Ջուր (ֆիլմ)

Ջուր, նաև հայտնի որպես Ջրի մեծագույն գաղտնիք (ռուս.՝ «Вода» կամ ռուս.՝ «Великая тайна воды»), կեղծագիտական ֆիլմ, նկարահանված Ռոսիյա հեռուստաալիքի կողմից։ Առաջին անգամ եթեր է հեռարձակվել 2006 թվականի ապրիլի 9-ին։ Գիտահանրամատչելի ոճով նկարահանված ֆիլմում հայտնում են պարա գիտական և հակա-գիտական տեսակետներ ջրի հատկությունների մասին, որոնք սակայն ֆիլմի հեղինակները մատուցում են իբրև գիտական։

Ջուր
Երկիր	Ռուսաստան
Ժանր	pseudo-documentary?
Թվական	2006
Լեզու	ռուսերեն
Պրոդյուսեր	Սերգեյ Շումակով
Սցենարի հեղինակ	Էդուարդ Լիսովսկիյ
Դերակատարներ	Սերգեյ Չոնիշվիլի (հնչունավորում)
Օպերատոր	Օլեգ Կիրիչենկո
Կինոընկերություն	Ռոսիա 1
Տևողություն	82 րոպե

«Կառուցվածքայնացված ջրի» (անգլ.՝ structured water) մասին իրենց տեսակետներ են հայտնել ոչ ակադեմիական հետազոտությունների հեղինակներ Անգլիայից, ԱՄՆ-ից, Իսրայելից, Ռուսաստանից, Ճապոնիայից, Չինաստանից և այլ երկրներից։ Ֆիլմում նաև մասնակցել են տարբեր կրոնների հոգևորականներ, որոնք հայտնել են կարծիքներ ջրի մասին, իրենց կրոնների տեսակետից։

2006 թվականի նոյեմբերի 17-ին ֆիլմը ստացել է երեք ՏԵՖԻ մրցանակ, այդ թվում լավագույն փաստավավերագրական ֆիլմի համար։ Ֆիլմը խիստ ու կտրուկ քննադատության է արժանացել գիտական հանրության կողմից, այդ թվում Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի Կեղծ գիտությունների և գիտական հետազոտությունների կեղծարարության դեմ պայքարի հանձնաժողովի կողմից։ Գիտնականներից բացի ֆիլմը քննադատել են նաև լրագրողները և Ռուս Ուղղափառ եկեղեցին։

Ֆիլմը ցուցադրվել է նաև Հայկական հեռուստաալիքներով, իսկ ֆիլմից վերցված պնդումները հայտնվել են Հայաստանի հանրապետության ՀՀ ԿԳՆ-ի կողմից հաստատված դպրոցական դասագրքերում։ Ֆիլմում հայտնած կեղծգիտական տեսակետներն այնքան են տարածվել, որ երբեմն գյուղացիներն ավանդական և արդյունք տվող միջոցների փոխարեն, անարդյունք փորձում էին փրկել այգիները դրանցում բարձր դասական երաժշտություն միացնելով, հատուկ այդ նպատակով գնված և տեղադրված ձայնային տեխնիկայի միջոցով։

Մասնակիցներ

Ֆիլմում նկարահանվել են՝

• Կուրտ Վյութրիխ, 2002 թվականի Քիմիայի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (բառերը հանված են կոնտեքստից)
• Վիկտոր Միխայլի Ինյուշին, կենսաֆիզիկոս, կենսաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ալ-Ֆարաբիի անվան Ղազախստանի Ազգային Համալսարանի կենսաֆիզիկայի ամբիոնի վարիչ, կենսաֆիզիկական բնապահպանության լաբորատորիայի վարիչ։
• Հերբերտ Կլիմա, գիտությունների դոկտոր, Վիեննայի միջուկայի ֆիզիկայի ինստիտուտի պրոֆեսոր Ավստրիա
• Վլաիլ Կազմաչեև, ակադեմիկոս Ռուսաստանի բժշկական գիտությունների ակադեմիա, Նովոսիբիրսկ, Ռուսաստան
• Ռուստոմ Ռոյ (Rustom Roy), Պենսիլվանիայի համալսարանի նախկին պատվավոր պրոֆեսոր, ոչ ավանդական բժշկության, գիտության և կրոնի կողմնակից
• Մարտին Չապլին (Martin Chaplin), պրոֆեսոր, Լոնդոնի Հարավային ափի Համալսարանի (London South Bank University) լաբորոտորիայի վարիչ
• Վլադիմիր Վոյեկով, գիտությունների դոկտոր, Մոսկվայի Պետական Համալսարանի կենսաբանական ամբիոնի պրոֆեսոր
• Վյաչեսլավ Զվոննիկով, բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, Ռուսաստան
• Վան Գույխուա, Գյուղատնտեսության ակադեմիայի, գլխավոր գյուղատնտես, Չինաստան
• Պերլ Լապերլա (Dr. Pearl Laperla), ոչ ավանդական բժշկության դոկտոր (աստիճանը ստացել է ասեղնաբուժության թեմայով աշխատության համար), Այուրվեդայի պրակտիկաների մասնագետ (ֆիլմում սակայն ներկայացված է, իբրև իմունաբան), Նևադա, ԱՄՆ, նաև նկարահանվել է նույն հեղինակների նմանատիպ Բորբոս ֆիլմում
• Կոնստանտին Կորոտկով, «Ռուսաստանի Բնական Գիտությունների Ակադեմիա» հասարակական կազմակերպության տեխնիկական գիտությունների դոկտոր, իրական անդամ
• Ալեքսանդր Սոլոդիլով, ֆիզիկա-մաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր, «Ռուսաստանի Բնական Գիտությունների Ակադեմիա» հասարակական կազմակերպության թղթակից անդամ, «Տելոս» դպրոցի հիմնադիր, «Տելոս-Սիբիր» ՍՊԸ-ի հիմնադիր։

Ոչ ակադեմիական գործիչներ․

• Ալոիս Գրուբեր, հետազոտող
• Լեոնիդ Իզվեկով, հետազոտող, կառուցվածքայնացված ջրի հետազոտման լաբորատորիայի վարիչ, «Ակվա-սիստեմա» ԲԲԸ գլխավոր տնօրեն,, Ռուսաստան;
• Մասարաու Էմոտո, հետազատող, Ճապոնիա։

Աստվածաբաններ և կրոնական գործիչներ․

• Շամիլ-Խազրատ Ալյաուտդինով, Պոկլոննայա սարի հուշահամալիր-մզկիթի իմամ-խաթիբ, Մոսվակ, Ռուսաստան
• Սմոլենի և Կալինինգրադի միտրոպոլիտ, ներկայումս Համայն Ռուսիո պատրիարք Կիրիլ;
• Պինխաս Պոլոնսկիյ, աստվածաբանության դոկտոր, Իսրայել
• Դամբա Այուշաև, Ռուսաստանի Բուդդայական ավանդական սանգխա
• Ադին Շտեյնզալց, ռաբի, Իսրայել

Մրցանակներ

• 3 ՏԵՖԻ մրցանակ՝
  • «Վավերագրական ֆիլմ»,
  • «Հեռուստատեսային վավերագրական ֆիլմի/սերիալի ռեժիսոր»,
  • «Հեռուստատեսային վավերագրական ֆիլմի/սերիալի օպերատոր»
• «Լավր» պարգև «Լավագույն գիտահանրամատչելի ֆիլմ»

Քննադատություն

Ֆիլմը բուռն քննադատության արժանացավ, թե՛ գիտնականների կողմից, հակագիտական թեզերն որպես գիտական ներկայացնելու համար, թե լրագրողական համայնքի կողմից, վավերագրական ֆիլմերի և հարցզարույցների հետ վարվելու ստանդարտները խախտելու համար։

Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի Կեղծ գիտության հետ պայքարի կոմիտեն խիստ կտրուկ արձագանքեց ֆիլմին մրցանակների շնորհմանը։ Իր «Ի պաշտպանություն գիտության» տեղեկագրում կոմիտեն գրել էր։

2006 թվականի ապրիլին «Ռոսիյա» հեռուստալիքը ցուցադրեց իր վարպետորեն նկարահանված «Ջրի մեծագույն գաղտնիքը» ֆիլմը, որը հնարավոր չէ անվանել այլ ձև քան համաշխարհային գիտության ծաղրանք ու զրպարտություն։

2006 թվականի վերջում ֆիլմը ստացավ երեք «ՏԵՖԻ» մրցանակ։ Դրանով հեռուստատեսային արհեստի վարպետները համոզիչ ապացուցեցին, որ նրանց համար ամենակարևորը հաղորդման «վարկանիշն» է, անգամ եթե վերջինին հասնում եմ բացահայտ խաբեությամբ։ Իսկ որ այդ ընթացքում անամոթաբար ոտնահարվում է գիտությունը, որ մարդկանց հրամցնում են միջնադարյան պատկերացումներ, այդ մրցանակաբաշխական զավեշտախաղի կազմակերպիչներին չի հուզում…

Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)  

В апреле 2006 г. телеканал «Россия» показал мастерски снятый фильм «Великая тайна воды», который иначе как пасквилем на мировую науку назвать нельзя.

В конце 2006 г. фильм получил три премии «ТЭФИ». Тем самым телевизионных дел мастера убедительно продемонстрировали, что для них самое главное — рейтинг, даже если он достигается ценой грубого обмана. А то, что при этом совершенно беззастенчиво попирается наука, что людям навязываются средневековые представления, организаторам премиального балагана безразлично…

— «Ի պաշտպանություն գիտության» տեղեկագիր, «Կեղծգիտություն՝ ճանապարհ դեպի միջնադար»

Տեղեկագրի նույն համարում, բերվում է օրինակ, թե ինչպես էին ներկայացվում ֆիլմում հայտնի գիտնականների հարցազրույցները։

Ֆիլմը զայրացրել է գիտական հանրությանը։ Ճիշտ է, կան «գիտնականներ», որոնք հասկացել են, որ գիտությամբ զբաղվելով շատ չես հարստանա, բայց այ մարդկանց խափելով կարելի է լավ փողեր վաստակել։ Նման շուռ տվածները գիտության մեջ քիչ են։ Սակայն հենց իրանք են հավաքված ֆիլմում։ Ավելորդ չէ հիշեցնել, որ այդպիսինների մեջ բացառությունն է Քիմիայում Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Կուրտ Վյութրիխը, որը հայտնել է ինձ, ինչպես ռուսաստանյան հեռուստատեսության թիմը նկարահանել էր ջրի մասին իր մեկ ժամ տևած հարցազրույցը։ Սակայն ֆիլմում ներռավել է, ընդամենը 3 հատ 20 վայրկյանանոց էպիզոդ։ Գիտնականի պատմածը քիչ էր հետաքրքրում ֆիլմի հեղինակներին։ Իրենց հետաքրքիր էր, այդ զազրագրութան (պասկվիլի) մեջ ցույց տալ խոշոր և հարգված գիտնականի անունը։

Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)  

Фильм возмутил научную общественность. Правда, есть «учёные», которые осознали, что на науке много не заработаешь, зато на обмане людей можно делать большие деньги. Подобных перевёртышей в науке мало. Но именно они собраны в фильме. Нелишне повторить, что исключением среди них является лауреат Нобелевской премии Курт Вютрих, который сообщил мне, что российские телевизионщики снимали в США его рассказ о воде целый час. Однако в фильм включили лишь три малозначительных фрагмента по 20 секунд. Его рассказ мастеров обмана мало интересовал. Им было важно назвать в этом пасквиле имя крупного уважаемого учёного

— «Ի պաշտպանություն գիտության» տեղեկագիր, «Կեղծգիտություն՝ ճանապարհ դեպի միջնադար»

Իր 7-րդ տեղեկագրում ՌԳԱ կոմիտեն (2010 թ․) Սերգեյ Կարա-Մուրզան հեռուստաեթերում խավարամտության մասին հոդվածում հայտնում է, որ «Ջուր» ֆիլմի նման «ստեղծագորոծությունների» ներկայացումը որպես գիտահանրամատչելի, խոչընդոտում է հասարակության աչքերում գիտության բարի համբավի վերականգնմանը։

Նույն Կոմիտեի 5-րդ տեղեկագրի (2009 թ․) ներածական խոսքում ֆիլմը գնահատվում է որպես «կեղծգիտությանը նորանոր, հրաշքներ հիշացնող «հետազոտությունների» դրդող»։

Հեռուստաքննադատ Իրինա Պետրովսկայի կարծիքով՝

«Ջրի մեծագույն գաղտնիքը» դա շատ գեղեցիկ պատմություն է, շատ գեղեցիկ հեռուստատեսային նկարի տեսակետից, բայց դրանով հանդերձ շատ կասկածելի գիտական ճշմարտացիությանը համապատասխանելոի տեսակետից, քանի որ այնտեղ ապացուցուցեմ են, թե ջուրը կենդանի օրգանիզմի պես մի բան է, որ այն հիշողություն ունի, որ այն արձագանքում է կոպիտ բառերին։ Սա շատ հետաքրքիր կարող էր լինել։ Սակայն բանը նրանում է, որ մարդիկ, գիտության հետ կապ ունեցող մարդիկ, անմիջապես ասացին, որ դա բացարձակ խավարամտություն է։

Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)  

«Великая тайна воды» — это очень красивая такая история, очень красивая с точки зрения телевизионной картинки, но при этом очень сомнительная с точки зрения соответствия научной истине, потому что там доказываются такие вещи, что вода, как живой организм, она имеет память, она реагирует на агрессивные слова. Это может быть очень интересно. Но дело в том, что немедленно люди, связанные с наукой, имеющие отношение к науке, сказали, что это полнейшее мракобесие.

— «Էխո Մոսկվը» ռադիոկայան (Эхо Москвы)/ Հաղորդումներ / Մարդ հեռուստացույցից (Человек из телевизора) / Շաբաթ, 18.11.2006: Իրինա Պերտրովսկայա

Ալեքսեյ Պաևսկին, Գազետա.ռու-ի «Խավարամտություն» խորագրի ներքո հրատարակված «Պիպլ Խլեբաետ» (ռուս.՝ Пипл хлебает, սլենգային արտահայտություն, մոտավոր թարգմանություն՝ «ժողովուրդը ուտում է») հոդվածում գրում է, որ ֆիլմի հեղինակներին «պարզապես չգիտեն դպրոցական ծրագիրը» և բերում է կոպիտ սխալների մի քանի օրինակ՝

• ֆիլմում հարց է հնչում թե «Ինչու բոլոր հեղուկներից ջուրը ունի ամենամեծ մակերևույթային լարվածություն», սակայն, նորմալ պայմաններում հեղուկ վիճակում գտնվող նյութերից ամենամեծ մակերևութային լարվածություն ունի սնդիկը 465×10⁻³ Ն/մ, մինչդեռ այն ընդամենը 73×10⁻³ Ն/մ է ջրի դեպքում։
• ֆիլմում լսում ենք հետևյալ պնդումը «…միայն ջուրն է, այն միակ նյութը մոլորակում, որը կարող է 3 տարբեր վիճակում լինել (պինդ, հեղուկ և գազային)», սակայն 3 ագրեգատային վիճակում կարող է գտնվել գրեթե ցանկացած նյութ, անգամ միաժամանակ (տես՝ Եռակի կետ)
• մեկ այլ պնդում ֆիլմից «Ինչի է այն (ջուրը) ամենաուժեղ լուծիչը Երկիր մոլորակում», սակայն անգամ քացախաթթուն (էլ չասած ազոտական թթուն) կամ ծծմբական թթուն), ըստ Պաևսկու շատ ավելի ուշեղ լուծիչներ են։

Ինչպես նշում է Պաևսկին, այս փաստերի խեղաթյուրումը տեղի է ունենում մեկ րոպեյվա ընթացքում, իսկ ֆիլմի տևողությւոնը ժամից ավել է։ Ինքը համարում է, որ այս սխալ պնդումները հեղինակների միտումնավոր խաբեբայություն է՝ «Հեղինակները այնքան համոզված են, որ մարդիկ իրենց ցանկացած հեքիաթները հալած յուղի տեղ կուտեն, որ անգամ խաբում են այնտեղ, որտեղ իրենց սուտը կարող է բացահայտել գիտությունից շատ հեռու մարդ»։ Պաևսկին նաև նշում է, որ Էմոտո Մասարուն, ով ֆիլմում ներկայացված է որպես «ջրի հետազոտող», միառժամանակ ֆիլմի գլխավոր հովանավորն է, և կրոնական աղանդի հիմնադիր, որը «վաճառում է «աղոթած ջրի» 1 ունցիան 35 ԱՄՆ դոլարով։ Ստացվում է, որ «Ռոսիյա» ալիքը պռայմ-թայմում անվճար գովազդել է «Ինդիգո Ջուր (անգլ.՝ Indigo Water) երկրաչափորեն կատարյալ ջուր, ձեր մարմնին հաղորդագրությամբ»»։

Մարինա Աստվածատուրյանը, «Էխո Մոսկվը» ռադիոկայանի գիտական տեսաբանը համարում է, որ ջուրը դարձել է «կեղծգիտական սենսացիաների ստեղծման օբյեկտ, ու այդ սենսացիաների մի մասը տեղ է գտել «Ջրի մեծագույն գաղտնիքը» ֆիլմում»։ Աստվածատուրյանը պնդում է, որ ֆիլմը հագեցած է «բազմաթիվ իրականությանը չհամապատասխանող պդնումներով» և բերում է որոշ օրինակներ՝

• «լողանալու ընթացքում մաշկի միջոցով ներծծվում է մեկուկես լիտր ջուր» սա հեշտ հերքվում է մինչ լողանալը և դրանից հետո կշռվելով,
• ֆիլմի համաձայն Գոնդավա գերմայրցամակը գոյություն է ունեցել 3,5 միլիոն տարի առաջ, բայց իրականում այն բաժանվել է Պանգեյա գերմայրցամակից դեռ 180 միլիոն տարի առաջ և ավելի փոքր մասերի բաժանվել 100 միլիոն տարի առաջ,
• ֆիլմի հեղինակները ուշադրություն են գրավում, ծառերի բներով ջրի վերև բարձրանալու երևույթի առեղծվածի վրա, սակայն դա բացատրվում է դպրոցական ծրագրից հայտնի մազական երևույթներով։

Սակայն այս ամենը նույնքան կապ ունի ջրի հատկությունների հետ, որքան հարկատուների փողերով գոյատևող դաշնային հեռուստաալիքով ցուցադրված ֆիլմը, գիտության և գիտության հանրայնացման հետ։ Այսինքն չունի ոչ մի կապ։

Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)  

Впрочем, это имеет такое же отношение к свойствам воды, как фильм, показанный по федеральному, то есть существующему на деньги налогоплательщика, каналу, к науке (о спасении которой заговорила власть) и к её популяризации. То есть никакого отношения.

— «Էխո Մոսկվը» ռադիոկայան / Հաղորդումներ / Գիտության գրանիտ (Гранит науки) / Հինգշաբթի, 20.04.2006

Վիկտոր Մատիզենը, «Նովըե իզվեստիյա» (ռուս.՝ «Новые известия») թերթում հրապարակված իր հոդվածում քննադատել է ֆիլմին «Լավր» մրցանակի շնորհումը․ «Կեղծգիտական և ակնհայտորեն ոչ բարեխիղճ ֆիլմին մրցանակ շնորհելով «Լավրի» խորհուրդը, որը հիմնականում բաղկացած է հեռուստաալիքների ներկայացուցիչներից, բացահայտեց հեռուստատեսության «մեծագույն գաղտնիքը»՝ հեռուստատեսության պատրաստակամությունը ցանկացած միջոցներով մշակել մարդկանց ուղեղները»։

Ֆիլմը քննադատել է նաև Ռուս Ուղղափառ եկեղեցին, որը ֆիլմի հեղինակներին մեղադրեց օկուլտիզմն ու էզոտերիկ բովանդակությունը, իբրև գիտություն ներկայացնելու և հավատացյալներին ապակողմնորոշելու մեջ։ Գեորգի Բելոդուրովը նաև նշեց, որ ֆիլմում նկարահանված «ակադեմիկսոսների» մեծ մասը «Ռուսաստանի բնական գիտությունների ակադեմիա» հասարակական կազմակերպության «ակադեմիկոսներ» են և իրենց կոչումը որևէ կապ չունի պաշտոնական գիտական աստիճաններ շնորհող Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի հետ։

Տես նաև

• Բորբոս (ֆիլմ), (ռուս.՝ Плесень) նույն հեղինակների նկարահանված այլ ֆիլմ
• Ջուր 2։ Կենդանի ջրի գաղտնիքը (ռուս.՝ Вода-2. Тайна живой воды), ֆիլմի շարունակություն

Արտաքին հղումներ

• «Ջրի Մեծագույն գաղտնիքը» («Великая тайна воды») տեղեկություններ հեռուստաալիքի կայքում Արխիվացված 2017-02-13 Wayback Machine (ռուս.)
• «Великая тайна воды»: новый рецепт счастья оказался старым Արխիվացված 2009-01-22 Wayback Machine (ռուս.)
• Космический коммунизм канала «Россия» (ռուս.)
• Телефильм «Великая тайна воды»: задумаемся и поразмышляем (ռուս.)
• Сеанс водяной магии с разоблачениями (ռուս.)