Պավել Չոբանյան
- Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Չոբանյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։
Պավել Աշոտի Չոբանյան (մարտի 15, 1948, Գյոյգյոլ, Ադրբեջանական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ - մայիսի 18, 2017, Երևան, Հայաստան), արևելագետ, պատմաբան, պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր։ Թոռնիկներ Պավել Չոբանյան,Արեն Չոբանյան, Դանիել Չոբանյան
Պավել Չոբանյան | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մարտի 15, 1948 Գյոյգյոլ, Ադրբեջանական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ |
| Մահացել է | մայիսի 18, 2017 (69 տարեկան) Երևան, Հայաստան |
| Քաղաքացիություն |  ԽՍՀՄ և  Հայաստան |
| Մասնագիտություն | արևելագետ, պատմաբան և համալսարանի դասախոս |
| Հաստատություն(ներ) | Հայաստանի ԳԱԱ արևելագիտության ինստիտուտ, ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտ, Պատմաբանասիրական հանդես, Հայկական պետական մանկավարժական համալսարան և Երևանի պետական համալսարան |
| Ալմա մատեր | ԵՊՀ պատմության ֆակուլտետ և Հայաստանի ԳԱԱ արևելագիտության ինստիտուտ |
| Կոչում | պրոֆեսոր |
| Գիտական աստիճան | պատմական գիտությունների դոկտոր |
| Տիրապետում է լեզուներին | հայերեն, ռուսերեն, վրացերեն և գերմաներեն |
| Պարգևներ |  |
Կենսագրություն
խմբագրելԾնվել է 1948 թ. մարտի 15-ին Ադրբեջանի ԽՍՀ Խանլար քաղաքում (ծագումով Փիփ գյուղից)։ 1973 թ. գերազանցության դիպլոմով ավարտել է Երևանի պետական համալսարանի պատմության ֆակուլտետի հնագիտության, ազգագրության և աղբյուրագիտության բաժինը։ 1974-1976 թթ. կովկասագիտություն-վրացագիտություն մասնագիտացմամբ ուսանել է ՀՀ ԳԱԱ արևելագիտության ինստիտուտի ասպիրանտուրայում` ուսումնառությունը իրականացնելով Վրացական ԽՍՀ ԳԱ Կորնելի Կեկելիձեի անվան Ձեռագրերի հետազոտության ինստիտուտում, այդ հիմնարկի տնօրեն և ճանաչված վրացագետ, ակադեմիկոս Ելենա Մետրևելու ղեկավարությամբ։
1982 թ. պաշտպանել է «Հայերը Մերձավոր Արևելքում ըստ վրաց ուղեգրությունների» թեկնածուական ատենախոսությունը։
2006 թ. պաշտպանել է «Հայ-ռուս-վրացական հարաբերությունները ԺԸ դարի երկրորդ կեսին» դոկտորական ատենախոսությունը։
Պրոֆեսոր Չոբանյանը գիտական գործունեությունը սկսել է ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտում, անցնելով ճանապարհ կրտսեր գիտաշխատողից` մինչև փոխտնօրեն։ 1977-1985 թթ. նա եղել է այդ ինստիտուտի Կովկասագիտության և բյուզանդագիտության բաժնի կրտսեր գիտաշխատող, 1995-1996 թթ.` «Քրիստոնյա Արևելք» բաժնի վարիչ, իսկ 1985-1995 թթ. աշխատել է նաև ՀՀ ԳԱԱ Պատմության ինստիտուտում` որպես ավագ գիտաշխատող։ Տասը տարուց ավելի` 2002 թ. մինչև 2013 թ., նա պաշտոնավարել է որպես Արևելագիտության ինստիտուտի գիտական գծով փոխտնօրեն։ 2013 թվականից մինչև իր վերջին օրերը ղեկավարում էր ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտի «Արևելյան աղբյուրագիտության և պատմագրության» բաժինը։
Նա երկար տարիներ եղել է մի շարք գիտական և խմբագրական խորհուրդների անդամ, 1999-2003 թթ. զբաղեցրել է «ՀՀ ԳԱԱ Պատմա-բանասիրական հանդես»ի խմբագրի տեղակալի պաշտոնը։ Նպատակասլաց ու աշխատասեր գիտնականի ունակություններն այդ տարիներին, ի նպաստ այն ժամանակվա հայագիտության կարևորագույն` Պատմա-բանասիրական հանդեսի բարգավաճման, և հայ-ռուսական փոխհարաբերությունների վավերագրերի հայտնաբերման ու հրատարակության գործում լավագույնս ի սպաս դրվեցին խստապահանջ ակադեմիկոս Մկրտիչ Ներսիսյանի հետևողական վերահսկողությամբ։ 2013 թվականից Պավել Չոբանյանին վերապահվեց ՀՀ ԳԱԱ նորաստեղծ «Բանբեր հայագիտության»[1] միջազգային գիտական հանդեսի գլխավոր խմբագրի պաշտոնը, և իր խմբագրությամբ հրապարակվել են հանդեսի տասնմեկ համարները։
2007 թվականից իբրև ավագ գիտնական-վերլուծաբան նրա գիտելիքները օգտագործվեցին ՀՀ պաշտպանության նախարարության Ազգային ռազմավարական հետազոտությունների ինստիտուտում (ՀՀ ՊՆ Պաշտպանական ազգային հետազոտական համալսարան)[2]։ Նա հեղինակել է փորձաքննական բազմաթիվ հետազոտություններ, կատարել է այսօրվա քաղաքական կյանքից բխող մի շարք կարևոր առաջարկություններ և վերլուծություններ։
Պավել Չոբանյանը աշխատում էր հասարակագիտության տարբեր բնագավառներում։ Նրան հավասարպես հետաքրքրում էին Հայաստանի քաղաքական փոխհարաբերությունները Մերձավոր Արևելքի հարևան երկրների և Ռուսաստանի հետ, Հայկական գաղթավայրերն ու հոգևոր-մշակութային կյանքը հայկական էկումենեյում, Վրաստանի պատմությունն ու մատենագրական ժառանգությունը, Հայոց հասարակական կյանքի զարգացման օրինաչափությունները, համաշխարհային պատմության ռիթմում Հարավային Կովկասի ժողովուրդների ներդրումը և բազմաթիվ այլ խնդիրներ, որոնք արտացոլված են իր մատենագիտության մեջ։
Հայաստանի նորաստեղծ Հանրապետության առջև կանգնած մի շարք ներքին ու արտաքին խնդիրների ի հայտ գալու հետ մեկտեղ` ավելի ու ավելի կարիք զգացվեց, Պավել Չոբանյանի նման` իրենց գիտական գաղափարներին նվիրված հետազոտողների անաչառ գործունեության։ 1991 թ. հետո նա մասնակցեց ետխորհրդային ժամանակաշրջանում պետական և հասարակական կարևորագույն տարբեր գործընթացների. ընդգրկվեց ՀՀ Նախագահին առընթեր Ներման հանձնաժողովի կազմում։
Պ. Չոբանյանը եղել է «Հայաստանի պատմագետների միության» հասարակական կազմակերպության անդամ։
Գիտական գործունեություն
խմբագրելՀեղինակել է 150-ից ավելի գիտական հրապարակումներ, երկու տասնյակ գիտական աշխատությունների խմբագիր է։ Նրա գիտական հետազոտությունները նվիրված են հայոց պատմության, հայ-վրացական, հայ-ռուսական հարաբերությունների, վրացական ուղեգրությունների ուսումնասիրությանը։ Նա թարգմանաբար հրատարակել է Ա. Շանիձեի «Հին վրացերեն լեզվի քերականություն» աշխատությունը (Հ. Մարգարյանի հետ համատեղ), որը կարևոր քայլ դարձավ` Հայաստանում վրացագիտության բնագավառի համար ամուր հող ստեղծելու գործում։
Մեծ թվով նյութեր հավաքելով Թբիլիսիի և Մոսկվայի արխիվներից և գրադարաններից 1981 թ.-ին հրատարակում է «Վրացական ուղեգրությունները և նրանց տեղեկությունները հայերի մասին» աշխատությունը։
1990 թ.-ին լույս է տեսել Պ. Չոբանյանի մասնակցությամբ կազմված «Հայ-ռուսական հարաբերությունները XVIII դարի երկրորդ կեսին (1760-1800 թթ.)»[3] փաստաթղթերի ժողովածուն։
1999 թ. նրա առաջաբանով և աշխատասիրությամբ վերահրատարակվել են Մակար Բարխուդարյանցի «Արցախ»[4] տեղագրական աշխատությունները։
Պ. Չոբանյանն իր բազմաթիվ հոդվածներով անդրադարձել է Հնդկաստանի, Իտալիայի, Երուսաղեմի և մի շարք այլ հայկական գաղթավայրերի պատմությանը, համառ պրպտումներով նոր վավերագրեր հայտնաբերել և գիտական վերլուծությամբ հրատարակել ԺԷ-ԺԸ դարի Հայաստանի, մեր եկեղեցու և Արցախ աշխարհի պատմության կնճռոտ խնդիրների վերաբերյալ։
Ճանաչված պատմաբան-գիտնականի հետազոտությունների պսակը դարձավ 2006 թվականին հրատարակված «Հայ-ռուս-վրացական փոխհարաբերությունները ԺԸ դարի երկրորդ կեսին»[5] մենագրությունը։
Հմուտ պատմաբան-միջնադարագետը ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտի կողմից հրատարակվող «Հայաստանի հարակից երկրների պատմություն»[6] քառահատորյակի հեղինակներից և խմբագրական խորհրդի անդամներից էր։ Նա եղել է նաև այդ հրատարակության երկրորդ հատորի պատասխանատու խմբագիրը։
«Հայոց պատմություն» և «Հայաստանի հարակից երկրների պատմություն» դպրոցական նոր դասագրքերում հեղինակել է ուշ միջնադարյան Հայաստանի և Արևելյան Հարավային Կովկասի պատմության շարադրանքները։ Արժեքավոր են «Феномен Шуши» (2013) և «Արցախ. Ժողովրդագրության և տեղանվանակարգի հիմնախնդիրները ԼՂՀ անվտանգության համատեքստում» (2014) կոլեկտիվ մենագրությունները, որոնք հրատարակվել են որպես Ազգային ռազմավարական հետազոտությունների ինստիտուտի «Հայկական բանակ» ռազմագիտական հանդեսի հավելված «Աշխատանքային տետրերի» հատուկ համարներում, որտեղ նա հանդես է եկել որպես ծրագրի համակարգող, գիտական խմբագիր և հիմնական հոդվածների հեղինակ։
Գիտական գործունեության ընթացքում Պ. Չոբանյանի ծանրակշիռ խոսքը լսվել է բազմաթիվ միջազգային և տեղական գիտաժողովներում, ուր նա հանդես էր գալիս Հարավային Կովկասի պատմության և աղբյուրագիտության կարևորագույն խնդիրների լուսաբանմամբ։ Նա Մոսկվայում մասնակցել է Բարտոլդյան ընթերցումներին, ինչպես նաև Լիվոռնոյում, Սանկտ Պետերբուրգում, Աշխաբադում, Թբիլիսիում, Ստեփանակերտում, Մոնպելիեում տեղի ունեցած հայագիտական և արևելագիտական մի շարք գիտաժողովների։
Մանկավարժական գործունեություն
խմբագրելՊրոֆ. Պ. Չոբանյանը վարել է նաև բեղմնավոր գիտա-մանկավարժական աշխատանք։ Նա ընդհանուր ու մասնագիտական դասընթացներ է վարել Դավիթ Անհաղթ համալսարանում, Խ. Աբովյանի անվան մանկավարժական համալսարանում (1995-2008 թթ.), Երևանի պետական համալսարանում և Մխիթարյան միաբանության Երևանի վարժարանում։
Պրոֆեսոր Չոբանյանը Հայաստանում պատրաստել է բազմաթիվ մասնագետներ միջնադարագիտության, հայագիտության, վրացագիտության և կովկասագիտության բնագավառներում ովքեր շարունակում են նրա գործը համալսարանական և ակադեմիական գիտական հաստատություններում։ Նրա գիտական ղեկավարությամբ պաշտպանվել են մեկ տասնյակ թեկնածուական ատենախոսություններ այդ թվում Վրաստանից, Իրանից, Ռուսաստանից և այլ արտասահմանյան երկրներից, եղել է բազմաթիվ թեկնածուական և դոկտորական ատենախոսությունների ընդդիմախոս։
Պ. Չոբանյանը ՀՀ ՊՆ Պաշտպանական ազգային հետազոտական համալսարանում գործող 056 «Քաղաքական գիտություններ և միջազգային հարաբերություններ» մասնագիտական խորհրդի անդամ էր և նշված մասնագիտական խորհրդի գիտական քարտուղարը։ Նրա անմիջական ղեկավարությամբ կազմակերպել են թեկնածուական ու դոկտորական՝ 90-ից ավելի ատենախոսությունների պաշտպանություններ։
Մատենագիտություն
խմբագրելԾանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ «Բանբեր հայագիտության». www.haygithimnadram.am. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 1-ին.
- ↑ «ՀՀ ՊՆ Պաշտպանական ազգային հետազոտական համալսարան». www.mil.am. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 1-ին.
- ↑ «Հայ-ռուսական հարաբերությունները XVIII դարի երկրորդ կեսին (1760-1800 թթ.)» (PDF). serials.flib.sci.am. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 1-ին.
- ↑ «Աղվանից երկիր և դրացիք». digilib.aua.am. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 1-ին.
- ↑ Հայ ռուս վրացական փոխհարաբերությունները ԺԸ. դարի երկրորդ կեսին
- ↑ «Հայաստանի հարակից երկրների պատմություն». armunicat.nla.am. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 1-ին.
 | Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պավել Չոբանյան» հոդվածին։ |