Պողոս Մակինցյան
Պողոս Մկրտչի Մակինցյան (ապրիլի 20, 1884, Ներքին Ագուլիս - հուլիսի 18, 1938, Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[1]), հայ գրականագետ, թարգմանիչ, պետական-քաղաքական գործիչ, հրապարակախոս։ Եղել է ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ 1934 թվականից և հայերենի լատինատառ ուղղագրության ջատագով։ 1921 թվականին տեղափոխվել է Հայաստան և նշանակվել ՀԽՍՀ-ի Ներքին գործերի ժողովրդական կոմիսար, և նույն թվականին հանդիսացել Կարսի պայմանագրի ստորագրողներից մեկը։
Պողոս Մակինցյան | |
---|---|
Ծնվել է | ապրիլի 20, 1884 |
Ծննդավայր | Ներքին Ագուլիս |
Մահացել է | հուլիսի 18, 1938 (54 տարեկան) |
Մահվան վայր | Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ |
Քաղաքացիություն | Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ |
Կրթություն | Լազարյան ճեմարան (1906) և Մոսկվայի համալսարանի պատմաբանասիրական ֆակուլտետ (1912) |
Մասնագիտություն | գրականագետ, թարգմանիչ, քաղաքական գործիչ, հրապարակախոս և ուսուցիչ |
Աշխատավայր | Գևորգյան Հոգևոր Ճեմարան, Գայանյան օրիորդաց դպրոց, Ազգային փոքրամասնությունների խորհուրդ, People's Commissariat for Education? և Հակահեղափոխության և դիվերսիայի դեմ պայքարի համառուսական արտակարգ հանձնաժողով |
Ամուսին | Եվգենյա Սեբար |
Զբաղեցրած պաշտոններ | ներքին գործերի նախարար |
Կուսակցություն | ԽՄԿԿ |
Անդամություն | ԽՍՀՄ Գրողների միություն |
Երեխաներ | Անահիտ Մակինցյան |
Կենսագրություն խմբագրել
Ծնվել է Ներքին Ագուլիս գյուղաքաղաքում։ 1906 թվականին ավարտել է Մոսկվայի Լազարյան ճեմարանը, 1912-ին՝ Մոսկվայի համալսարանի պատմաբանասիրական ֆակուլտետը։ 1910-1912 թվականներին Մոսկվայում Վահան Տերյանի և այլոց հետ հրատարակել է «Գարուն» ալմանախը։ Համալսարանն ավարտելուց հետո 1915 թվականին հրավիրվել է Էջմիածին և գրականության դասեր տվել Գևորգյան ճեմարանում։ Ապա փոխադրվել է Երևան և ռուսաց լեզու դասավանդել թեմական և Գայանյան դպրոցում։ 1918 թվականին մեկնել է Մոսկվա։ Այստեղ աշխատել է ՌՍՖՍՀ ազգությունների ժողկոմատում որպես ժողկոմի տեղակալ՝ հայկական գործերի գծով, 1919-1920 թվականներին՝ ՌՍՖՍՀ լուսավորության ժողկոմատի ազգային փոքրամասնությունների բաժնի վարիչ, 1920-1921 թվականներին Համառուսաստանյան արտակարգ հանձնաժողովի՝ ազգային փոքրամասնությունների մամուլի բյուրոյի վարիչ։ 1921 թվականին, Ալեքսանդր Մյասնիկյանի առաջարկությամբ տեղափոխվել է [ՀԽՍՀ|[Հայաստան]], նշանակվել ներքին գործերի ժողկոմ, միաժամանակ աշխատել որպես ժողկոմխորհի նախագահի տեղակալ։ 1919 թվականին հանդես է գալիս մի նախաձեռնությամբ, որը ավարտին չի կարողանում հասցնել՝ փորձում էր հայերենի ուղղագրությունը դարձնել լատինատառ։ 1921-1922 թվականներին եղել է Հայաստանի լուսավորության ժողկոմ։ 1922-1925 թվականներին դիվանագիտական աշխատանք է կատարել Կ. Պոլսում, 1925-1927 թվականներին՝ Միլանում և Փարիզում։ Կյանքի վերջին տարիներին եղել է ԽՍՀՄ ԳԱ Անդրկովկասյան մասնաճյուղի գիտական քարտուղարը։ Մահացել է 1937 թվականին։ Դարձել է ստալինյան ռեպրեսիաների զոհ, 1937 թ. անհիմն բռնադատվել է Երևանում, ապա՝ գնդակահարվել։ 1955 թ. (հետմահու) արդարացվել է։ ԽՄԿԿ անդամ 1917 թվականից։
Ստեղծագործական կյանքը խմբագրել
Պողոս Մակինցյանի գրականագիտական հոդվածները ցրված են պարբերական մամուլում և առանձին հրատարակությունների առաջաբաններում։ Դրանցից է «Գարուն» ալմանախի (Մոսկվա) 1912 թվականի համարում տպագրված «Դիմագծեր» հոդվածը, որը նվիրված է Հովհաննես Թումանյանին և Ավետիք Իսահակյանին։ 1916 թվականին «Մշակ» թերթում տպագրվել է նրա «Գրական մանրուքներ» հոդվածաշարը։ Մակինցյանը օգնել է Մաքսիմ Գորկուն՝ «Հայ գրականության ժողովածու»-ի (լույս է տեսել ռուսերեն, 1916 թվականին) կազմման ժամանակ։ Նա օգնել է նաև Վալերի Բրյուսովին «Հայաստանի պոեզիա» անթոլոգիան կազմելու համար։ Կազմել, հրատարակության է պատրաստել Վահան Տերյանի երկերի ժողովածուի չորս հատորյակը (1923-1925)։ Հայերենից ռուսերեն է թարգմանել Հովհաննես Թումանյանի «Գիքորը», Շիրվանզադեի «Քաոս»-ը, Գուրգեն Մահարու «Մանկություը», Մկրտիչ Արմենի «Հեղնար աղբյուրը»[2]։
Ստեղծագործությունների մատենագրությունը խմբագրել
- Մակինցյան Պ., Դիմագծեր, Երևան, «Սովետական գրող», 1980, 325 էջ, տպաքանակ 3.000։
Պ. Մակինցյանի կատարած թարգմանությունները (ռուսերենից և գերմաներենից) խմբագրել
Այս հեղինակի կատարած թարգմանությունների ցանկը կարող եք որոնել «Թարգմանչաց արվեստ» շտեմարանի «Թարգմանիչներ» բաժնում |
- Արթուր Շնիցլեր, Երկերի ժողովածու, հատոր Ա (թարգմանության համահեղինակներ Վահան Տերյան և Ավետիք Իսահակյան), Մոսկվա, 1912։
- Կառլ Մարքս, Ֆրիդրիխ Էնգելս, Կոմունիստական կուսակցության մանիֆեստը, Մոսկվա, 1918։
- Գերհարտ Հաուպտման, Ջրասույզ զանգը, Երևան, 1923։
- Միգել դե Սերվանտես, Դոն Կիխոտ, Երևան, Պետհրատ, 1934, 192 էջ։
- Միգել դե Սերվանտես, Դոն Կիխոտ, Երևան, Հայպետհրատ, 1962, 199 էջ։
- Միգել դե Սերվանտես, Հնարամիտ հիդալգո Դոն Կիխոտ Լամանչեցի, հատոր 2 Երևան, «Նաիրի», 2005։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Ա․ Ա․ Այվազյան, ՆԱԽԻՋԵՎԱՆ․ պատկերազարդ բնաշխարհիկ հանրագիտակ, Երևան, «Հուշարձան», 1995, էջ 289 — 368 էջ. — 2700 հատ, ISBN 5-8079-0911-9։
- ↑ Հայկ Խաչատրյան (1986). Գրական տեղեկատու. Երևան: «Սովետական գրող». էջ 354-355.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պողոս Մակինցյան» հոդվածին։ |