Ռազմական գրաքննություն
Ռազմական գրաքննություն, ռազմական և այլ պետական մարմինների կողմից բաց տեսակի տեղեկատվության վերահսկողության ձևերից մեկը (տպագրություն, ռադիո, հեռուստատեսություն, կինո, կերպարվեստի գործեր, թանգարանների ցուցադրություններ և այլն), երբեմն նաև մասնավոր նամակագրությունը։
Ընդհանուր տեղեկություններ խմբագրել
Ռազմական գրաքննության նպատակն է թույլ չտալ, որ բաց աղբյուրներում հրապարակվեն ռազմական գաղտնիք կազմող տեղեկությունները, այսինքն՝ պետության կողմից հատուկ պահպանվող ռազմական բնույթի տեղեկությունները՝ որպես պետական գաղտնիքի տեսակ։ Ինչպես ռազմական, այնպես էլ խաղաղ ժամանակ հանդիասանում է գերատեսչական գրաքննության տեսակ։
Պատմություն խմբագրել
Որպես առանձին պետական ինստիտուտ՝ ռազմական գրաքննությունը ձևավորվել է 19-րդ դարում, թեև որպես գրաքննություն գոյություն ուներ նաև նախկինում։ Օրինակ՝ Ռուսաստանում ռազմական գրաքննիչի առաջին պաշտոնը մտցվել է 1810 թվականին[1]։
ԱՄՆ-ում առաջին անգամ ռազմական գրաքննությունը մտցվել է 1861 թվականին քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ։ Լրագրողներին արգելվել է թերթի փակման և կալանավորման սպառնալիքի տակ հրապարակել այն տեղեկատվությունը, որը կարող էր օգտակար լինել Համադաշնությանը[2]։
Առաջին և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմների ժամանակ գրաքննությունը վերահսկում էր ռազմական թղթակիցների գործունեությունը և զինծառայողների նամակագրությունը[3]։
Ռուսաստանում օկրուգների շտաբներին կից ռազմա-գրաքննչական հանձնաժողովները ստեղծվել են Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկզբին և գտնվում էին գլխավոր ռազմա-գրաքննչական հանձնաժողովի անմիջական ենթակայության ներքո։ Տեղական հանձնաժողովների պարտականությունները ներառում էին միջազգային և տեղական թղթակցության և տեղական պարբերականության գրաքննությունը։ Հանձնաժողովների հաստիքներում ընդգրկված էին փորձառու ժանդարմցի սպաներ և բանասեր-թարգմանիչներ, քանի որ աշխատում էին Եվրոպական և Արևելյան լեզուներով թղթակցությունների և հրատարակությունների հետ։ 1917 թվականի աշնանը ռազմական գրաքննության հանձնաժողովները լուծարվեցին, և ռազմական գրաքննության որոշ գործառույթներ զինվորական փոստային-հեռագրային վերահսկիչ բյուրո էին[4]։
Ժամանակակից ռազմական գրաքննությունը վերահսկում է[5]․
- քաղաքացիական հաղորդակցությունները ռազմական իշխանությունների կողմից կառավարվող վայրերում։
- զինված ուժերին վերաբերող ԶԼՄ-ների նյութերը։
- ռազմագերիների և քաղաքացիական անձանց նամակագրությունը։
- փոստը բանակից և ռազմական օբյեկտներից, ինչպես նաև բանակից և ռազմական օբյեկտներից։
- զինված ուժերի ծառայողների անձնական հաղորդակցությունները։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Формирование военной цензуры России 1810—1905 гг.
- ↑ Яхнина Ю. С. «Вехи мировой цензуры: к 450-летию со дня издания первого свода папского «Индекса запрещенных книг»» (PDF). Челябинская областная универсальная научная библиотека. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 11-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)(չաշխատող հղում) - ↑ Myron Fox. «Censorship! War Letters. WGBH American Experience» (անգլերեն). PBS. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.
- ↑ Иванов Д. "Нагрудный знак военных цензоров в 1916 г." // "Военная иллюстрация" : военно-исторический альманах. — 1998. — С. 48. — ISSN 5-8067-0007-0.
- ↑ «military censorship - Dictionary Definition» (անգլերեն). Vocabulary.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 19-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 11-ին.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- «Организация защиты информации в российской армии в начале 20 века». Agentura.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 11-ին.
- Хилель Носек и Йехиэль Лимор. «Военная цензура в Израиле: затяжной временный компромисс между противоборствующими ценностями». Открытый университет Израиля. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 19-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 11-ին.
- «Арестован военный аналитик, передавший видео расстрела в Багдаде на сайт Wikileaks». Agentura.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 11-ին.
- Kendall Banning. (1926). «Military Censorship of Pictures» (PDF) (անգլերեն). FAS. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.