Ռոբերտ Ուիլյամ Բոյլ (հունվարի 25, 1627(1627-01-25)[1][2][3][…], Lismore Castle, County Waterford, Մանսթեր[4][5] - դեկտեմբերի 31, 1691(1691-12-31)[3], Լոնդոն, Անգլիայի թագավորություն[6]), անգլոիռլանդացի[13] բնափիլիսոփա, քիմիկոս, ֆիզիկոս և գյուտարար, Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամ[14]։ Համարվում է առաջին ժամանակակից քիմիկոսը, ուստի ժամանակակից քիմիայի հիմնադիրներից մեկն ու ժամանակակից փորձարարական գիտական մեթոդների ռահվիրաներից մեկը։ Հայտնի է Բոյլ-Մարիոտի օրենքի համար[15], որը նկարագրում է փակ համակարգում գազի բացարձակ ճնշման և ծավալի հակադարձ համեմատական կապը, երբ ջերմաստիճանը հաստատուն է[16]։ Իր The Sceptical Chymist գիրքը համարվում է քիմիայի բնագավառում հիմնաքարային աշխատություն։ Նաև ունի աստվածաբանության վերաբերյալ աշխատանքներ[17][18][19][20]։

Ռոբերտ Բոյլ
անգլ.՝ Robert Boyle
Ծնվել էհունվարի 25, 1627(1627-01-25)[1][2][3][…]
Lismore Castle, County Waterford, Մանսթեր[4][5]
Մահացել էդեկտեմբերի 31, 1691(1691-12-31)[3] (64 տարեկան)
Լոնդոն, Անգլիայի թագավորություն[6]
ԳերեզմանSt Martin-in-the-Fields, Westminster[7]
Բնակության վայր(եր)County Waterford?[8] և Անգլիա[8]
ԴավանանքԱնգլիկան եկեղեցի
ՈւղղությունԲաժնետեր
Մասնագիտությունֆիզիկոս, քիմիկոս և փիլիսոփա
Հաստատություն(ներ)Լոնդոն, Արևելա-հնդկական ընկերություն և Օքսֆորդի համալսարան
Գործունեության ոլորտֆիզիկոս, քիմիկոս և փիլիսոփայություն
ԱնդամակցությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն[9] և Invisible College?
Ալմա մատերԻթըն քոլեջ
Տիրապետում է լեզուներինանգլերեն[1], ֆրանսերեն, լատիներեն և իռլանդերեն
Հայտնի աշակերտներՌոբերտ Հուկ[10]
Ազդվել էԳալիլեո Գալիլեյ, Ռենե Դեկարտ, Ֆրենսիս Բեկոն, Cornelis Drebbel?, Otto von Guericke? և Իբն Տուֆեյլ
Պարգևներ
ՀայրRichard Boyle, 1st Earl of Cork?[11][12]
ՄայրCatherine Fenton?[11][12]
 Robert Boyle Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Վաղ տարիներ խմբագրել

Բոյլը ծնվել է Իռլանդիայի Ուատերֆորդ շրջանի Լիսմոր ամրոցում։ Ռիչարդ Բոյլի և Քեթրին Ֆենթոնի յորթերոդ որդին և տասնչորսերորդ երեխան։ Ռիչարդ Բոյլը Անգլիայի Դուբլին է տեղափոխվել 1588 թվականին Թյուդորների Իռլանդիան գաղութացնելու ընթացքում և նշանակվել է գրավելի կալվածքների տեսուչ։ Մինչև Ռոբերտի ծնվելը կուտակել է հսկայական հողակտորներ։ Քեթրին Ֆենթոնի հայրը Իռլանդիայի պետական քարտուղար Ջեֆրի Ֆենթոնն էր (ծնվել է 1539 թվականին Դուբլինում), մայրը՝ Ռոբերտ Ուեսթոնի աղջիկը (ծնված 1541 թվականին Լիսմորում)[21]։

Մեծացել է տեղի ընտանիքներից մեկում, ինչպես իր ավագ եղբայրը[22]։ Ստացել է լատիներենի, հունարենի և ֆրանսերենի մասնավոր դասընթացներ իսկ 8 տարեկանում՝ մոր մահից հետո, տեղափոխվել է Անգլիայի Էտոն քոլեջ։ Հոր ընկերը՝ Հենրի Ուոթոնը քոլեջի ռեկտորն էր։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. 2,0 2,1 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Principe L. M. Encyclopædia Britannica
  4. 4,0 4,1 4,2 Aubrey J. Scientific LivesISBN 978-1-84391-169-2
  5. 5,0 5,1 5,2 Burns D. T. Some Irish Contributors to European Analytical Chemistry, R. Boyle, R. Kirwan, J. Emerson Reynolds // Analytical LettersMarcel Dekker, Taylor & Francis, 1979. — Vol. 12, Iss. 2. — P. 89—107. — ISSN 0003-2719; 1532-236Xdoi:10.1080/00032717908055684
  6. 6,0 6,1 6,2 Бойль Роберт // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  7. https://archive.org/details/b30324889
  8. 8,0 8,1 https://www.britannica.com/biography/Robert-Boyle
  9. 9,0 9,1 https://catalogues.royalsociety.org/CalmView/Record.aspx?src=CalmView.Persons&id=NA8137&pos=1
  10. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  11. 11,0 11,1 Lundy D. R. The Peerage
  12. 12,0 12,1 Kindred Britain
  13. «Robert Boyle»։ Encyclopedia Britannica։ Վերցված է փետրվարի 24, 2016 
  14. Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ frs անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
  15. Acott, Chris (1999)։ «The diving "Law-ers": A brief resume of their lives.»։ South Pacific Underwater Medicine Society journal 29 (1)։ ISSN 0813-1988։ OCLC 16986801։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-04-02-ին։ Վերցված է ապրիլի 17, 2009 
  16. Levine Ira N. (2008)։ Physical chemistry (6th ed.)։ Dubuque, IA: McGraw-Hill։ էջ 12։ ISBN 9780072538625 
  17. «Encyclopedia Britannica»։ Britannica.com 
  18. Կաղապար:Cite SEP
  19. Կաղապար:MacTutor Biography
  20. Robert Boyleի գործերը Գուտենբերգ նախագծում
  21. «Catherine Fenton», Family Ghosts, արխիվացված օրիգինալից 21 September 2013-ին, https://web.archive.org/web/20130921055240/http://www.stanford.edu/group/auden/cgi-bin/auden/individual.php?pid=I4234&ged=auden-bicknell.ged, վերցված է 9 June 2011 
  22. McCartney, Mark; Whitaker, Andrew (2003), Physicists of Ireland: Passion and Precision, London: Institute of Physics Publishing 

Գրականություն խմբագրել

Բոլյի հրատարակած աշխատանքները օնլայն

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Կաղապար:Library resources box

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 517