Վիքիպեդիա

Սիմֆոնիա № 7 (Շոստակովիչ)

Դմիտրի Շոստակովիչի յոթերորդ սիմֆոնիան մի վսեմ դյուցազներգություն է սովետական ժողովրդի հայրենասիրության, ուժեղ կամքի և հերոսության մասին։ 1941 թվականի Հայրենական մեծ պատերազմի առաջին իսկ օրերից Շոստակովիչը ցանկանում էր ֆաշիզմի դեմ մղվող պատերազմին նվիրված մի ստեղծագործություն գրել[2][3] ։ Թշնամու կողմից շրջափակված Լենինգրադում, նա ստեղծում է իր 7-րդ սիմֆոնիան, որը «Լենինգրադյան» անվանումը ստացավ։ Ստեղծագործության մեջ գեղարվեստական մեծ վարպետությամբ կոմպոզիտորը պատկերել է խաղաղ, ստեղծագործ աշխատանքով զբաղված սովետական ժողովրդին և հակադրել նրան բարբարոս ու դաժան թշնամուն։

Սիմֆոնիա № 7
Ձևերաժշտական գործ/ստեղծագործություն
ԿոմպոզիտորԴմիտրի Շոստակովիչ
Մասերի քանակ4 movement[1]
Տևողություն80 րոպե[1]
Ստեղծման տարեթիվ1941[1]
Առաջնախաղի տարեթիվմարտի 5, 1942
ՏոնայնությունԴո մաժոր[1]
Երաժշտական գործիքներՍիմֆոնիկ նվագախումբ[1]
Դ․Շոստակովիչ
Շոստակովիչի ռադիոկոչը շրջափակված Լենինգրադից, 1941թ․ սեպտեմբեր 17

Շոստակովիչն իր առջև խնդիր չէր դրել սիմֆոնիայում վերարտադրել պատերազմական գործողությունների ընթացքը ՝ ինքնաթիռների աղմուկը, թնդանոթների հրաձգությունը, տանկերի դղրդյունը։ Ազդեցիկ և ներգործուն երաժշտության միջոցով նա արտահայտել է պատերազմական տարիների դաժան և սարսափելի իրադարձությունների բովանդակությունը[4]։

Տեսակ խմբագրել

Շոստակովիչի սիմֆոնիաները մեծ ազդեցություն են ունեցել շատ կոմպոզիտորների վրա, այդ թվում՝ ավստրիացի երգահաններ Անտոն Բրուքների, Գուստավ Մալերի և ռուս կոմպոզիտոր, դաշնակահար Իգոր Ստրավինսկու վրա։

Այս ստեղծագործությունը Շոստակովիչի ամենաերկար սիֆոնիան է, և ռեպերտուարը նույնպես ամենաերկարներից մեկն է, մոտավորապես մեկ ժամ տասնհինգ րոպե տևողությամբ։

Սիմֆոնիան բացկացած է չորս մասից.

1.Ալլեգրո

2.Մոդերատո

3.Ադաջիո

4․Ալլեգրո նոն-տրոպպո

Առաջին մասում կոմպոզիտորը ներկայացնում է, թե ինչպես խաղաղ երկիր ներխուժեց ահեղ պատերազմը, և թե ինչպիսի խիզախություն ցուցաբերեցին սովետական մարդիկ, ինչեր տեսան պատերազմի ժամանակ։

Երկրորդ մասում մեղմ երաժշտությունը քնարական հիշողություններ է արթնացնում։

Երրորդ մասում կոմպոզիտորը նկարագրում է հայրենի բնությունը։

  Սիմֆոնիայի այս մասում արտահայտված են բնության առջև խոնարհվելու, նրա տեսարաններով զմայլվելու մարդկանց վսեմ զգացումները։
- Դ․Շոստակովիչ
  

Չորրորդ մասը սկսվում է երրորդ մասից անմիջապես հետո։ Այս մասն առաջին մասի հետ միասին բացահայտում է սիմֆոնիայի հիմնական բովանդակությունը։ Առաջին մասում կոմպոզիտորը պատկերել է պայքարը՝ հանուն կյանքի և խաղաղության, իսկ չորրորդ մասում՝ արտահայել է գալիք հաղթանակը։ Այն ավարտվում է հերոսական և հաղթական բնույթ ունեցող ապոթեոզը հանդիսացող թեմայի հաղթական հնչողությամբ։

Առաջին մաս խմբագրել

Allegretto, C-dur

Այս մասը գրված է սոնատային ձևով։ Նախկինում այն անվանվել է «Պատերազմ»[5]։ Նրա էքսպոզիցիան պատկերում է խաղաղ և ստեղծագործ աշխատանքով զբաղված սովետական մարդկանց և նրանց պարզ աշխարհը։

Գլխավոր թեման հանգիստ է, մարմնավորում է էներգիայով լի ստեղծագործ մարդու ներքին ազատությունն ու նպատակասլացությունը։ Մեղեդին զարգանում է լայն ինտերվալային քայլերով, յուրահատուկ լադային լարվածությամբ, ստեղծված է դո-մաժոր դիատոնիկ լադում ֆա դիեզի առկայությամբ, ինչպես նաև համանուն դո-մինորի հակադրությամբ։ Այն ներքին շարժումով ու զարգացումով եռամասանի կառուցվածք է։

Օժանդակ թեման շարունակում է մնալ հանդարտ։ Ցածր ձայներում, հանգիստ և համաչափ ենթաձայների հնչողության ներքո, հնչում է արտահայտիչ և քնարական մի մեղեդի։ Բնության հանգիստ պատկերների վերարտադրությամբ Շոստակովիչն ընդգծում է ստեղծարար կյանքով ապրող մարդկանց հոգեկան հավասարակշռվածությունն ու ներդաշնակությունը։ Այդ խաղաղ իրականությունը պատկերող երաժշտության մեջ մուտք է գործում օտար, հազիվ նշմարելի թմբուկի դոփդոփյունը։ Սկսվում է սիմֆոնիայի առաջին մասի կենտրոնական էպիզոդը, որը նվիրված է պատերազմի, թշնամու հանցավոր ուժի հետևողական բացահայտմանը։ Պատերազմի ահարկու թեման այս էպիզոդում հնչում է տասներկու անգամ՝ թեմայի շարադրանքին հաջորդում են տասնմեկ վարիացիաներ։

Սկզբում թեման հնչում է միաձայն, հազիվ լսելի թմբուկի նվագակցության ներքո։ Սակայն աստիճանաբար, թեմայի յուրաքանչյուր նոր կրկնության հետ փոխվում է նրա հնչողությունը։ Թշնամու հարձակումը պատկերելու համար, կոմպոզիտորն ամեն անգամ տարբեր գործիքների միջոցով ստեղծում է նոր տեմբրային, հարմոնիկ, ֆակտուրային վարիացիաներ։ Չփոխելով թեմայի մեղեդին, հիմնական ՝ մի բեմոլ մաժոր տոնայնությունը, կոմպոզիտորն աստիճանաբար ուժեղացնում է յուրաքանչյուր վարիացիայի հնչողությունը, ընդգծելով պատերազմի թեմայի կոպիտ բնույթը։ Պղնձյա-փողային գործիքների հզոր հնչողությամբ մուտք է գործում մի նոր թեմա՝ «դիմադրության թեման», որն ասես, կասեցնում է պատերազմի թեմայի հաղթական թվացող երթը։ Այստեղ սկսվում է առաջին մասի ամենալարված բաժինը։ Սուր դիսոնանս հնչողություններով երաժշտությանը հաջորդում է ողբերգական մի մաս, որն ըստ կոմպոզիտորի «Ռեքվիեմ է, նվիրված պատերազմի զոհերին»։

Ռեքվիեմին հաջորդում է էլ ավելի ողբերգական մի հատված։ Քնարական օժանդակ թեման այստեղ հնչում է մենակատարի ֆագոտի մոտ, լարային գործիքների և դաշնամուրի նվագակցության ներքո։

Չնայած ռեպրիզայում արտահայտված ծանր ողբերգական ապրումներին, սիմֆոնիայի առաջին մասն ավարտվում է հանդարտ երաժշտությամբ։

Երկրորդ մաս խմբագրել

Moderato — Poco allegretto Երկրորդ մասն ամենակարճն է և տևում է 10-15 րոպե։ Այն սկզբում անվանվել է «Հիշողություններ»[6]։

Այս մասը սկսվում է սկերցոյով, խաղաղ և աշխույժ թեմայով։ Ջութակների մուտքով է սկսվում Ֆուգան։ Մի քանի րոպե անց հնչում է ուժգին վարիացիան՝ մենակատար հոբոյի կատարմամբ, այնուհետև մյուս գործիքները շարունակում են մեղեդին։ Այստեղ թեման առաջին մասի հարցակողական թեմայից տարբերվում է։

Երրորդ մասը որոշ չափով նման է երկրորդ մասի սկզբին[7]։

Երրորդ մաս խմբագրել

Adagio Երրորդ մասը բավականին նման է երկրորդ մասին և տևում է 15-20 րոպե։ Այն սկսվում է սկզբնական թեմայով, իսկ միջին հատվածն ավելի արագ է։ Սկզբում այս մասն ունեցել է «Հայրենի տարածքներ» անվանումը[6]։ Կոմպոզիտորն այստեղ ցանկացել է պատկերել Լենինգրադը մթնշաղի ժամանակ և Նևա գետի դանդաղ հոսքը։ Փայտե-փողային գործիքների դանդաղ նվագակցությամբ, երկարատև նոտաներով, շեփորների ուղեկցությամբ սկսվում է երրորդ մասը։ Փայտե և պղնձե փողային գործիքները կրկնում են լարային թեմաները այլ կարճ վարիացիաներով[8]։

Չորրորդ մաս խմբագրել

Allegro non troppo Չորրորդ մասը տևում է 15*20 րոպե, և նախկինում կոչվել է «Հաղթանակ»[9], որը սկսվում է շատ հանդարտ երաժշտությամբ և հասնում բարձրության։ Բարձր նոտաներով շարունակվում է մեղեդին և ուղեկցվում է փայտե-փողային գործիքներով։ Ցածր լարային գործիքները հանկարծ սկսում են արագ քայլերգանման տոնայնությամբ։

Երաժշտական գործիքներ խմբագրել

Ստեղծագործությունը գրված է․

Փայտե-փողային երաժշտական գործիքներ

Պղնձե-փողային երաժշտական գործիքներ

Հարվածային գործիքներ

Սեղնաշարային գործիքներ

Լարային գործիքներ

Պրեմիերաներ խմբագրել

Սիմֆոնիայի պրեմիերան տեղի է ունեցել 1942 թվականի մարտի 5-ին Կույբիշևում, որտեղ և Ռուսաստանի օպերայի և բալետի պետական ակադեմիական թատրոնի խումբն այդ ժամանակ Էվակուացման մեջ էր։ Սիմֆոնիան առաջին անգամ ներկայացվել է ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ, խորհրդային դիրիժոր Սամուիլ Սամոսուդի ղեկավարությամբ[10]։

Այն ներկայացվել է ԽՍՀՄ-ի տարածքում, իսկ ավելի ուշ, նաև արևելքում։

Պրեմիերաներ են տեղի է ունեցել․

Հիշատակ խմբագրել

  • 1985 թվականին Լենինգրադի ֆիլհարմոնիայի շենքի պատին մի հուշատախտակ փակցվեց հետևյալ խոսքերով․
  Այստեղ, Լենինգրադյան ֆիլհարմոնիայի Մեծ դահլիճում, 1942 թվականի օգոստոսի 9-ին[10], Լենինգրադի ռադիոկոմիտեի նվագախմբի կատարմամբ հնչել է Դմտրի Շոստակովիչի 7-րդ սիմֆոնիան, դիրիժոր՝ Կ․Ի․Էլիասբերգ[12]։  
  • Բանաստեղծ և լրագրող Յուրի Վորոնովը 1968 թվականին «Բալլադ երաժշտության մասին» խորագրով բանաստեղծություն է գրել, որում նկարագրել է շրջափակված Լենինգրադը և 7-րդ սիմֆոնիան։ Այդ ստեղծագործությունը տեղ է գտել «Շրջափակում» բանաստեղծությունների ժողովածուում։
  • Սիմֆոնիայի ներկայացման առթիվ նկարահանվել է «Լենինգրադյան սիմֆոնիա» ֆիլմը։
  • 42-րդ բանակի հրետանի, զինվոր Նիկոլայ Սավկովը 1942 թվականի օգոստոսի գաղտնի օպերացիային և 7-րդ սիմֆոնիայի պրեմիերային նվիրված բանաստեղծություն է գրել[13]։

Գրականություն խմբագրել

  • Սուսաննա Ամատունի , Երաժշտական գրականություն, Երևան-1981
  • Петров В. О. Творчество Шостаковича на фоне исторических реалий XX века. — Астрахань: Изд-во ОГОУ ДПО АИПКП, 2007. — 188 с.
  • Русов Л. А. «Ленинградская симфония. Дирижирует Евгений Александрович Мравинский». 1982. // Иванов С. В. Неизвестный соцреализм. Ленинградская школа. — СПб: НП — Принт, 2007. — 109 с.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Աղբյուրներ խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Wise Music Classical — Wise Music Classical.
  2. ↑ Galina Ustvolskaya's interview in the book by Olga Gladkova "Music as Bewitchment" (1999).
  3. ↑ "Dmitri Shostakovich o vremeni i o sebe – Dmitri Shostakovich: on his time and himself. Moscow: Sovetskiy kompozitor, 1980, page 75.
  4. ↑ Volkov, St. Petersburg, 427.
  5. ↑ Iakubov, Manashir. “Dmitri Shostakovich’s Seventh Symphony, How It Was Composed”, in Iakubov, Manashir (ed.) Dmitri Shostakovich New Collected Works, 1st Series, Vol. 7, ’Symphony No 7 Op. 60 Score’, (Moscow: DSCH Publishers, 2010), 260
  6. ↑ 6,0 6,1 Iakubov, Manashir. “Dmitri Shostakovich’s Seventh Symphony, How It Was Composed”, 260
  7. ↑ Steinberg, 557.
  8. ↑ Steinberg, 557–558.
  9. ↑ Geiger, 5. Iakubov, Manashir. “Dmitri Shostakovich’s Seventh Symphony, How It Was Composed”, 260
  10. ↑ 10,0 10,1 Кенигсберг А. К., Михеева Л. В. Симфония № 7 (Дмитрий Шостакович) // 111 симфоний. — СПб: «Культ-информ-пресс», 2000.
  11. ↑ Hulme, Derek (2010) Dmitri Shostakovich Catalogue: The First Hundred Years and Beyond, Scarecrow Press, p.231
  12. ↑ ↑ Михайловская ул., 2, мемориальная доска. Энциклопедия Санкт-Петербурга. Комитет по государственному контролю, использованию и охране памятников истории и культуры и др. Проверено 5 января 2017.
  13. ↑ ↑ Огненная симфония // Листки блокадного календаря. — Л.: Лениздат, 1988.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սիմֆոնիա_№_7_(Շոստակովիչ)&oldid=8968239» էջից