Սրտակրանքի բորբոքում

Սրտակրանքի բորբոքում
Տեսակ	հիվանդության կարգ
Հիվանդության ախտանշաններ	բորբոքում
Վնասում է	պերիկարդ
Բժշկական մասնագիտություն	սրտաբանություն
ՀՄԴ-9	420.0, 420.90, 420.91, 420.99, 423.1 և 423.2
ՀՄԴ-10	I01.0, I09.2, I30 և I32
	Pericarditis Վիքիպահեստում

Սրտակրանքի բորբոքում, պերիկարդիտ (հուն․՝ περιχαρδιος՝ հարսրտային), պերիկարդի՝ սիրտը շրջապատող ֆիբրոզ թաղանթի, բորբոքում^[2]։ Ախտանշանները սովորաբար ընդգրկում են հանկարծակի սկսվող կրծքավանդակի սուր ցավ^[3]։ Ցավը կարող է նաև տեղակայվել ուսերում, պարանոցի և մեջքի շրջանում^[3]։ Սովորաբար ցավը թուլանում է նստած դիրքում և սաստկանում պառկելիս կամ խորը շնչելիս^[3]։ Այլ ախտանշաններից են տենդը, թուլությունը, սրտխփոցը և հևոցը^[3]։ Երբեմն ախտանշանները զարգանում են աստիճանաբար։

Պերիկադիտի ամենահաճախ հանդիպող պատճառը վիրուսային ինֆեկցիան է^[4]։ Այլ պատճառներից են բակտերիալ ինֆեկցիաները (օր․՝ տուբերկուլյոզ), ուրեմիան, քաղցկեղը, սրտամկանի ինֆարկտը, աուտոիմուն խանգարումները և կրծքավանդակի վնասումը^[4]^[5]։ Պատճառը հաճախ մնում է անհայտ։ Ախտորոշումը հիմնված է կրծքավանդակի ցավի, պերիկարդի քսման աղմուկի, ԷՍԳ փոփոխությունների և սրտի շուրջը հեղուկի կուտակման վրա^[6]։ Նման ախտանշաններ առաջացնող այլ պաթոլոգիաների թվին է պատկանում սրտամկանի ինֆարկտը^[3]։

Բուժումը հիմնականում իրականացվում է ՈՍՀԲԴ-ի և երբեմն կոլխիցինի միջոցով^[7]։ Անհրաժեշտության դեպքում կարող են կիրառվել ստերոիդներ^[7]։ Սովորաբար ախտանշաններն անցնում են մի քանի օրում կամ շաբաթում, բայց երբեմն տևում են ամիսներ^[8]։ Բարդությունները ներառում են սրտային տամպոնադա, սրտամկանի բորբորքում և կոնստրիկտիվ պերիկարդիտ^[9]^[10]։ Պերիկարդիտը կրծքավանդակի ցավի ամենաքիչ հանդիպող պատճառն է^[11]։ Տարեկան ախտահարվում են 10,000-ից 3 մարդ^[10]։ Ամենահաճախ ախտահարվողներն են 20-ից 50 տարեկան արական սեռի ներկայացուցիչները^[12]։ Ախտահարվածներից մոտ 30%-ի մոտ հիվանդությունը կրկնվում է^[12]։

Նշաններ և ախտանշաններ Խմբագրել

Պերիկարդիտին բնորոշ է հետկրծոսկրային կամ ձախ հարկրծոսկրային շրջանի ցավը, որը կարող է ճառագայթել դեպի սեղանարդաձև մկան (թիակի ստորին հատված)։ Ցավը սովորաբար թուլանում է նստելիս կամ առաջ թեքվելիս և սաստկանում է պառկելիս կամ ներշնչելիս^[13]։ Ցավը կարող է նմանակել կրծքային հեղձուկին (ստենոկարդիային), սակայն տարբերվում է նրանով, որ փոփոխվում է մարմնի դիրքը փոխելիս, այն դեպքում, երբ կրծքային հեղձուկի դեպքում ցավը մշտական է և ճնշող բնույթի։ Այլ ախտանշաններից են չոր հազը, տենդը, թուլությունը և անհանգստությունը։

Սրտամկանի ինֆարկտի ցավին նման լինելու պատճառով, պերիկարդիտը հաճախ սխալմամբ ախտորոշվում է որպես ՍԻ։ Սրտամկանի սուր ինֆարկտը կարող է բերել պերիկարդիտի առաջացման, սակայն կա ախտանշանների որոշակի տարբերություն։ Ստորև ներկայացված աղյուսակում տրված են պերիկարդիտի և ՍԻ հիմնական տարբերությունները^[13]․

	Պերիկարդիտ	Սրտամկանի ինֆարկտ
Ցավի նկարագրություն	Սուր, թոքամզային, հետկրծոսկրային կամ ձախ հարկրծոսկրային ցավ։	Սեղմող, ճնշող բնույթի ցավ, ծանրության զգացում։ Հիվանդը սովորաբար նկարագրում է բռունցքը կամ ափը կրծքին սեղմելով։
Ճառագայթում	Ցավը ճառագայթում է դեպի սեղանարդաձև մկան՝ թիակի ստորին հատված կամ չի ճառագայթում։	Ցավը ճառագայթում է դեպի ծնոտ կամ ձախ ձեռք, կամ չի ճառագայթում։
Ֆիզիկական ակտիվություն	Ցավը չի փոխվում։	Ցավը կարող է ուժեղանալ։
Դիրք	Ցավը ուժեղ է պառկած կամ խորը ներշնչելիս։	Կախված դիրքից չի փոխվում։
Սկիզբ և տևողություն	Հանկարծակի ցավ, որը տևում է ժամեր կամ օրեր։	Հանկարծակի սկսվող կամ աստիճանաբար ուժեղացող ցավ, որը կարող է ժամանակ առ ժամանակ անցնել կամ տևել ժամեր։

Ֆիզիկալ զննում Խմբագրել

Պերիկարդիտի դասական նշանն է պերիկարդի քսման աղմուկը, որը սովորաբար լսվում է կրծոսկրի ձախ ստորին եզրին։ Այլ նշաններից են անհանգիստ հիվանդը, դիրքային ցավը, ուժեղացած քրտնարտադրությունը։ Սրտի տամպոնադայի դեպքում՝ պարադոքսալ պուլսը և Բեկի եռյակը՝ սրտի տոների խլացում, ցածր զարկերակային ճնշում և լծային երակների լայնացում։

Բարդություններ Խմբագրել

Պերիկարդիտը կարող է բերել պերիկարդիալ խոռոչում հեղուկի կուտակման և ի վերջո սրտի տամպոնադայի առաջացման։ Սա կարող է դիտվել այն հիվանդների մոտ ովքեր ունեցել են պերիկարդիտի դասական նշաններ, ապա դիտվել է նշանների բարելավում, սակայն հետո զարգացել են սրտի տամպոնադայի նշաններ․ քնկոտություն, պարադոքսալ պուլս (ներշնչման ժամանակ սիստոլիկ ԶՃ-ի իջեցում ամենաքիչը 10 մմսս․․- ով), ցածր ԶՃ, լծային երկաների լայնացում, սրտի տոների խլացում։

Այս դեպքերում ԷՍԳ - ով կարող է դիտվել էլեկտրական ալտերացիա՝ պայմանավորված պերիակարդիալ խոռոչում կուտակված հեղուկի մեջ սրտի լողալով։ Կարող է դիտվել նաև գիտակցության մթագնում՝ պայմանավորված գլխուղեղի հիպոպերֆուզիայով։

Տամպոնադան կարող է հաստատվել Էխոսրտագրությամբ, որը ցույց է տալիս պերիկարդիալ էքսուդատ և աջ փորոքի դիաստոլիկ կոլապս։ Կրծքավանդակի ռենտգեն հետազոտությունը սովորաբար ցույց է տալիս սրտի ստվերի մեծացում և մաքուր թոքադաշտեր։ Թոքերում կանգը սովորաբար բացակայում է, քանի որ դիաստոլիկ ճնշման հավասարեցումը բերում է թոքային մազանոթների սեպման ճնշման հավասարեցմանը ներսրտային ճնշումներին։

Պատճառներ Խմբագրել

A պատկերում ցույց է տրված սրտի տեղակայումը և սիրտն ու պերիկարդը նորմայում։ Ցույց է տրված նաև պերիկարդի կտրվածքը, որտեղ երևում են նրա 2 թերթիկները և նրանց միջև գտնվող հեղուկը։B պատկերում ցույց է տրված պերիկարդիտ։ Իսկ կտրվածքում երևում են պերիկարդի բորբոքված և հաստացած թերթիկները^[14]

Ինֆեկցիոն Խմբագրել

Պերիկարդիտի պատճառ կարող են լինել վիրուսային, բակտերիալ կամ սնկային ինֆեկցիաները։

Զարգացած երկրներում 85% դեպքերում պատճառը վիրուսներն են։ Զարգացող երկրներում հաճախակի պատճառ է տուբերկուլյոզը։ Վիրուսային պատճառները ներառում են կոքսակի վիրուսը, հերպես վիրուսը, պարօտիտի վիրուսը և ՄԻԱՎ-ը։

Պնևմոկոկային և տուբերկուլյոզային պերիկարդիտները ամենահաճախ հանդիպողներն են բակտերիալների շարքում։ Հազվադեպ պատճառներից կարող են լինել անաերոբ մանրէները^[15]։ Սնկային պերիկարդիտի հաճախ հանդիպող պատճառներից է հիստոպլազմոզը, իսկ իմունանբավարարությամբ անձանց մոտ՝ ասպերգիլուսը, կանդիդան կամ կոկցիդոիդները։ Ամբողջ աշխարհում ինֆեկցիոն պերիկարդիտի ամենատարածված պատճառը տուբերկուլյոզն է։

Այլ Խմբագրել

Իդիոպաթիկ․ ռուտինային հետազոտություններով ոչ մի սպեցիֆիկ պատճառ չի հայտնաբերվել
Աուտոիմուն հիվանդություններ․ համակարգային կարմիր գայլախտ, ռևմատիկ տենդ, IgG4-ասոցացված հիվանդություններ^[16]^[17]
Սրտամկանի ինֆարկտ (Դրեսլերի համախտանիշ)
Սրտի տրավմատիկ վնասում
Ուրեմիա (ուրեմիկ պերիկարդիտ)
Քաղցկեղ
Որոշ դեղամիջոցների կողմնակի ազդեցություն, օրինակ՝ իզոնիազիդ, ցիկլոսպորին, հիդրալազին, վարֆարին և հեպարին
Ճառագայթմամբ հարուցված
Աորտայի շերտազատում
Հետպերիկարդիոտոմիկ համախտանիշ․ օրինակ՝ ԱԿՇ (աորտոկորոնար շունտավորում) հետո

Ախտորոշում Խմբագրել

Երիտասարդ տղայի մոտ դիֆուզ ST էլևացիա, ինչը խոսում է պերիկարդիտի կամ միոկարդիտի մասին։

Երևում են ST էլևացիաներ բազմաթիվ արտածումներում և ռեցիպրոկ ST դեպրեսիա aVR-ում։

Լաբորատոր հետազոտություններ Խմբագրել

Լաբորատոր հետազոտություններով կարող է հայտնաբերվել միզանյութի և կրեատինինի բարձրացում՝ ուրեմիկ պերիկարդիտի դեպքում։ Այնուամենայնիվ, լաբորատոր տվյալները հիմնականում չեն փոփոխվում, սակայն, եթե առկա է սրտամկանի ուղեկցող վնասում, ապա կարող է դիտվել տրոպոնինի, կրեատինկինազայի (CK-MB), միոգլոբինի և լակտատդեհիդրոգենազա-1-ի բարձրացում։

Նախընտրելի առաջնային ախտորոշիչ թեստը ԷՍԳ-ն է, որում երևում է ST սեգմենտի դիֆուզ, թամբաձև էլևացիա և PR սեգմենտի դեպրեսիա բոլոր արտածումներում՝ բացի aVR-ից, սինուսային հաճախասրտություն և հեղուկի առկայության դեպքում նաև QRS կոմպլեքսի վոլտաժի իջեցում։ PR պեդրեսիան սովորաբար երևում է վաղ շրջանում, քանզի նախասրտերը, լինելով ավելի բարակ պատրով, ավելի հեշտ են ենթարկվում բորբոքված պերիկարդի ազդեցությանը։

19-րդ դարից սկսած կատարվել է պերկարդիտի ռետրոսպեկտիվ ախտորոշում՝ պերկարդի կպումների վրա հիմնված^[18]։

Սովորաբար պերիկարդիտի պատճառը երբեք չի հայտնաբերվում (հայտնաբերվում է միայն 16-22 տոկոսի մոտ)։

Պատկերային հետազոտություններ Խմբագրել

ՈՒՁՀ հետազոտությամբ ստացված պատկերում երևում է պերիկարդիալ էքսուդատը։
Կրծքավանդակի ռենտգեն պատկերի վրա երևում է պերիկարդի խոռոչում կուտակված հեղուկը։

Դասակարգում Խմբագրել

Պերիկարդիտը կարող է դասակարգվել ըստ պերիկարդի խոռոչում կուտակված հեղուկի տեսակի^[19]։

Ըստ այդմ պերիկարդիտի տիպերն են՝

շճային
թարախային
ֆիբրոզ
կազեոզ
հեմոռագիկ

Սուր և քրոնիկ Խմբագրել

Կապված պերիկարդիտի տևողությունից տարբերում ենք սուր և քրոնիկ տիպեր։ Սուր պերիկարդիտը ավելի տարածված է և կարող է հանդես գալ, որպես ինֆեկցիոն կամ իմունոլոգիական հիվանդության, անգամ սրտամկանի ինֆարկտի բարդություն (Դրեսլերի համախտանիշ)։ Քրոնիկ պերիկարդիտի տարբերակներից է կոնստրիկտիվ պերիկարդիտը։ Դասակարգումը կատարվում է հետևյալ կերպ․

Սուր (<6 շաբաթ), Ենթասուր (6 շաբաթից 6 ամիս) և Քրոնիկ (>6 ամիս)

Բուժում Խմբագրել

Վիրուսային և իդիոպաթիկ պերիկարդիտների դեպքում կիրառվում է ասպիրին կամ այլ ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղամիջոցներ (օր․՝ իբուպրոֆեն)։ Կարող է կիրառվել նաև կոլխիցին, որը փոքրացնում է պերիկարդիտի կրկնվելու հավանականությունը^[20]։

Ծանր դեպքերում կարող է լինել հետևյալի կարիքը՝

պերիկարդիոցենտեզ՝ տամպոնադայի բուժման համար
հակաբիոտիկներ
ստերոիդներ՝ սակայն ցանկալի չեն, քանզի բարձրացնում են կրկնակի պերիկարդիտի ռիսկը
հազվադեպ՝ վիրահատություն
կոնստրիկտիվ պերիկարդիտի դեպքում՝ պերիկարդէկտոմիա

Համաճարակաբանություն Խմբագրել

Վիրուսային կամ իդիոպաթիկ պերիկարդիտով հիվանդների մոտ 30%-ի մոտ լինում մեկ կամ ավել կրկնվող դեպքեր։

Ծանոթագրություններ Խմբագրել

↑ Disease Ontology — 2016.
↑ «What Is Pericarditis?»։ NHLBI։ September 26, 2012։ Արխիվացված օրիգինալից October 2, 2016-ին
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 «What Are the Signs and Symptoms of Pericarditis?»։ NHLBI։ September 26, 2012։ Արխիվացված օրիգինալից հոկտեմբերի 2, 2016-ին։ Վերցված է սեպտեմբերի 28, 2016
↑ ^4,0 ^4,1 Tingle LE, Molina D, Calvert CW (նոյեմբերի 15, 2007)։ «Acute pericarditis.»։ American Family Physician 76 (10): 1509–14։ PMID 18052017
↑ «What Causes Pericarditis?»։ NHLBI։ September 26, 2012։ Արխիվացված օրիգինալից հոկտեմբերի 2, 2016-ին։ Վերցված է սեպտեմբերի 28, 2016
↑ Imazio M, Gaita F, LeWinter M (հոկտեմբերի 13, 2015)։ «Evaluation and Treatment of Pericarditis: A Systematic Review.»։ JAMA 314 (14): 1498–506։ PMID 26461998։ doi:10.1001/jama.2015.12763
↑ ^7,0 ^7,1 Imazio M, Gaita F, LeWinter M (հոկտեմբերի 13, 2015)։ «Evaluation and Treatment of Pericarditis: A Systematic Review.»։ JAMA 314 (14): 1498–506։ PMID 26461998։ doi:10.1001/jama.2015.12763
↑ «How Is Pericarditis Treated?»։ NHLBI։ September 26, 2012։ Արխիվացված օրիգինալից հոկտեմբերի 2, 2016-ին։ Վերցված է սեպտեմբերի 28, 2016
↑ «What Are the Signs and Symptoms of Pericarditis?»։ NHLBI։ September 26, 2012։ Արխիվացված օրիգինալից հոկտեմբերի 2, 2016-ին։ Վերցված է սեպտեմբերի 28, 2016
↑ ^10,0 ^10,1 Imazio M, Gaita F (July 2015)։ «Diagnosis and treatment of pericarditis.»։ Heart 101 (14): 1159–68։ PMID 25855795։ doi:10.1136/heartjnl-2014-306362
↑ McConaghy JR, Oza RS (փետրվարի 1, 2013)։ «Outpatient diagnosis of acute chest pain in adults.»։ American Family Physician 87 (3): 177–82։ PMID 23418761
↑ ^12,0 ^12,1 «Who Is at Risk for Pericarditis?»։ NHLBI։ September 26, 2012։ Արխիվացված օրիգինալից հոկտեմբերի 2, 2016-ին։ Վերցված է սեպտեմբերի 28, 2016
↑ ^13,0 ^13,1 American College of Physicians (ACP)։ «Pericardial disease»։ Medical Knowledge Self-Assessment Program (MKSAP-15): Cardiovascular Medicine։ էջ 64։ ISBN 9781934465288։ Արխիվացված է օրիգինալից 2010-08-02-ին։ Վերցված է 2019-01-26
↑ «Pericarditis»։ nhlbi.nih.gov։ Արխիվացված է օրիգինալից օգոստոսի 8, 2014-ին։ Վերցված է օգոստոսի 5, 2014
↑ Brook I (2009)։ «Pericarditis caused by anaerobic bacteria»։ Int J Antimicrob Agents: 297–300
↑ Ibe Tatsuro, Nakamura Tomohiro, Taniguchi Yousuke, Momomura Shin-ichi (հունիսի 1, 2016)։ «IgG4-related effusive constrictive pericarditis»։ European Heart Journal - Cardiovascular Imaging 17 (6): 707–707։ PMID 27044912։ doi:10.1093/ehjci/jew056
↑ Atallah Pierre Charbel, Kassier Adnan, Powers Stephanie (սեպտեմբերի 20, 2014)։ «IgG4-related disease with effusive–constrictive pericarditis, tamponade, and hepatopathy: A novel triad»։ International Journal of Cardiology 176 (2): 516–518։ PMID 25062559։ doi:10.1016/j.ijcard.2014.07.046
↑ Austin Flint (1862)։ «Lectures on the diagnosis of diseases of the heart: Lecture VIII»։ American Medical Times: Being a weekly series of the New York Journal of Medicine 5 (July to December): 309–311
↑ images Archived 2007-05-24 at the Wayback Machine.
↑ Alabed S, Cabello JB, Irving GJ, Qintar M, Burls A (Aug 28, 2014)։ «Colchicine for pericarditis.»։ The Cochrane Database of Systematic Reviews 8: CD010652։ PMID 25164988։ doi:10.1002/14651858.CD010652.pub2

Արտաքին հղումներ Խմբագրել

[_d2ef2d0ad11614b2-1] Disease Ontology — 2016.

[2] «What Is Pericarditis?»։ NHLBI։ September 26, 2012։ Արխիվացված օրիգինալից October 2, 2016-ին

[NIH2012Sym-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 «What Are the Signs and Symptoms of Pericarditis?»։ NHLBI։ September 26, 2012։ Արխիվացված օրիգինալից հոկտեմբերի 2, 2016-ին։ Վերցված է սեպտեմբերի 28, 2016

[AFP2007-4] 4,0 ^4,1 Tingle LE, Molina D, Calvert CW (նոյեմբերի 15, 2007)։ «Acute pericarditis.»։ American Family Physician 76 (10): 1509–14։ PMID 18052017

[NIH2012Ca-5] «What Causes Pericarditis?»։ NHLBI։ September 26, 2012։ Արխիվացված օրիգինալից հոկտեմբերի 2, 2016-ին։ Վերցված է սեպտեմբերի 28, 2016

[Im2015-6] Imazio M, Gaita F, LeWinter M (հոկտեմբերի 13, 2015)։ «Evaluation and Treatment of Pericarditis: A Systematic Review.»։ JAMA 314 (14): 1498–506։ PMID 26461998։ doi:10.1001/jama.2015.12763

[Im20152-7] 7,0 ^7,1 Imazio M, Gaita F, LeWinter M (հոկտեմբերի 13, 2015)։ «Evaluation and Treatment of Pericarditis: A Systematic Review.»։ JAMA 314 (14): 1498–506։ PMID 26461998։ doi:10.1001/jama.2015.12763

[NIH2012Prog-8] «How Is Pericarditis Treated?»։ NHLBI։ September 26, 2012։ Արխիվացված օրիգինալից հոկտեմբերի 2, 2016-ին։ Վերցված է սեպտեմբերի 28, 2016

[NIH2012Sym3-9] «What Are the Signs and Symptoms of Pericarditis?»։ NHLBI։ September 26, 2012։ Արխիվացված օրիգինալից հոկտեմբերի 2, 2016-ին։ Վերցված է սեպտեմբերի 28, 2016

[HEART2015-10] 10,0 ^10,1 Imazio M, Gaita F (July 2015)։ «Diagnosis and treatment of pericarditis.»։ Heart 101 (14): 1159–68։ PMID 25855795։ doi:10.1136/heartjnl-2014-306362

[11] McConaghy JR, Oza RS (փետրվարի 1, 2013)։ «Outpatient diagnosis of acute chest pain in adults.»։ American Family Physician 87 (3): 177–82։ PMID 23418761

[NIH2012Who-12] 12,0 ^12,1 «Who Is at Risk for Pericarditis?»։ NHLBI։ September 26, 2012։ Արխիվացված օրիգինալից հոկտեմբերի 2, 2016-ին։ Վերցված է սեպտեմբերի 28, 2016

[mk-13] 13,0 ^13,1 American College of Physicians (ACP)։ «Pericardial disease»։ Medical Knowledge Self-Assessment Program (MKSAP-15): Cardiovascular Medicine։ էջ 64։ ISBN 9781934465288։ Արխիվացված է օրիգինալից 2010-08-02-ին։ Վերցված է 2019-01-26

[NIH_old_page-14] «Pericarditis»։ nhlbi.nih.gov։ Արխիվացված է օրիգինալից օգոստոսի 8, 2014-ին։ Վերցված է օգոստոսի 5, 2014

[15] Brook I (2009)։ «Pericarditis caused by anaerobic bacteria»։ Int J Antimicrob Agents: 297–300

[16] Ibe Tatsuro, Nakamura Tomohiro, Taniguchi Yousuke, Momomura Shin-ichi (հունիսի 1, 2016)։ «IgG4-related effusive constrictive pericarditis»։ European Heart Journal - Cardiovascular Imaging 17 (6): 707–707։ PMID 27044912։ doi:10.1093/ehjci/jew056

[17] Atallah Pierre Charbel, Kassier Adnan, Powers Stephanie (սեպտեմբերի 20, 2014)։ «IgG4-related disease with effusive–constrictive pericarditis, tamponade, and hepatopathy: A novel triad»։ International Journal of Cardiology 176 (2): 516–518։ PMID 25062559։ doi:10.1016/j.ijcard.2014.07.046

[18] Austin Flint (1862)։ «Lectures on the diagnosis of diseases of the heart: Lecture VIII»։ American Medical Times: Being a weekly series of the New York Journal of Medicine 5 (July to December): 309–311

[19] s Archived 2007-05-24 at the Wayback Machine.

[20] Alabed S, Cabello JB, Irving GJ, Qintar M, Burls A (Aug 28, 2014)։ «Colchicine for pericarditis.»։ The Cochrane Database of Systematic Reviews 8: CD010652։ PMID 25164988։ doi:10.1002/14651858.CD010652.pub2

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]