Ռուբեն Մամուլյան

հայ երաժշտության ուսուցիչ, կինոռեժիսոր

Ռուբեն Զաքարի Մամուլյան (անգլ.՝ Rouben Mamoulian, հոկտեմբերի 8, 1897(1897-10-08)[1][2][3][…], Թիֆլիս, Ռուսական կայսրություն[4] - դեկտեմբերի 4, 1987(1987-12-04)[5][1][2][…], Վուդլենդ Հիլզ, Լոս Անջելես, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ), ամերիկահայ ռեժիսոր, համարվում է 20-րդ դարի աշխարհի խոշորագույն թատերական և կինոռեժիսորներից մեկը։ Նա է առաջին անգամ օգտագործել երկու խոսափողով ձայնագրումը և մոնտաժը մեկ ձայներիզի վրա։ Նա է առաջինը նկարահանել ստուդիայից դուրս, շարժվող տեսախցիկով` օգտագործելով միաժամանակ մի քանի տեսախցիկ։

Ռուբեն Մամուլյան
անգլ.՝ Rouben Mamoulian
Ծնվել էհոկտեմբերի 8, 1897(1897-10-08)[1][2][3][…]
ԾննդավայրԹիֆլիս, Ռուսական կայսրություն[4]
Մահացել էդեկտեմբերի 4, 1987(1987-12-04)[5][1][2][…] (90 տարեկան)
Մահվան վայրՎուդլենդ Հիլզ, Լոս Անջելես, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ
ԿրթությունՄոնտենի լիցեյ և Մոսկվայի կայսերական համալսարան[4]
Քաղաքացիություն Ռուսական կայսրություն և  ԱՄՆ
Գործունեության տարիներ1920 - 1963
Ազգությունհայ
Մասնագիտացումկինոռեժիսոր, թատերական ռեժիսոր, ռեժիսոր և սցենարիստ
Պարգևներ
IMDbID ID 0541149

Կենսագրություն խմբագրել

Ռուբեն Մամուլյանը ծնվել է Թիֆլիսում 1897 թվականին, հայ մեծահարուստ բանկիրի՝ Զաքար և Վերժինե Մամուլյանների ընտանիքում։ Մոր շնորհիվ, ով Թիֆլիսի հայկական դրամատիկական ընկերության նախագահն էր, նա վաղ հասակից կապվել է թատրոնին։ Յոթ տարեկան հասակում ծնողների հետ մեկնել է Ֆրանսիա, որտեղ ուսանել է Փարիզի Մոնդենիի լիցեյում։ 1913 թվականին վերադարձել է Թիֆլիս, որտեղ շարունակել է ուսումը։ Այնուհետև ուսանել է Մոսկվայի և Լոնդոնի համալսարանների իրավաբանական ֆակուլտետներում։ Որոշ ժամանակ հաճախել է Եվգենի Վախթանգովի թատերական ստուդիան։ Վերադառնալով Թիֆլիս՝ Մամուլյանը Լևոն Քալանթարի և Ս. Ի. Խաչատրյանի հետ 1918 թվականին Թիֆլիսում հիմնադրել է բեմական արվեստի ստուդիա։ 1920 թվականից Լոնդոնի և Փարիզի, 1923 թվականից Նյու Յորքի թատրոններում իրականացրել է շուրջ 60 դրամատիկական և երաժշտական բեմականացումներ, որոնք մեծ ազդեցություն են թողել ամերիկյան թատրոնի և կինոյի ձևավորման և զարգացման վրա։ 1929 թվականից նկարահանել է կինոնկարներ, որտեղ իրագործել է մի շարք նորարարություններ։

Նրա լավագույն գործերից են՝ «Քաղաքի փողոցները» (1931), «Դոկտոր Ջեյքլը և միստր Հայդը», «Սիրիր ինձ այս գիշեր» (1932), 1933 թվականին Մամուլյանը նկարահանել է «Երգ-երգոց» կինոնկարը, «Քրիստինա թագուհին» պարգևատրվել է մրցանակով, «Նորից ապրում ենք» (Լև Տոլստոյի «Հարություն» վեպի մոտիվներով)։ 1964 թվականին գրել և հրատարակել է մանկական «Աբիգայլ» գիրքը։ Կյանքի վերջում թարգմանել է ժամանակակից անգլերենի Շեքսպիրի Համլետը։ 1968 թվականին այցելել է Հայաստան։ Մահացել է 1987 թվականի դեկտեմբերի 4-ին Լոս Անջելեսում (ԱՄՆ)[6][7]։

Նորարարություններ խմբագրել

  • Առաջին անգամ է օգտագործել երկու խոսափողով ձայնագրումը և մոնտաժը մեկ ձայներիզի վրա։
  • Առաջին անգամ է նկարահանել ստուդիայից դուրս, շարժվող տեսախցիկով, օգտագործել միաժամանակ մի քանի տեսախցիկ։
  • Քաղաքի փողոցները ֆիլմում է առաջին անգամ հնչել ձայնը կադրից դուրս։
  • Բեքքի Շարփ կինոնկարը կինոյի պատմության առաջին գունավոր լիամետրաժ կինոնկարն է։

Մրցանակներ խմբագրել

  • Ուրախ ավազակը 1936 թ Նյու Յորքի կինոքննադատների կողմից համարվել է տարվա լավագույն կինոնկար։
  • Արյուն և ավազ 1940 թ Վենետիկի կինոփառատոնում արժանացել է ժյուրիի հատուկ մրցանակի որպես լավագույն գունավոր կինոնկար։
  • 1980 թվականին Մամուլյանի անունը մտցվել է «Բրոդվեյի փառքի դահլիճ»։
  • 1983 թվականին ստացել է ամերիկյան կինոռեժիսորների բարձրագույն՝ Գրիֆֆիթի մրցանակը կինոյի ասպարեզում մեծագույն ավանդի համար։
  • Մամուլյանի անունով աստղ է տեղադրվել Հոլիվուդի փառքի ծառուղում։

Թատերական գործեր խմբագրել

Ֆիլմագրություն խմբագրել

 
ՀՀ փոստային նամականիշ Մամուլյանի նկարով (1997)‎
  • Ծափահարություններ, 1929
  • Քաղաքի փողոցները, 1930
  • Դոկտոր Ջեքիլը և միստեր Հայդը, 1932
  • Սիրիր ինձ այս գիշեր, 1932
  • Երգ-երգոց, 1933
  • Քրիստինա թագուհին, 1933
  • Մենք նորից ապրում ենք, 1934
  • Բեքքի Շարփ, 1935
  • Ուրախ ավազակը, 1936
  • Ոսկե տղա, 1939
  • Զորրոյի նշանը, 1940
  • Արյուն և ավազ, 1940
  • Մետաքսե գուլպաներ, 1956

Գրականություն խմբագրել

  • Սաբիր Ռիզաև. Ռուբեն Մամուլյան, «Գարուն», 1967, № 6

Ծանոթագրություններ խմբագրել

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 7, էջ 198