջից