Ռաիսա Ադլեր
Ռաիսա Տիմոֆեևնա Ադլեր (ծննդյան ազգանունը` Էպշտեյն, գերմ.՝ Raissa Timofejewna Adler / Epstein, նոյեմբերի 9, 1872, Մոսկվա, Ռուսական կայսրություն - ապրիլի 21, 1962[1], Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[1]), ռուս և ավստրիացի ֆեմինիստ, տրոցկիստ։
| Ռաիսա Ադլեր | |
|---|---|
| Ծնվել է | նոյեմբերի 9, 1872 |
| Ծննդավայր | Մոսկվա, Ռուսական կայսրություն |
| Մահացել է | ապրիլի 21, 1962[1] (89 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[1] |
| Քաղաքացիություն |  Ավստրիա և  Ռուսական կայսրություն |
| Մասնագիտություն | քաղաքական գործիչ |
| Ամուսին | Ալֆրեդ Ադլեր[2] |
| Կուսակցություն | Ավստրիայի սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցություն և Ավստրիայի կոմունիստական կուսակցություն |
| Երեխաներ | Ալեքսանդրա Ադլեր, Վալենտին Ադլեր, Կուրտ Ա. Ադլեր և Կորնելիա Ադլեր |
Հոգեբույժ Ալֆրեդ Ադլերի կինը։
Կենսագրություն խմբագրել
Ռաիսա Ադլերը ծնվել է հրեա վաճառականների ընտանիքում։ Նրա հայրը՝ տոհմական պատվավոր քաղաքացի Տիմոֆեյ Մոիսեևիչ Էպշտեյնը (1850—?), կնոջ՝ Աննա Զախարովնայի և երեխաների հետ բնակվում էր Խլեբնի նրբանցքի թիվ 6 սեփական տանը[3][4]։ 1898 թվականից եղել է Մոսկվայի ռետինային իրերի արտադրության մանիֆակտուրայի վարչության տնօրեն[5]։ Նրա պապը` առաջին գիլդիայի վաճառական Մովսես Տիմոֆեևիչ Էփշտեյնը (1832-?), Տագանրոգից տեղափոխվել է Մոսկվա[6], 1879 թվականին Տագանրոգում բացել է «Մ. Տ. Էպշտեյն և որդիներ» մեխանիկական հաստատությունը, նրան են պատկանել Խլեբնի նրբանցքի թիվ 12, 14 և 16 տները։
Նախնական կրթությունը ստացել է տանը։ 1895 թվականին Ռուսական կայսրությունից մեկնել է Շվեյցարիա, քանի որ իրավունք չի ունեցել բարձրագույն կրթություն ստանալ իր հայրենիքում։ Ցյուրիխում նա երեք կիսամյակ սովորել է կենսաբանություն, 1896 թվականի վերջին հաստատվել է Ավստրիայում՝ Վիեննայում, որտեղ միացել է տեղի ֆեմինիստներին։ Այնտեղ ծանոթացել է Ալֆրեդ Ադլերին և ամուսնացել նրա հետ 1897 թվականին Սմոլենսկում։ Ամուսնության ընթացքում ծնվել է չորս երեխա՝ Վալենտինան (1898), Ալեքսանդրան (1901), Կուրտը (1905) և Կոռնելիան (1909)։ Մտքի և համոզմունքների ազատության հանդեպ իր հավատքի շնորհիվ Ռաիսան կապ է հաստատել Ռուսական կայսրությունից գաղթած հեղափոխականների հետ, իսկ Ռուսաստանից արտագաղթած Ալինա Ֆյուրտմյուլլերի օգնությամբ հանդիպել է Լև Տրոցկու հետ, որի հետ համագործակցել է 1929 թվականից։
Ադլերը Յուլիուս Թանդլերի և Մարգարիտ Հիլֆերդինգի հետ միասին ընդգրկվել է Վիեննայի քաղաքային խորհրդի կանանց կոմիտեի կազմում և դարձել Ավստրիայում աշխատողների համերաշխության միջազգային կոմիտեի համահիմնադիրներից, ինչպես նաև միացել Կարմիր օգնության կոմիտեին և Ավստրիայի կոմունիստական կուսակցությանը։ 1930-ականների սկզբին եղել է Անհատական հոգեբանության ընկերության անդամ։ 1934 թվականի փետրվարին քաղաքացիական պատերազմից հետո նա ձերբակալվել է իր հայացքների համար և երկու օր անցկացրել բանտում, որի արդյունքում էլ Ադլերների ընտանիքը 1935 թվականին արտագաղթել է Միացյալ Նահանգներ։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Ռաիսա Ադլերը եղել է Նյու Յորքի անհատական հոգեբանության ասոցիացիայի գործադիր կոմիտեի նախագահ, իսկ 1954 թվականին ընտրվել է խորհրդի պատվավոր նախագահ։
Ընտանիք խմբագրել
Հորեղբայրը՝ Էֆիմ (Եխիել) Մոիսեևիչ Էպշտեյնը (1857-1939) տնտեսագետ էր, հրապարակախոս և ֆինանսիստ, Ռուսաստանում և այլ երկրներում դրամաշրջանառության, բանկային և ֆոնդային բորսաների պատմության վերաբերյալ աշխատությունների հեղինակ է։ Եղել է Մոսկվայի «Ջամգարով եղբայրներ» բանկային տան տնօրեն (1890-ականներ), Սանկտ Պետերբուրգի միջազգային առևտրային բանկի մոսկովյան մասնաճյուղի տնօրեն (1900-ականներ), Սանկտ Պետերբուրգի «Ազով-Դոնյան» բանկի խորհրդի անդամ (1910-ականներ)։ Դասավանդել է Սանկտ Պետերբուրգի և Մոսկվայի առևտրային ինստիտուտներում։ Նրա աշխատությունները հրապարակվել են «Իրավաբանական տեղեկատու» ամսագրում, նա մի շարք մենագրությունների հեղինակ է՝ «Թղթադրանները Իտալիայում, Ավստրիայում և Հյուսիսամերիկյան Միացյալ Նահանգներում» (1895), «Բանկային գործ` դասախոսություններ, ընթերցումներ Մոսկվայի առևտրական ինստիտուտում 1909-1910 թթ.» (4 հրատարակություն, 1910-1917), «Էմիսիոն և վարկային բանկերը ժողովրդական տնտեսության նորագույն էվոլյուցիայում» (1913), «Les Banques de commerce russes»(1925), «La Circulation monétaire et les banques de dépot» (1936), «Ռուսաստանի առևտրային բանկեր (1864-1914)` դրանց դերը Ռուսաստանի տնտեսական զարգացման և ազգայնացման գործում» (2011 թվական, ռուսական հրատարակություն)։
Վտարանդիությունը Ֆրանսիայում։ Նրա որդին (Ռաիսա Ադլերի զարմիկը)` Սամուիլ Էֆիմովիչ Էպշտեյնը (1887-1942), եղել է իրավաբան, «Ազով-Դոնյան» առևտրային բանկի խորհրդի անդամ, «Հյուսիսային թղթի և ցելյուլիոզի ֆաբրիկա» ընկերության տնօրեն, կինոարտադրող, մահացել է տեղահանության ժամանակ։ Մյուս որդին՝ Միխայիլ Էֆիմովիչ Էպշտեյնը (1896-1942), ինժեներ էլեկտրիկ և ֆիզիկոս էր, ամուսնացել էր ֆրանսիացի գրող Իռեն Նեմիրովսկայայի հետ (երկուսն էլ մահացել են տեղահանության ժամանակ)[7][8]։
Գրականություն խմբագրել
- Karl Fallend: Raissa Adler, in: Brigitta Keintzel (Hrsg.): Wissenschafterinnen in und aus Österreich: Leben - Werk - Wirken. Böhlau, Wien 2002, ISBN 3-205-99467-1, S. 12–13.
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 biografiA: Lexikon österreichischer Frauen (գերմ.) — 2016. — Vol. 1. — S. 41—42. — ISBN 978-3-205-79348-9 — doi:10.7767/9783205793489
- ↑ https://www.theguardian.com/uk/2011/apr/10/alfred-adler-ashes-found-edinburgh
- ↑ Заседание Московского окружного суда с участием присяжных заседателей, 5—19 октября 1874 г.
- ↑ Саломатина С. А. «Е. М. Эпштeйн и eго книга о российских дореволюционных банках»
- ↑ В правление, кроме него, входили Лазарь Соломонович Поляков, Исаак Лазаревич Поляков и Николай Николаевич Нильсен.
- ↑ Опись дел, хранящихся в архиве Московской купеческой управы
- ↑ Olivier Philipponnat, Patrick Lienhardt «The Life of Irene Nemirovsky: Author of Suite Francaise»
- ↑ Саломатина С. А. «Труды Ефима Эпштейна и развитие концепций в изучении истории банков Российской империи»