Սերգեյ Խուդյակով

Սերգեյ Ալեքսանդրի Խուդյակով
հունվարի 7 1902 — ապրիլի 18 1950
Ծննդավայր	Մեծ Թաղեր, Հադրութ, Արցախ
Մահվան վայր	Մոսկվա, Ռուսաստան
Գերեզման	Դոնսկոե գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ
Զորատեսակ	ռազմա-օդային ուժեր
Կոչում	Սովետական Միության Ավիացիայի մարշալ (1944)
Հրամանատարն էր	Արևմտյան ռազմաճակատի առաջին օդային բանակ,; 12-րդ օդային բանակ;
Մարտեր/; պատերազմներ	Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմ
Պարգևներ	Լենինի շքանշան; Կարմիր Դրոշի շքանշան (2); Կարմիր Աստղի շքանշան; Սուվորովի առաջին աստիճանի շքանաշան; Սուվորովի երկրորդ աստիճանի շքանաշան; Կուտուզովի առաջին աստիճանի շքանաշան
Կրթություն	Ժուկովսկու անվան զինօդային ճարտարագիտական ակադեմիա (1936)

Սերգեյ Ալեքսանդրի Խուդյակով, իսկական անունը՝ Արմենակ Արտեմի Խանփերյանց (դեկտեմբերի 25 1901 (հունվարի 7 1902), Մեծ Թաղեր, Շուշիի գավառ, Ելիզավետպոլի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - ապրիլի 18, 1950(1950-04-18)^[1], Մոսկվա, ԽՍՀՄ), Խորհրդային Միության ավիացիայի մարշալ, կարմիր բանակի ռազմաօդային ուժերի հրամանատարի տեղակալ և շտաբի պետ (1944)։

Մարտական ուղիԽմբագրել

Սերգեյ Խուդյակովը (իսկական անուն-ազգանունը՝ Արմենակ Խանփերյանց) 1916 թվականին տեղափոխվել է Բաքու, աշխատել նավթահանքերում։ 1917 թվականի նոյեմբերին կամավոր անդամագրվել է Կարմիր գվարդիային, 1918 թվականին մասնակցել է Բաքվի կոմունայի պաշտպանությանը, 1918–20 թվականներին՝ Ռուսաստանի քաղաքացիական պատերազմին։ Մարտերից մեկում մահացու վիրավորված ռուս ընկերոջ և հրամանատարի՝ Սերգեյ Խուդյակովի խնդրանքով Խանփերյանցը համաձայնել է նրա փոխարեն և նրա անունով ղեկավարել մարտը։ Ռազմավարական հմուտ գործողությունների շնորհիվ Խանփերյանց-Խուդյակովը ջոկատը դուրս է բերել շրջափակումից։ Խանփերյանցը 1922 թվականին ավարտել է Թիֆլիսի հրամկազմի վերապատրաստման ու կատարելագործման հեծելազորային դասընթացները, 1931–1936 թվականներին՝ Մոսկվայի Նիկոլայ Ժուկովսկու անվան ռազմաօդային ակադեմիան։ 1936–1941 թվականներին ծառայել է Բելառուսական հատուկ ռազմական օկրուգի ռազմաօդային ուժերի (ՌՕՈւ) շտաբում, եղել է նաև շտաբի պետ, 1938-1940-ին՝ Բելառուսիայի հատուկ ռազմական օկրուգի ՌՕՈւ-ի թիկունքի պետ։ 1940 թվականին մասնակցել է Արևմտյան Բելառուսիայի և Արևմտյան Ուկրաինայի վերամիավորման համար մղված մարտերին։ Հայրենական մեծ պատերազմի (1941–45 թթ.) ժամանակ եղել է Արևմտյան ռազմաճակատի ՌՕՈւ-ի շտաբի պետ, 1942 թվականի փետրվարից՝ ՌՕՈւ-ի հրամանատար, ապրիլից՝ խորհրդային բանակի ՌՕՈւ-ի շտաբի պետ, հունիսի 1-ից՝ Արևմտյան ռազմաճակատի Առաջին օդային բանակի հրամանատար, 1943 թվականի մայիսից՝ խորհրդային բանակի ՌՕՈւ-ի շտաբի պետ և հրամանատարի տեղակալ։ 1945 թվականի հունիսից 12-րդ ՌՕՈւ հրամանատարն էր, մասնակցել է ճապոնական զորքերի ջախջախմանը Հեռավոր Արևելքում։ Երկրորդ աշխարհամարտի ավարտից (1945 թվականի սեպտեմբերի 2) հետո ղեկավարել է Անդրբայկալյան-Ամուրյան զինվորական օկրուգի 12-րդ ՌՕՈւ-ն։ 1945 թվականի դեկտեմբերին անհիմն մեղադրանքով ձերբակալվել է և չորսուկես տարի ստալինյան զնդաններում անցկացնելուց հետո՝ 1950 թվականի ապրիլին, գնդակահարվել։ Արդարացվել է 1956 թվականի նոյեմբերին։ 1965 թվականին ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի և նախագահության որոշմամբ վերականգնվել է մարշալի կոչումը։ 1980 թվականին ծննդավայրում բացվել է մարշալի տուն-թանգարանը։

ՀիշատակԽմբագրել

ՀՀ պաշտպանության նախարարության ռազմական ավիացիոն համալսարանը՝ 2005 թվականին անվանվել է Արմենակ Խանփերյանցի անվամբ, ՀՀ Կառավարության որոշմամբ Երևանում կանգնեցվելու է նրա հուշարձանը։ Նրա անունով են կոչվել նաև փողոցներ ՀՀ և ԼՂՀ քաղաքներում։

ԱղբյուրներԽմբագրել

«Азат Арцах»։ Грант Абрамян. Книга об арцахском маршале
«Красная звезда»։ Александр Кочуков. Судьба маршала
Дубровин Леонид Алексеевич. Пикировщики. «Родина, помни: я твой!»

ԳրականությունԽմբագրել

Ա. Մալխասյան Սովետական բանակի հայ գործիչները Երևան , 1965 թ.:
Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատ. 5, Երևան, 1979։
Հայկական համառոտ հանրագիտարան, հատ. 2, Երևան, 1995։

ԾանոթագրություններԽմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 Худяков Сергей Александрович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 98)։

[_5473037fe2c9a315-1] 1,0 ^1,1 Худяков Сергей Александрович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[1]