Շքամուտք
Շքամուտք կամ Պորտալ (լատիներեն՝ porta - դուռ, մուտք, դարպաս), հատկապես մեծ շինության, տաճարի կամ ապարանքի ճարտարապետորեն ձևավորված մուտքի բացվածք[1]։ Բացվածքի շուրջը շինության պատի մակերեսը կարող է հարդարված լինել հասարակ շինարարական նյութերով կամ զարդարված քանդակներով, որմնախորշերով, սյուներով և արձաններով[2]։
Պատմական ակնարկ
խմբագրելՀին Եգիպտոսին և անտիկ շրջանի հունա-հռոմեական ճարտարապետությանն առավել բնորոշ են պարզ հարդարանքով շքամուտքերը, Միջագետքին՝ կամարակապ, Մերձավոր և Միջին Արևելքին՝ պեշտակ տիպի շքամուտքերը։ 11-րդ դարից ռոմանական, գոթական և ռուսական ճարտարապետություններում տարածում են գտել կամարակապ հեռանկարային շքամուտքերը։ Վերածննդի և բարոկկոյի շրջանում մշակվել են շքամուտքեր, որմնամույթերով և սյուներով, որոնք կրում են անտաբլիմենտ կամ՝ ճակտոն։
Շքամուտքը հայկական ճարտարապետությունում
խմբագրելՀայկական ճարտարապետության մեջ կառույցի ձևավորման կարևոր մասն է կազմում շքամուտքը։ Նա կիրառվել է հարդարման բազմաթիվ ձևերով՝ բուսական, երկրաչափական, գունավոր քարերով տարբեր եկրաչափական դրվագումներ, պատկերային բարձրաքանդակներ։ Միջնադարում տարածված է եղել հարդարման յոթ տեսակ, ընդ որում հարդարման մոտիվները երբեք չեն կրկնվում[3]։
4-ից 7-րդ դարեր
խմբագրել4-ից 7-րդ դարերում տարածված է եղել շքամուտքի երկու հիմնական ձև։
Աղբյուրներ
խմբագրել- ↑ Հայկական Սովետական Հանրագիտարան, Երևան 1983
- ↑ Ching, Francis (1997). A Visual Dictionary of Architecture. New York: Van Nostrand Reinhold. ISBN 0-442-02462-2.
- ↑ Ш. Р. Азатян, Армянские порталы, Ереван (ռուս.)
-
Շվեյցարական Վոդ կանտոնի Ավանշ քաղաքի ռոմանական ամրոցի շքամուտքը -
Վալենսիայում Մարկես դել Դոս Ագվաս ապարանքի շքամուտքը -
Միջագետքում Ուգարիտական արքայական ապարանքի մուտքը -
Ռոմանական պորտալ
