Պուրնուլուլու (ազգային պարկ)

Պուրնուլուլու ազգային պարկ
	անգլ.՝ Purnululu National Park
	Կատեգորիա ԲՊՀՄ — II (Ազգային պարկ)
Տեղագրություն	Ավստրալիա
Կոորդինատներ	17°26′56″ հվ. լ. 128°32′46″ ավ. ե.HGЯO
Կարգավիճակ	Ազգային պարկ
Տարածք	2397 կմ²
Հիմնադրված է	1987
Կայք	parks.dpaw.wa.gov.au/park/purnululu
	Purnululu National Park Վիքիպահեստում

Պուրնուլուլու ազգային պարկ (անգլ.՝ Purnululu National Park), ազգային պարկ Ավստրալիայում` Արևմտյան Ավստրալիա նահանգում։ Ազգային պարկի կարգավիճակ է ստացել 1987 թվականին։ 2003 թվականին ընդգրկվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության ցանկում։ Ավստրալիայի աբորիգեններից մեկի լեզվով «պուրնուլուլու» բառը նշանակում է ավազուտ^[2]։

Ազգային պարկը Արևմտյան Ավստրալիայի արևելյան մասում` Կիմբերլի բարձրավանդակում, զբաղեցնում է 239.723 հա տարածք^[3].(անգլ.՝ Purnululu Conservation Reserve)^[4]: Պարկի պահուստային ֆոնդի (անգլ.՝ Purnululu Conservation Reserve) մակերեսը 79.602 հա է։ Մոտակա բնակավայրը Կունունարա քաղաքն է, որը գտնվում է պարկից 300 կմ հյուսիս։ Տարածքի ռելիեֆը խիստ տարբեր է` ներկայացված հիմնական 4 էկոհամակարգերով։ Դրանք են Բանգլ-Բանգլ լեռնազանգվածը (անգլ.՝ Bungle Bungle Range)` 45.000 հա տարածքով, այն շրջապատող ավազային ընդարձակ հարթավայրերը, Օրդ գետի շրջակա խոտածածկ հարթությունը, որը գտնվում է պարկի արևելյան և հարավային մասերում և կրաքարային լեռները պարկի արևելքում և արևմուտքում^[4]։

Տեսարժան վայրեր խմբագրել

Ավազի գոյացություն պարկի տարածքում

Պարկի տեսարժան վայրը Բանգլ-Բանգլ լեռնային զանգվածն է, որտեղ 20 միլիոն տարվա ընթացքում էրոզիայի արդյունքում ձևավորվել են փեթակ հիշեցնող կոնանման հատվածներ^[3]։ Դրանք ունեն շերտավոր կառուցվածք.ավազի վառ նարնջագույն շերտերին հաջորդում են մուգ գունավորմամբ շերտերը, որոնք ունեն մի քանի միլիմետրից մինչև մի քանի մետր հաստություն։ Դրանք առաջացել են կապտականաչավուն ջրիմուռներից կամ ցիանոբակտերիաներից^[2]^[5]։ Վառ նարնջագույն շերտերը, ի տարբերություն մուգ շերտերի, ունեն ջրի ներծծման ցածր մակարդակ` դրանով պաշտպանելով շերտերը ջրի քայքայիչ ազդեցությունից։ Բացի դրանից` նրանք պարունակում են երկաթի և մանգանի օքսիդներ, որոնք այդ շերտերին հաղորդում են առավել վառ երանգավորում^[2]։ Տարածքի կարստային գոյացություններն ունեն գիտական կարևոր նշանակություն, քանի որ ներկայացնում են ավազից կոնանման կարստային գոյացությունների ձևավորումը։

Կլիմա խմբագրել

Ազգային պարկը գտնվում է Կենտրոնական Ավստրալիայի անապատային չոր և Հյուսիսային Ավստրալիայի մուսսոնային կլիմայական գոտիների միջև^[5]։ Տարվա մեջ լավ դրսևորվում են երկու եղանակներ` շոգ ու խոնավ ամառները, որ ձգվում են նոյեմբերից մինչև մարտ (միջին առավելագույնը հոկտեմբերին կազմում է 38,3 °C), և երկար ու չոր ձմեռները` ապրիլից մինչև հոկտեմբեր (միջին առավելագույն ջերմաստիճանը հուլիսին կազմում է 29.1 °C)^[4]: Տեղումների տարեկան միջին քանակը մոտ 600 մմ է^[5]։

Կենդանական և բուսական աշխարհ խմբագրել

Արմավենիներ պարկում

Պուրնուլուլու պարկի կենդանական և բուսական աշխարհն աչքի է ընկնում մի շարք առանձնահատկություններով։ Այստեղ կան տեսակներ, որոնք բնորոշ են երկու տարբեր էկոհամակարգերի` հյուսիսային մերձարևադարձային և չոր անապատային։ Բուսական աշխարհից տարածված են նվենին, ակացիան։ Հանդիպում են նաև պտերներ, արմավենիներ, խոլորձ։ Ընդհանուր առմամբ պարկում հանդիպում է բույսերի մոտ 653 տեսակ, որոնցից 13-ը` էնդեմիկ են^[4]։ Կենդանական աշխարհը ներկայանում է կաթնասունների 41, թռչունների 19, սողունների 81, գորտերի 12 և ձկների 15 տեսակներով^[4]։

Հետազոտման պատմություն խմբագրել

Կիրճ պարկի տարածքում

Երկար ժամանակ ազգային պարկի տարածքը քիչ է ուսումնասիրված եղել եվրոպացիների կողմից, չնայած Ավստրալիայի աբորիգենների համար այն ունեցել է տնտեսական և մշակութային կարևոր նշանակություն. պարկի տարածքում հայտնաբերվել է մոտ 200 ժայռապատկեր։ Եվրոպացի գաղութարարների քիչ հետաքրքրվածությունը այս տարածքով ընդհանուր առմամբ բնիկներին փրկել է ոչնչացումից, սակայն նրանք տուժել են հիվանդություններից, էկոհամակարգի քայքայումից։ Առաջին անասնապահները այս տարածքում հայտնվել են 1884 թվականից, իսկ Բանգլ-Բանգլի` փեթակ հիշեցնող ձևերը եվրոպացիները բացահայտել են 1982 թվականին միայն, երբ նրանց վրայով թռել է կինոռեժիսորների խմբով ինքնաթիռը^[4]^[6]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ https://www.protectedplanet.net/126839
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 «Purnululu National Park (Bungle Bungle)» (անգլերեն). Government of Western Australia. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հուլիսի 30-ին. Վերցված է 4 апреля 2009-ին.
↑ ^3,0 ^3,1 «Purnululu National Park» (անգլերեն). UNESCO World Heritage Centre. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 29-ին. Վերցված է 4 апреля 2009-ին.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 «Purnululu National Park» (PDF) (անգլերեն). UNEP-WCMC. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2009 թ․ հունվարի 14-ին. Վերցված է 4 апреля 2009-ին.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 «Purnululu National Park» (անգլերեն). Australian Government. Department of the Environment, Water, Heritage and the Arts. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 29-ին. Վերցված է 4 апреля 2009-ին.
↑ «NATURE WORLD HERITAGE. Australia's natural and ancient wonders are waiting for you» (PDF) (անգլերեն). Tourism in Australia. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ մարտի 29-ին. Վերցված է 4 апреля 2009-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պուրնուլուլու (ազգային պարկ)» հոդվածին։

[_54b3cd3669b53f29-1] ttps://www.protectedplanet.net/126839

[wa-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 «Purnululu National Park (Bungle Bungle)» (անգլերեն). Government of Western Australia. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հուլիսի 30-ին. Վերցված է 4 апреля 2009-ին.

[UNESCO-3] 3,0 ^3,1 «Purnululu National Park» (անգլերեն). UNESCO World Heritage Centre. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 29-ին. Վերցված է 4 апреля 2009-ին.

[unep-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 «Purnululu National Park» (PDF) (անգլերեն). UNEP-WCMC. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2009 թ․ հունվարի 14-ին. Վերցված է 4 апреля 2009-ին.

[Government-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 «Purnululu National Park» (անգլերեն). Australian Government. Department of the Environment, Water, Heritage and the Arts. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 29-ին. Վերցված է 4 апреля 2009-ին.

[tourism-6] «NATURE WORLD HERITAGE. Australia's natural and ancient wonders are waiting for you» (PDF) (անգլերեն). Tourism in Australia. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ մարտի 29-ին. Վերցված է 4 апреля 2009-ին.

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]