Պատատուկազգիներ

Պատատուկազգիներ (լատին․՝ Convolvuláceae), փաթաթվող բույսերի ընտանիք (կան նաև չփաթաթվող տեսակներ), երկշաքիլավոր ձուլաթերթավորներ։

Պատատուկազգիներին են պատկանում 40 ցեղ՝ 1000 տեսակի միամյա և բազմամյա թփերով և կիսաթփերով։ Հանդիպում են աշխարհի բոլոր գոտիներում (բացառությամբ ցուրտ)՝ հատկապես Ասիայի և Ամերիկայի, Արևմտյան Հնդկաստանի արևադարձային մասերում, քիչ չեն նաև Ավստրալիայում և արևադարձային Աֆրիկայում։

Բուսաբանական նկարագիր

Պատատուկազգիների մեծ մասի ցողունները պարուրաձևորեն ոլորվում են դեպի աջ (ժամացույցի սլաքի ուղղությամբ) կամ ձախ՝ դեպի ինչ-որ մի հենարանի ուղղությամբ։

Տերևները հիմնականում պարզ են, հերաթդիր (ոչ հակադիր)՝ բավականին երկար ցողունի վրա, ամբողջական են և հիմքում հաճախ սրտաձև կամ աղեղնաձև, հազվադեպ՝ մասերի բաժանված։

Ծաղիկները կանոնավոր են, միայն մեկ ցեղում դրանք երկհամաչափ են, ավելի հազվադեպ՝ միասեռ։ Պսակը ամբողջական է, խոշոր զանգակաձև կամ ձագարաձև կամ խողովակաձագաձևաձև։ Շատ տեսակների մոտ ընձյուղը պարուրաձև է, երբեմն ծալքավոր կամ թեփուկածածկ, սպիտակ կամ գունավոր, վարդագույն, կապույտ և մանուշակագույն երանգներով։ Առէջները հինգն են։

Ծաղկի բանաձևն է.$\ast K_{(5)}\;C_{(5)}\;A_{5}\;G_{({\underline {2}})}$

Պտուղը առավել հաճախ գնդաձև է, հազվադեպ՝ տուփիկ՝ մի քանի սերմով։ Որոշ տեսակների պտուղը հատապտղանման է։

Մշակույթում

Պատատուկազգիների շատ տեսակներ հայտնի են նաև այգեգործության մեջ։ Ռուսաստանում կա մոտ 22 տեսակ։ Որոշ տեսակներում արմատները ունեն են մսալի սննդարար կոներ, այդպիսին է բաթաթը (Ipomoea batatas Lam.), որը Ճապոնիայում, Արևելյան Աֆրիկայում և Բրազիլիայում օգտագործվում է սննդի մեջ։ Այլ հատկանիշներով աչքի են ընկնում պատատուկը (Convolvulus scamonia) և Ipomoea purga-ն, մեքսիկական բույս, որի մսոտ արմատը ունի լուծողական հատկություն։

Գրականություն

• «Вьюнковые». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պատատուկազգիներ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պատատուկազգիներ» հոդվածին։