Վիքիպեդիա

Ռիսպերիդոն

քիմիական միացություն

Ռիսպերիդոն (հայտնի է նաև Ռիսպերդալ, Ռիսպաքսոլ ապրանքային նշաննների ներքո), ատիպիկ հակափսիխոտիկ դեղամիջոց[2], կիրառվում է շիզոֆրենիայի և բիպոլյար խանգարման բուժման նպատակով[2]։ Ներմուծումը ներքին ընդունմամբ (per os) է կամ ներարկմամբ (ենթամաշկային՝ ե/մ կամ միջմկանային՝ մ/մ)[2]։ Ներարկային դեղաձևերի ազդեցությունը երկարատև է, ազդում են 2-4 շաբաթ[3]։

Ռիսպերիդոն
Քիմիական բանաձևC₂₃H₂₇FN₄O₂
Մոլային զանգված6,8E−25 կիլոգրամ[1] գ/մոլ
Քիմիական հատկություններ
Դասակարգում
CAS համար106266-06-2
PubChem5073
EINECS համար600-733-1
SMILESCC1=C(C(=O)N2CCCCC2=N1)CCN3CCC(CC3)C4=NOC5=C4C=CC(=C5)F
ЕС600-733-1
ChEBI4895
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Պատմական ակնարկ և հետազոտություններ խմբագրել

Ռիսպերիդոնի ուսումնասիրությունները սկսվել են 1980-ականների վերջում, և առաջին անգամ վաճառքի է դրվել Միացյալ Նահանգներում 1993թ․[2][4][5]։ Այն գտնվում է Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հիմնական դեղամիջոցների ցանկում[6]։ Ռիսպերիդոնը հայտնի է որպես «generic» դեղամիջոց[3] և 2020 թվականին Միացյալ Նահանգներում այն 138-րդ ամենատարածված դեղամիջոցն էր, որի դուրսգրված դեղատոմսերի քանակը 4մլն․-ից ավել էր[7][8]։

Ցուցումներ խմբագրել

Ռիսպերիդոնը կիրառվում է հիմնականում շիզոֆրենիայի, երկբևեռ խանգարման և աուտիզմով պայմանավորված դյուրագրգռության բուժման համար[9]։

Շիզոֆրենիա խմբագրել

Ռիսպերիդոնն արդյունավետ է փսիխոգեն պոլիդիպսիայի և շիզոֆրենիայի սրացումների բուժման դեպքերում[10][11]։

Որպես պահպանողական բուժում ներքին ընդունմամբ ռիսպերիդոնի արդյունավետությունը գնահատող ուսումնասիրությունները տարբեր եզրակացությունների են հանգեցրել։ Ըստ 2012թ․-ի համակարգային դիտարկման եզրահանգվեց, որ այն հալոպերիդոլից հետո ամենաարդյունավետ առաջին սերնդի նեյրոլեպտիկն է, սակայն պլացեբոյի նկատմամբ առավելության մասին ուղղակիորեն փաստող տվյալները կասկածեկի են[12]։ Իսկ 2011թ․-ին իրականացված դիտարկումը ցույց տվեց, որ ռիսպերիդոնը ավելի արդյունավետ դեղամիջոց է ռեցիդիվների կանխարգելման գործում, քան առաջին և երկրորդ սերունդների այլ նեյրոլեպտիկները, բացառությամբ օլանզապինի և կլոզապինի[13]։ Ըստ 2016թ․-ի Կոքրեյն հետազոտության ենթադրվում է, որ այս նեյրոլեպտիկը նվազեցնում է շիզոֆրենիայի ընդհանուր ախտանիշները, սակայն հստակ եզրակացնելը դժվար է, քանի որ հաստատող տվյալները բարձրորակ չեն։

2011թ․ Կոքրեյն հետազոտության ժամանակ ռիսպերիդոնը համեմատվեց այլ ատիպիկ նեյրոլեպտիկների հետ (օր․՝ օլանզապին) շիզոֆրենիայի բուժման կոնտեքստում[14]։ նշված ուսումնասիրության արդյունքում պարզվեց, որ ռիսպերիդոնը, հավանաբար, առաջացնում է էլ ավելի արտահայտված էքստրապիրամիդալ(արտաբրգային) կողմնակի ազդեցություններ և, միանշանակ, պրոլակտինի մակարդակի ավելի նշանակալի բարձրացում, քան այլ ատիպիկ նեյրոլեպտիկները։ Այլ միացություններից այն տարբերվում է նաև ուրիշ կողմնակի ազդեցությունների արտահայտմամբ, ինչպիսիք են՝ մարմնի քաշի ավելացում, նյութափոխանակության խանգարումներ, ազդեցություն սրտամկանի վրա, սեդատիվ էֆֆեկտ (հանգստացնող, քնաբեր ազդեցություն), ինչպես նաև ցնցումներ։ Այնուամենայնիվ, հետազոտությունը վաղաժամ լքող մասնակիցների մեծ մասը և արդյունքների թերի ամփոփումը դժվարացնում են միանշանակ եզրակացությունների ստացումը[14]։

Հակափսիխոտիկ դեղամիջոցների ներարկային (ինյեկցիոն) ձևերը ապահովում են պացիենտի վարման էլ ավելի լավ հետևողականություն և նվազեցնում են ախտադարձերի՝ ռեցիդիվների հաճախականությունը համեմատած ներքին ընդունման (պերօռալ) դեղաձևերի հետ[15][16]։ Երկարաձգված ազդեցությամբ ինյեկցիոն ռիսպերիդոնի արդյունավետությունը հավասար է երկարաձգված էֆեկտով առաջին սերնդի ներկայացուցիչների էֆեկտիվությանը[17]։

Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում խմբագրել

Երկրորդ սերնդի նեյրոլեպտիկները, ներառյալ ռիսպերիդոնը, արդյունավետ են երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման սուր մանիակալ կամ խառը (մանիակալ և դեպրեսիվ) սրացումների բուժման ժամանակ[18][19][20]։ Երեխաների և դեռահասների շրջանում կարող է լինել ավելի էֆեկտիվ, քան լիթիումը կամ դիվալպրոեքսը, սակայն առաջացնում է նյութափոխանակային ավելի շատ կողմնակի ազդեցություններ[21]։ Ռիսպերիդոնի ինյեկցիոն ձևը որպես պահպանողական թերապիա (բուժում) արդյունավետ է մանիակալ, բայց ոչ դեպրեսիվ էպիզոդների (փուլերի) կանխարգելման համար[22]։ Ռիսպերիդոնի ինյեկցիոն երկար ազդող դեղաձևը կարող է առավելություն ունենալ առաջին սերնդի նեյրոլեպտիկների երկարատև ազդող ձևերի նկատմամբ, քանի որ օրգանիզմը ավելի լավ է տանում վերոնշյալ դեղամիջոցը (քիչ են էքստրապիրամիդալ դրսևորումները) և, քանի որ առաջին սերնդի հակափսիխոտիկ դեղամիջոցների երկարատև ազդեցությամբ ինյեկցիոն ձևերը կարող են բարձրացնել դեպրեսիայի զարգացման ռիսկը[23]։

Աուտիզմ խմբագրել

Համեմատած պլացեբոյի հետ՝ ռիսպերիդոնով բուժումը նվազեցնում է աուտիզմով երեխաների վարքագծի որոշակի խնդրահարույց ձևերի արտահայտվածությունը, ներառյալ այլ մարդկանց նկատմամաբ ագրեսիվ վերաբերմունքը, ինքնավնասումները, ուշադրություն գրավող վարքը և տրամադրության արագ հերթագայող տատանումները[24]։ Ռիսպերիդոնի էֆեկտիվության մասին վկայող տվյակները ավելի շատ են, քան ֆարմակոլոգիական բուժման ալտերնատիվ մեթոդների դեպքում[25]։ Մարմնի քաշի ավելացումը ուշադրության արժանի կողմնակի ազդեցություն է[5][26]։ Որոշ հեղինակներ խորհուրդ են տալիս սահմանափակել ռիսպերիդոնի և արիպիպրազոլի կիրառումը ավելի ծանր վարքային խանգարումներով պացիենտների դեպքում, որպեսզի նվազագույնի հասցվի դեղորայքի ընդունմամաբ պայմանավորված կողմնակի ազդեցությունների զարգացման ռիսկը[27]։ Սակայն, ընդհանուր առմամբ, աուտիզմով երեխաների և երիտասարդների շրջանում ռիսպերիդոնի էֆեկտիվությունը փաստող տեղեկությունները ավելի քիչ համոզիչ են[28]։

Դենենցիա խմբագրել

Թեև հակափսիխոտիկ դեղամիջոցները, ինչպիսին նաև ռիսպերիդոնն է, ունեն ոչ մեծ օգուտ դեմենցիայով մարդկանց շրջանում, այդ դեղերը ասոցիացվում են մահվան և ինսուլտի բարձր հաճախականության հետ[29]։ Այդ իսկ պատճառով դեմենցիայի ժամանակ դիտվող փսիխոզների բուժումը ռիսպերիդոնով ընդունված չէ Սննդի և դեղերի վարչության (FDA) կողմից, և նախազգուշացվում է «սև արկղի» մասին[5]։ Այնուամենայնիվ շատ այլ իրավասու կառույցներ պարբերաբար կիրառում են այն ուժեղ արտահայտված ագրեսիայի և փսիխոզի հսկողության համար դեմենցիայով անհատների շրջանում, երբ այլ ոչ դեղորայքային միջամտությունները անօգուտ են, և իրենց դեղագործական հսկիչ կազմակերպությունները թույլ են տալիս ռիսպերիդոնի օգտագործումը բնակչության տվյալ խմբի շրջանակներում[30][31]։

Այլ ցուցումներ խմբագրել

Ռիսպերիդոնի կիրառումը խոստումնալից է դեղորայքակայուն օբսեսիվ-կոմպուլսիվ խանգարման բուժման մեջ, երբ միայն սերոտոնինի հետզավթման ինհիբիտորների արդյունավետությունը բավարար չէ[32]։

Հաստատվել է ռիսպերիդոնի էֆեկտիվությունը ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության խանգարման բուժման մեջ հատկապես ագրեսիայի[33][34] կամ այլ՝ հոգեկան ոլորտի խանգարմամաբ վիճակներում[35]

Ռիսպերիդոնը չցուցադրեց ցանկալի ազդեցություն սննդային խանգարումների, անձի խանգարումների բուժման ընթացքում, բացառությամբ անձի շիզոտիպային խանգարման ռիսպերիդոնով բուժման մասին սահմանափակ տեղեկությունների առկայությունը[29]։

Դեղաձևեր խմբագրել

Ռիսպերիդոնի ընդունման ձևերը ներառում են հաբեր, բերանի խոռոչում լուծվող հաբեր, ներքին ընդունման լուծույթ, ինչպես նաև փոշի և լուծիչ ինյեկցիոն (ներարկման) սուսպենզիա պատրաստելու համար[36]։

Կողմնակի ազդեցություններ խմբագրել

Ընդհանուր կողմնակի ազդեցություննները կարող են ներառել շարժողական խանգարումներ, քնկոտություն, գլխապտույտ, տեսողական խնդիրներ, փորկապություն և մարմնի քաշի ավելացում[2][37]։ Անձանց մոտավորապես 9ից 20 տոկոսի մարմնի զանգվածը աճել է նախնական քաշի 7%-ից ավելի՝ դեղաչափից կախված[2]։ Ավելի լուրջ կողմնակի ազդեցություններից են պոտենցիալ անդարձելի շարժողական խանգարումը՝ տարդիվ (հետաձգված) դիսկինեզիա, ինչպես նաև չարորակ նեյրոլեպտիկ համախտանիշը, սուիցիդի բարձր ռիսկը և արյան մեջ գլյուկոզի բարձր մակարդակը[2][3]։ Դեմենցիա ունեցող ծերերի շրջանում փսիխոզը ռիսպերիդոնով բուժելու դեպքում առկա է մահվան բարձր ռիսկ[2]։

Այն դեպքում, երբ ատիպիկ նեյրոլեպտիկները ավելի քիչ են առաջացնում շարժողական խանգարումներ, քան տիպիկ խմբի ներկայացուցիչները, ռիսպերիդոնի (ատիպիկ նեյրոլեպտիկ) կիրառումը կրում է շարժողական խանգարումներ առաջացնելու ավելի բարձր ռիսկ[38][39]։ Միևնույն ժամանակ ռիսպերիդոնը և վերոնշյալ խմբի այլ ներկայացուցիչները ասոցիացված են քաշի ավելացման ու այլ նյութափոխանակային խանգարումների հետ[39][40]։

Միջդեղորայքային փոխազդեցություններ խմբագրել

  • Կարբամազեպինը, էնզիմների ակտիվությունը բարձրացնող դեղորայքները նվազեցնում են ռիսպերիդոնի մակարդակը արյան պլազմայում[5]։ Եթե պացիենտը ընդունում է և՛ կարբամազեպին, և՛ ռիսպերիդոն, մեծ հավանականությամբ պետք է բարձրացնել ռիսպերիդոնի դեղաչափը։ Սակայն նոր դեղաչափը չպետք է գերազանցի նախորդը ավելի քան երկու անգամ[5]։
  • CYP2D6-ի ինհիբիտորները, որոնցից են նաև սերոտոնինի հետզավթման ընտրողական պաշարիչները, կարող են բարձրացնել արյան պլազմայում ռիսպերիդոնի և այդ խմբի ներկայացուցիչների մակարդակը[5]։
  • Քանի որ ռիսպերիդոնը կարող ա առաջացնել զարկերակային թերճնշում (հիպոտենզիա), դրա ընդունումը անհրաժեշտ է ուշադիրր վերահսկել, երբ հատկապես պացիենտը ստանում է նաև հակագերճնշումային դեղամիջոցներ, որպեսզի կանխվի հիպոտենզիայի առաջացումը[5]։
  • Ռիսպերիդոնը և իր մետաբոլիտ՝ պալիպերիդոնը նվազեցնում են P-գլիկոպրոտեինի ինդուկտորների (օրինակ՝ արևքույրիկ դեղաբույս) արդյունավետությունը[41][42]։

Դեղորայքի դադարեցում խմբագրել

Ըստ Բրիտանական ազգային հատուկ գրքի (ֆորմուլյար) խորհուրդ է տրվում հակափսիխոտիկներով բուժման դադարեցման դեպքում դեղորայքի աստիճանական հանում արագ ախտադարձից կամ հանման համախտանիշից խուսափելու համար[43]։ Որոշները պնդում են, որ դոֆամիներգիկ գերզգայունության հետ կապված լրացուցիչ սոմատիկ և հոգեբուժական ախտանիիշները, ներառյալ դիսկինեզիան և սուր փսիխոզը, նեյրոլեպտիկներ ստացող տարբեր անձանց շրջանում հանման համախտանիշի ընդհանուր ցուցանիշներն են[44][45][46][47]։ Վերոնշյալը ստիպեց որոշներին ենթադրել, որ հանման պրոցեսը ինքնին կարող է լինել շիզոմիմետիկ, առաջացնելով շեզոֆրենանման ախտանիշներ նույնիսկ նախկինում առողջների մոտ, ինչը մատնանշում է հոգեկան հիվանդությունների հնարավոր դեղաբանական ծագումը անհայտ տոկոսով պացիենտների շրջանում, ովքեր ներկա պահին բուժվում և նախկինում բուժվել են նեյրոլեպտիներով։ Տվյալ հարցը մնում է անորոշ և վիճելի բժշկության տարբեր ոլորտներում աշխատող և հոգեկան խանգարումներվ զբաղվող մասնագետների շրջանում, ինչպես նաև հանրության համար[48]։

Դեմենցիա խմբագրել

Դեմենցիայով պայմանավորված փսիխոզներ ունեցող ծերերը մահացության բարձր ռիսկի խմբում են[5]։

Ֆարմակոլոգիա խմբագրել

Ֆարմակոդինամիկա խմբագրել

Ռիսպերիդոնը դասակարգված է որպես որակապես ատիպիկ հակափսիխոտիկ դեղամիջոց էքստրապիրամիդալ անցանկալի դրսևորումների հարաբերականորեն փոքր հաճախականությամբ (ցածր դոզայի պարագայում), որն ունի ավելի արտահայտված անտագոնիստ (ներհակորդ) ազդեցություն սերոտոնինի, քան դոֆամինի վրա։ Ռիսպերիդոնը իր մոլեկուլյար կառուցվածքում պարունակում է բենզիզօքսազոլի և պիպերիդինի ֆունկցիոնալ խմբեր։ Չնայած այն բութիրոֆենոն չէ, սակայն սինթեզել են բենպերիդոլի և կետանսերինի կառուցվածքների հիմքից։ Ռիսպերիդոնի թիրախներն են 5-HT (սերոտոնինային) ընկալիչների մի քանի ենթատեսակները։ Հենց այս ընկալիչներից 5-HT2C-ի գործունեությունն է կապված քաշի ավելացման հետ, 5-HT2A-ինը՝ կապված է հակափսիխոտիկ ազդեցության հետ, տիպիկ նեյրոլեպտիկների ընդունմամբ պայմանավորված էքստրապիրամիդալ կողմնային ազդեցությունների նվազեցման հետ[49]։

Նկատվել է, որ ռիսպերիդոնը ընկճում է D-ամինաթթվային օքսիդազան՝ ֆերմենտ, որն ապահովում է D-ամինաթթվի ճեղքումը (օրինակ՝ D-ալանին և D-սերին նեյրոտրանսմիորների ճեղքումը)[50]։

Ռիսպերիդոնն ազդում է հետևյալ ռեցեպտորների վրա․

  • Դոֆամինային ընկալիչներ

Այս դեղամիջոցը D1 ընտանիքի (D1 և D5) ընկալիչների անտագոնիստն է, ինչպես նաև 70-ապատիկ ընտրողականությամբ D2 ընտանիքի ներհակորդն է։ Այն օժտված է «սերտ կապման» հատկույամբ, ինչը նշանակում է կիսատրոհման մեծ պարբերություն ռիսպերիդոնի դեպքում։ Ինչպես և այլ նեյրոլեպտիկները ռիսպերիդոնը նույնպես արգելակում է մեզոլիմբիկ ուղին, պրեֆրոնտալ կեղևի լիմբիկ ուղին և ԿՆՀ-ի տուբերոինֆուդիբուլյար ուղին։ Ռիսպերիդոնը կարող է առաջացնել էքստրապիրամիդալ կողմնակի ազդեցություններ՝ ակատիզիա և տրեմոր, որոնք կապված են նեյրոլեպտիկի ազդեցությամբ պայմանավորված ստրիատումում դոֆամիներգիկ ակտիվության նվազման հետ։ Այն կարող է առաջացնել նաև սեքսուալ ոլորտի անցանկալի երևույթներ, գալակտոռեա, անպտղություն, գինեկոմաստիա և քրոնիկական (երկարատև) օգտագործման դեպքում՝ ոսկրերի միներալների խտության իջեցում, ինչը հանգեցնում է կոտրվածքների, և նշված վերջին հետևանքները ասոցիացված են պրոլակտինի սեկրեցիայի (արտազատման) ուժեղացմամբ[49]։

  • Սերոտոնինային ընկալիչներ

Տվյալ ռեցեպտորների վրա ռիսպերիդոնի ազդեցությունը, որը միջնորդավորված է 5-HT2A/D2 բացառիկ ուժեղ խնամակցությամբ, կայանում է որոշակի դեղերի (օրինակ՝ էտալոնային կլոզապինը) ընդունման հետևանքով հավանական էքստրապիրամիդալ դրսևորումների կանխման մեջ[51][52]։ Այսպիսի բաբձր խնամակցությունը և դրանից բխող ուղեղի որոշակի բաժինների հնարավոր մրցակցային ակտիվացումը բերում են նրան, որ մկների դեպքում թուլացել է ամֆետամինակախյալ անտագոնիզմը դոֆամինային ռեցեպտորների նկատմամբ՝ երկար ազդող ռիսպերիդոնի ներմուծման պարագայում[53]։ Սակայն այս արդյունքները կարելի է դիտարկել միայն որպես նյարդաբանական, իսկ ոչ թե հոգեբանական, քանի որ կապիկների վրա արված ուսումնասիրությունների ժամանակ ռիսպերիդոնը նույնիսկ մեծացրեց սննդի փոխարեն մետամֆետամինի ընտրությունը[54]։

  • Ալֆա1 ադրեներգիկ ընկալիչներ

Այս ընկալիչների վրա ազդելով է ռիսպերիդոնը առաջացնում օրթոստատիկ հիպոտենզիվ էֆեկտ, և, հնարավոր է որոշ սեդատիվ (հանգստացնող և քնաբեր) դրսևորումներ[49]։

  • Ալֆա2 ադրեներգիկ ընկալիչներ

Ռիսպերիդոնի ազդեցությունը ալֆա2 ընկալիչների վրա կարող է հանգեցնել պոզիտիվ, նեգատիվ, աֆեկտիվ և կոգնիտիվ ախտանիշների ավելի բարձր հսկողության[55]։

  • Հիստամինային H1 ընկալիչներ

Ազդեցությունը այս ընկալիչների վրա հիմնականում պայմանավորում է սեդատիվ էֆեկտը և զգոնության, ուշադրության կենտրոնացման իջեցումը։ Ռիսպերիդոն-H1 փոխազդեցությունը նույնպես կարող է հանգեցնել քնկոտության և քաշի ավելացման[49]։

  • Պոտենցիալ-կախյալ նատրիումական անցուղիներ

Քանի որ ռիսպերիդոնը կուտակվում է սինապտիկ ճեղքում, այն արգելակում է պոտենցիալ-կախյալ Na-ական անցուղիների գործունեությունը կլինիկորեն կիրառվող դեղաչափերի սահմաններում[56]։

Ֆարմակոկինետիկա խմբագրել

Ռիսպերիդոնը մետաբոլիզվում է լյարդում և հեռացվում օրգանիզմից երիկամների միջոցով՝ մեզով։ Հետևաբար երիկամների և լյարդի ծանր հիվանդություններով պացիենտներին խորհուրդ են տրվում ավելի ցածր դեղաչափեր[5]։ Ռիսպերիդոնի նյութափոխանակային ակտիվ վերջնանյութ (ակտիվ մետաբոլիտ) պալիպերիդոնը, կիրառվում է նաև որպես ինքնուրույն հակափսիխոտիկ դեղամիջոց[57]։

Կիրառություն խմբագրել

Օրինականացում խմբագրել

Ռիսպերիդոնը ընդունվել է շիզոֆրենիայի բուժման համար Միացյալ նահանգնորի Սննդի և դեղերի վարչության (FDA) կողմից 1993 թվականին[58]։ Իսկ 2003 թվականին FDA-ն ընդունել է ռիսպերիդոնի կիրառումը խառը և մոլագարային վիճակների (կապված երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման հետ) կարճատև բուժման համար։ 2006 թվականին նույն FDA-ի որոշմամբ ընդունվել է ռիսպերիդոնի կիրառումը աուտիզմով տառապող երեխաների և դեռահասների շրջանում դրսևորվող դյուրագրգռության բուժման համար[59]։ Ռիսպերիդոնը խորհուրդ չի տրվում կիրառել չափավոր ագրեսիայով և առանց որոշակի կայուն պատեռնի ու օրինաչափության պոռթկուն վարքով աուտիզմով երեխաների շրջանում[60]։ 2007 թվականի օգոստոսի 22-ին Ռիսպերիդոնը հաստատվեց որպես 13-17 տարեկանների շրջանում շիզոֆրենիայի բուժման համար կիրառվող միակ դեղորայքային միջոց և նույն օրն էլ ընդունվեց որպես 10-17 տարեկանների շրջանում բիպոլյար խանգարման բուժման միջոց՝ լիթիումի ներառմամբ։

Հասանելիություն խմբագրել

Ռիսպերիդոնը հասանելի է ներքին ընդունման հաբերի, լուծույթների, իսկ ներարկման ճանապարհով ներմուծման համար սրվակների (դեպո տարբերակ) դեղաձևերով<ref name=generics>։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 risperidone
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 «Risperidone». The American Society of Health-System Pharmacists. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Hamilton R (2015). Tarascon Pocket Pharmacopoeia 2015 Deluxe Lab-Coat Edition. Jones & Bartlett Learning. էջեր 434–435. ISBN 9781284057560.
  4. ↑ Schatzberg AF, Nemeroff CB (2009). The American Psychiatric Publishing textbook of psychopharmacology (4th ed.). Washington, D.C.: American Psychiatric Pub. էջ 627. ISBN 9781585623099.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 5,8 «Risperdal- risperidone tablet Risperdal M-Tab- risperidone tablet, orally disintegrating Risperdal- risperidone solution». DailyMed. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 30-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 31-ին.
  6. ↑ World Health Organization (2019). World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019. Geneva: World Health Organization. hdl:10665/325771. WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
  7. ↑ «The Top 300 of 2020». ClinCalc. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.
  8. ↑ «Risperidone - Drug Usage Statistics». ClinCalc. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.
  9. ↑ «Respiridone». The American Society of Health-System Pharmacists. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ ապրիլի 13-ին. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 3-ին.
  10. ↑ Leucht S, Cipriani A, Spineli L, Mavridis D, Orey D, Richter F, և այլք: (2013 թ․ սեպտեմբեր). «Comparative efficacy and tolerability of 15 antipsychotic drugs in schizophrenia: a multiple-treatments meta-analysis». Lancet. 382 (9896): 951–62. doi:10.1016/S0140-6736(13)60733-3. PMID 23810019. S2CID 32085212.
  11. ↑ Osser DN, Roudsari MJ, Manschreck T (2013). «The psychopharmacology algorithm project at the Harvard South Shore Program: an update on schizophrenia». Harvard Review of Psychiatry. 21 (1): 18–40. doi:10.1097/HRP.0b013e31827fd915. PMID 23656760. S2CID 22523977.
  12. ↑ Barry SJ, Gaughan TM, Hunter R (2012 թ․ հունիս). «Schizophrenia». BMJ Clinical Evidence. 2012. PMC 3385413. PMID 23870705.
  13. ↑ Glick ID, Correll CU, Altamura AC, Marder SR, Csernansky JG, Weiden PJ, և այլք: (2011 թ․ դեկտեմբեր). «Mid-term and long-term efficacy and effectiveness of antipsychotic medications for schizophrenia: a data-driven, personalized clinical approach». The Journal of Clinical Psychiatry. 72 (12): 1616–27. doi:10.4088/JCP.11r06927. PMID 22244023.
  14. ↑ 14,0 14,1 Komossa K, Rummel-Kluge C, Schwarz S, Schmid F, Hunger H, Kissling W, Leucht S (2011 թ․ հունվար). «Risperidone versus other atypical antipsychotics for schizophrenia». The Cochrane Database of Systematic Reviews (1): CD006626. doi:10.1002/14651858.CD006626.pub2. PMC 4167865. PMID 21249678.
  15. ↑ Leucht C, Heres S, Kane JM, Kissling W, Davis JM, Leucht S (2011 թ․ ապրիլ). «Oral versus depot antipsychotic drugs for schizophrenia--a critical systematic review and meta-analysis of randomised long-term trials». Schizophrenia Research. 127 (13): 83–92. doi:10.1016/j.schres.2010.11.020. PMID 21257294. S2CID 2386150.
  16. ↑ Lafeuille MH, Dean J, Carter V, Duh MS, Fastenau J, Dirani R, Lefebvre P (2014 թ․ օգոստոս). «Systematic review of long-acting injectables versus oral atypical antipsychotics on hospitalization in schizophrenia». Current Medical Research and Opinion. 30 (8): 1643–55. doi:10.1185/03007995.2014.915211. PMID 24730586. S2CID 24814527.
  17. ↑ Nielsen J, Jensen SO, Friis RB, Valentin JB, Correll CU (2015 թ․ մայիս). «Comparative effectiveness of risperidone long-acting injectable vs first-generation antipsychotic long-acting injectables in schizophrenia: results from a nationwide, retrospective inception cohort study». Schizophrenia Bulletin. 41 (3): 627–36. doi:10.1093/schbul/sbu128. PMC 4393684. PMID 25180312.
  18. ↑ Muralidharan K, Ali M, Silveira LE, Bond DJ, Fountoulakis KN, Lam RW, Yatham LN (2013 թ․ սեպտեմբեր). «Efficacy of second generation antipsychotics in treating acute mixed episodes in bipolar disorder: a meta-analysis of placebo-controlled trials». Journal of Affective Disorders. 150 (2): 408–14. doi:10.1016/j.jad.2013.04.032. PMID 23735211.
  19. ↑ Nivoli AM, Murru A, Goikolea JM, Crespo JM, Montes JM, González-Pinto A, և այլք: (2012 թ․ հոկտեմբեր). «New treatment guidelines for acute bipolar mania: a critical review». Journal of Affective Disorders. 140 (2): 125–41. doi:10.1016/j.jad.2011.10.015. PMID 22100133.
  20. ↑ Yildiz A, Vieta E, Leucht S, Baldessarini RJ (2011 թ․ հունվար). «Efficacy of antimanic treatments: meta-analysis of randomized, controlled trials». Neuropsychopharmacology. 36 (2): 375–89. doi:10.1038/npp.2010.192. PMC 3055677. PMID 20980991.
  21. ↑ Peruzzolo TL, Tramontina S, Rohde LA, Zeni CP (2013). «Pharmacotherapy of bipolar disorder in children and adolescents: an update». Revista Brasileira de Psiquiatria. 35 (4): 393–405. doi:10.1590/1516-4446-2012-0999. PMID 24402215.
  22. ↑ Gitlin M, Frye MA (2012 թ․ մայիս). «Maintenance therapies in bipolar disorders». Bipolar Disorders. 14 (Suppl 2): 51–65. doi:10.1111/j.1399-5618.2012.00992.x. PMID 22510036. S2CID 21101054.
  23. ↑ Gigante AD, Lafer B, Yatham LN (2012 թ․ մայիս). «Long-acting injectable antipsychotics for the maintenance treatment of bipolar disorder». CNS Drugs. 26 (5): 403–20. doi:10.2165/11631310-000000000-00000. PMID 22494448. S2CID 2786921.
  24. ↑ Jesner OS, Aref-Adib M, Coren E (2007 թ․ հունվար). «Risperidone for autism spectrum disorder». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2010 (1): CD005040. doi:10.1002/14651858.CD005040.pub2. PMC 9022437. PMID 17253538.
  25. ↑ Kirino E (2014). «Efficacy and tolerability of pharmacotherapy options for the treatment of irritability in autistic children». Clinical Medicine Insights. Pediatrics. 8: 17–30. doi:10.4137/CMPed.S8304. PMC 4051788. PMID 24932108.
  26. ↑ Sharma A, Shaw SR (2012). «Efficacy of risperidone in managing maladaptive behaviors for children with autistic spectrum disorder: a meta-analysis». Journal of Pediatric Health Care. 26 (4): 291–9. doi:10.1016/j.pedhc.2011.02.008. PMID 22726714.
  27. ↑ McPheeters ML, Warren Z, Sathe N, Bruzek JL, Krishnaswami S, Jerome RN, Veenstra-Vanderweele J (2011 թ․ մայիս). «A systematic review of medical treatments for children with autism spectrum disorders». Pediatrics. 127 (5): e1312–21. doi:10.1542/peds.2011-0427. PMID 21464191. S2CID 2903864.
  28. ↑ Dove D, Warren Z, McPheeters ML, Taylor JL, Sathe NA, Veenstra-VanderWeele J (2012 թ․ հոկտեմբեր). «Medications for adolescents and young adults with autism spectrum disorders: a systematic review». Pediatrics. 130 (4): 717–26. doi:10.1542/peds.2012-0683. PMC 4074627. PMID 23008452.
  29. ↑ 29,0 29,1 Maher AR, Theodore G (2012 թ․ հունիս). «Summary of the comparative effectiveness review on off-label use of atypical antipsychotics». Journal of Managed Care Pharmacy. 18 (5 Suppl B): S1–20. doi:10.18553/jmcp.2012.18.s5-b.1. PMID 22784311.
  30. ↑ «Risperidone: Revised PBS restrictions for behavioural and psychological symptoms of dementia». NPS MedicineWise (անգլերեն). 2020 թ․ մարտի 19. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ մայիսի 14-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 14-ին.
  31. ↑ «Antipsychotics and other drug approaches in dementia care | Alzheimer's Society». www.alzheimers.org.uk (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 21-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 14-ին.
  32. ↑ Dold M, Aigner M, Lanzenberger R, Kasper S (2013 թ․ ապրիլ). «Antipsychotic augmentation of serotonin reuptake inhibitors in treatment-resistant obsessive-compulsive disorder: a meta-analysis of double-blind, randomized, placebo-controlled trials». The International Journal of Neuropsychopharmacology. 16 (3): 557–74. doi:10.1017/S1461145712000740. PMID 22932229.
  33. ↑ Eapen V, Gururaj AK (2005). «Risperidone treatment in 12 children with developmental disorders and attention-deficit/hyperactivity disorder». Primary Care Companion to the Journal of Clinical Psychiatry. 7 (5): 221–224. doi:10.4088/pcc.v07n0502. PMC 1257406. PMID 16308577.
  34. ↑ Armenteros JL, Lewis JE, Davalos M (2007 թ․ մայիս). «Risperidone augmentation for treatment-resistant aggression in attention-deficit/hyperactivity disorder: a placebo-controlled pilot study». Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry. 46 (5): 558–565. doi:10.1097/chi.0b013e3180323354. PMID 17450046.
  35. ↑ Biederman J, Hammerness P, Doyle R, Joshi G, Aleardi M, Mick E (2008 թ․ փետրվար). «Risperidone treatment for ADHD in children and adolescents with bipolar disorder». Neuropsychiatric Disease and Treatment. 4 (1): 203–207. doi:10.2147/ndt.s1992. PMC 2515893. PMID 18728799.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  36. ↑ Joint Formulary Committee. British National Formulary (online) London: BMJ Group and Pharmaceutical Press http://www.medicinescomplete.com Արխիվացված 10 Հունիս 2021 Wayback Machine [Accessed on 2 February 2020]
  37. ↑ Hasnain M, Vieweg WV, Hollett B (2012 թ․ հուլիս). «Weight gain and glucose dysregulation with second-generation antipsychotics and antidepressants: a review for primary care physicians». Postgraduate Medicine. 124 (4): 154–67. doi:10.3810/pgm.2012.07.2577. PMID 22913904. S2CID 39697130.
  38. ↑ Divac N, Prostran M, Jakovcevski I, Cerovac N (2014). «Second-generation antipsychotics and extrapyramidal adverse effects». BioMed Research International. 2014: 656370. doi:10.1155/2014/656370. PMC 4065707. PMID 24995318.
  39. ↑ 39,0 39,1 Pillay J, Boylan K, Carrey N, Newton A, Vandermeer B, Nuspl M, MacGregor T, Jafri SH, Featherstone R, Hartling L (2017 թ․ մարտ). «First- and Second-Generation Antipsychotics in Children and Young Adults: Systematic Review Update». Comparative Effectiveness Reviews (184): ES–24. PMID 28749632. Report 17-EHC001-EF. Bookshelf ID: NBK442352. «Compared with FGAs, SGAs may decrease the risk for experiencing any extrapyramidal symptom (EPS). FGAs probably cause lower gains in weight and BMI.»
  40. ↑ Pillinger T, McCutcheon RA, Vano L, Mizuno Y, Arumuham A, Hindley G, և այլք: (2020 թ․ հունվար). «Comparative effects of 18 antipsychotics on metabolic function in patients with schizophrenia, predictors of metabolic dysregulation, and association with psychopathology: a systematic review and network meta-analysis». The Lancet. Psychiatry. 7 (1): 64–77. doi:10.1016/S2215-0366(19)30416-X. PMC 7029416. PMID 31860457.
  41. ↑ Wang JS, Ruan Y, Taylor RM, Donovan JL, Markowitz JS, DeVane CL (2004 թ․ դեկտեմբեր). «The brain entry of risperidone and 9-hydroxyrisperidone is greatly limited by P-glycoprotein». The International Journal of Neuropsychopharmacology. 7 (4): 415–419. doi:10.1017/S1461145704004390. PMID 15683552.
  42. ↑ Gurley BJ, Swain A, Williams DK, Barone G, Battu SK (2008 թ․ հուլիս). «Gauging the clinical significance of P-glycoprotein-mediated herb-drug interactions: comparative effects of St. John's wort, Echinacea, clarithromycin, and rifampin on digoxin pharmacokinetics». Molecular Nutrition & Food Research. 52 (7): 772–779. doi:10.1002/mnfr.200700081. PMC 2562898. PMID 18214850.
  43. ↑ BMJ Group, ed. (2009 թ․ մարտ). «4.2.1». British National Formulary (57 ed.). United Kingdom: Royal Pharmaceutical Society of Great Britain. էջ 192. ISSN 0260-535X. «Withdrawal of antipsychotic drugs after long-term therapy should always be gradual and closely monitored to avoid the risk of acute withdrawal syndromes or rapid relapse.»
  44. ↑ Chouinard G, Jones BD (1980 թ․ հունվար). «Neuroleptic-induced supersensitivity psychosis: clinical and pharmacologic characteristics». The American Journal of Psychiatry. 137 (1): 16–21. doi:10.1176/ajp.137.1.16. PMID 6101522.
  45. ↑ Miller R, Chouinard G (1993 թ․ նոյեմբեր). «Loss of striatal cholinergic neurons as a basis for tardive and L-dopa-induced dyskinesias, neuroleptic-induced supersensitivity psychosis and refractory schizophrenia». Biological Psychiatry. 34 (10): 713–38. doi:10.1016/0006-3223(93)90044-E. PMID 7904833. S2CID 2405709.
  46. ↑ Chouinard G, Jones BD, Annable L (1978 թ․ նոյեմբեր). «Neuroleptic-induced supersensitivity psychosis». The American Journal of Psychiatry. 135 (11): 1409–10. doi:10.1176/ajp.135.11.1409. PMID 30291.
  47. ↑ Seeman P, Weinshenker D, Quirion R, Srivastava LK, Bhardwaj SK, Grandy DK, և այլք: (2005 թ․ մարտ). «Dopamine supersensitivity correlates with D2High states, implying many paths to psychosis». Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 102 (9): 3513–8. Bibcode:2005PNAS..102.3513S. doi:10.1073/pnas.0409766102. PMC 548961. PMID 15716360.
  48. ↑ Moncrieff J (2006 թ․ հուլիս). «Does antipsychotic withdrawal provoke psychosis? Review of the literature on rapid onset psychosis (supersensitivity psychosis) and withdrawal-related relapse». Acta Psychiatrica Scandinavica. 114 (1): 3–13. doi:10.1111/j.1600-0447.2006.00787.x. PMID 16774655. S2CID 6267180.
  49. ↑ 49,0 49,1 49,2 49,3 Brunton L, Chabner B, Knollman B. Goodman and Gilman's The Pharmacological Basis of Therapeutics, Twelfth Edition. McGraw Hill Professional; 2010.
  50. ↑ Abou El-Magd RM, Park HK, Kawazoe T, Iwana S, Ono K, Chung SP, և այլք: (2010 թ․ հուլիս). «The effect of risperidone on D-amino acid oxidase activity as a hypothesis for a novel mechanism of action in the treatment of schizophrenia». Journal of Psychopharmacology. 24 (7): 1055–67. doi:10.1177/0269881109102644. PMID 19329549. S2CID 39050369.
  51. ↑ «Psychopharmacology Institute». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 11-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 15-ին.
  52. ↑ Cohen LJ (1994). «Risperidone». Pharmacotherapy. 14 (3): 253–265. PMID 7524043.
  53. ↑ Marchese G, Casu G, Casti P, Spada GP, Pani L (2009 թ․ հոկտեմբեր). «Evaluation of amphetamine-induced hyperlocomotion and catalepsy following long-acting risperidone administration in rats». European Journal of Pharmacology. 620 (1–3): 36–41. doi:10.1016/j.ejphar.2009.07.024. PMID 19664616.
  54. ↑ Banks ML, Blough BE (2015 թ․ օգոստոս). «Effects of Environmental Manipulations and Treatment with Bupropion and Risperidone on Choice between Methamphetamine and Food in Rhesus Monkeys». Neuropsychopharmacology. 40 (9): 2198–2206. doi:10.1038/npp.2015.63. PMC 4613609. PMID 25742872. S2CID 5148588.
  55. ↑ Hecht EM, Landy DC (2012 թ․ փետրվար). «Alpha-2 receptor antagonist add-on therapy in the treatment of schizophrenia; a meta-analysis». Schizophrenia Research. 134 (2–3): 202–6. doi:10.1016/j.schres.2011.11.030. PMID 22169246. S2CID 36119981.
  56. ↑ Brauner JM, Hessler S, Groemer TW, Alzheimer C, Huth T (2014 թ․ ապրիլ). «Risperidone inhibits voltage-gated sodium channels». European Journal of Pharmacology. 728: 100–106. doi:10.1016/j.ejphar.2014.01.062. PMID 24508524.
  57. ↑ «The DrugBank database». Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
  58. ↑ «Electronic Orange Book». Food and Drug Administration. 2007 թ․ ապրիլ. Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ օգոստոսի 19-ին. Վերցված է 2007 թ․ մայիսի 24-ին.
  59. ↑ «FDA approves the first drug to treat irritability associated with autism, Risperdal» (Press release). FDA. 2006 թ․ հոկտեմբերի 6. Արխիվացված օրիգինալից 2009 թ․ օգոստոսի 28-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 14-ին.
  60. ↑ Scahill L (2008 թ․ հուլիս). «How do I decide whether or not to use medication for my child with autism? Should I try behavior therapy first?». Journal of Autism and Developmental Disorders. 38 (6): 1197–8. doi:10.1007/s10803-008-0573-7. PMID 18463973. S2CID 20767044.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ռիսպերիդոն&oldid=9658909» էջից