Պառնաս (գրական խմբակ)
Պառնաս (ֆր.՝ Parnasse), գրական խմբակ Ֆրանսիայում։ 1860-ական թվականներին Շառլ Լըկոնտ դը Լիլի (1852 թվականին հրատարակել է «Անտիկ բանաստեղծություններ» ժողովածուն, որի նախաբանը գրական մանիֆեստի նշանակություն է ունեցել) և Թեոֆիլ Գոթիեի (1852 թվականին լույս են տեսել «էմալ և Քար» բանաստեղծությունների և «Նոր արվեստ» հոդվածների ժողովածուները) շուրջն են համախմբվել երիտասարդ բանաստեղծներ. այդ խմբավորումը իրենք անվանել են «հեթանոսական» կամ «մաքուր արվեստի» դպրոց։ «Պառնաս» է կոչվել հետագայում՝ «ժամանակակից Պառնաս» (1866) ժողովածուի լույս տեսնելուց հետո։ «Պառնաս»-ի անդամներից էին Թեոդոր դը Բանվիլը, Սյուլի-Պրյուդոմը, ժ․ Մ․ դը էրեդիան, Պոլ Վեռլենը, Ստեֆան Մալարմեն, Անատոլ Ֆրանսը, Կատյուլ Մենդեսը։
| Պառնաս | |
|---|---|
| Տեսակ | Գրական հոսանք |
| Երկիր |  Ֆրանսիա |
| Գլխադասային գրասենյակ | Փարիզ, Ֆրանսիա |
| Անվանված է | Պառնաս |
Պառնասականները հրաժարվում էին ռոմանտիկական ընդվզումից, իրականության քննադատությունից, անցյալի սենտիմենտալ քնարերգությունից։ Նրանք ձգտում էին հեռանալ ժամանակակից կյանքից դեպի «անխռով» բանաստեղծական աշխարհ, որոնում էին նոր ձևեր, նոր ռիթմ ու բանաստեղծական նոր լեզու։ Պլեխանովի բնորոշմամբ դա «բուրժուական ճղճիմության բուրժուական ժխտում էր»։ Պառնասականների սկզբունքն էր Թեոֆիլ Գոթիեի «Արվեստն արվեստի համար» թեզը։ Առաջին ժողովածուն ընդգրկում էր 37 բանաստեղծների գործեր, երկրորդ ժողովածուն (1871)՝ 55։ Երրորդ և վերջին ժողովածուն տպագրվել է 1876 թվականին։ Պառնասականների ստեղծագործությունները իրենց բանաստեղծական նոր ռիթմով, նոր խոսքով ու պատկերներով հարստացրել են 19-րդ դարի ֆրանսիական գրականությունը։ Հայ իրականության մեջ պառնասականների յուրօրինակ ազդեցությունը առկա է Ա․ Չոպանյանի չափածոյի, Վ․ Տերյանի «Կատվի դրախտ» և Ե․ Չարենցի «էմալե պրոֆիլը Ձեր» բանաստեղծական շարքերում։
Շարժման պատմություն
խմբագրել1866 թվականի իրական շարժման մեկնարկից առաջ երեք տասնամյակ շարունակ որոշ բանաստեղծներ եղել են շարժման գլխավոր տեսության նախատիպեր: Օրինակ, 1835 թվականին, Թեոֆիլ Գոթիեն «Մադեմուազել դե Մոպեն» վեպի նախաբանում ներկայացրեց «արվեստը՝ արվեստի համար» տեսությունը, և 1852 թվականին այն կիրառեց իր «Էմալներ և Կամեյոններ» ժողովածուում[1]:
Պառնասյան շարժումը սկսվում է 1866 թվականին, երբ հրատարակիչ Ալֆոնս դը Լամարթինը հրապարակում է 18 գրքույկ, որոնք համախմբել է «Արդի Պառնասը, նոր բանաստեղծությունների ժողովածու» վերնագրով, և որոնցում ներառված են ժամանակի մոտ քառասուն բանաստեղծների բանաստեղծություններ: «Պառնասական» անվանումը սկզբում հեգնականորեն օգտագործվել է քննադատների կողմից, սակայն արագորեն ընդունվել է որակավորելու այս բանաստեղծներին: Արդի Պառնասին հետևվում են երկու համանուն ժողովածուներ, երկրորդը՝ 1869-71 թվականներին և երրորդը՝ 1876 թվականին:
Լամարթինի ժողովածուների հրատարակման տասամյակում (1866-1876) ընդհանուր առմամբ հարյուր բանաստեղծ է հրապարակվել, բայց նրանք բոլորն էլ միանման չեն ընդունում շարժման հիմնական տեսությունները: Դրանցից մի քանիսը մեծ անուններ են՝ Բոդլեր, Վեռլենը և Մալարմե: Ռեմբոն չի հրապարակվել այնտեղ․ նա 1871 թվականին Պարիզում հանդիպել է պառնասականներին, բայց արագորեն հեռացել է նրանց պոեզիայի ժանրից:
1876 թվականի վերջին հրատարակությունը կոպիտ ասած վերջ է դնում շարժմանը, մինչ զարգանում է սիմվոլիստական շարժումը: Չնայած անկման փուլին՝ պառնասյան ոգին շարունակում է գոյություն ունենալ ևս մի քանի տարի[2]:
Անվան ծագում
խմբագրելՊառնաս անունը սկզբնապես ծագել է Հունաստանի լեռնաշղթայից: Հունական դիցաբանության մեջ այս լեռնազանգվածը, ինչպես Դելփին, նվիրված էր Ապոլլոնին և համարվում էր մուսաների լեռը՝ բանաստեղծների սուրբ վայրը։ Պառնասը, որը դարձավ պոետների խորհրդանշական կեցությունը, վերջնականապես ձուլվեց բոլոր բանաստեղծներին, ապա հենց պոեզիային։
1866թ.-ին, երբ խոսք էր գնում հրատարակիչ Ալֆոնս դը Լամարթինի կողմից հրատարակված բանաստեղծությունների առաջին ժողովածուին վերնագրելու մասին՝ «Passage Choiseul»-ը Փարիզում, քննարկվեցին մի քանի լուծումներ. Անանցանելիները, իրենց հակառակորդների կողմից օգտագործվող անվանումը, համարվեցին անիրագործելի; 16-րդ դարից հրատարակված նմանատիպ ժողովածուներում կարելի է մտածել Պառնասի, Մուսաների կաբինետի, Հելիկոնի նախավաճառքի մասին; Ֆրանսիացի բանաստեղծները-ը կարող էր հարմար լինել, բայց վերջերս մի անթոլոգիա[3] արդեն կրում էր այդ անունը. ինչ-որ մեկը, երևի Լըկոնտ դը Լիլը, կառաջարկեր Կրկնագագաթը: Լուի-Քսավյե դե Ռիկարը պատմում է, թե ինչպես է կատարվել վերջնական ընտրությունը[4] :
|
«Վերջապես, մի գեղեցիկ օր, փոքրիկ պարուրաձև սանդուղքով վիթխարի և բնականաբար բուռն վերելքի ժամանակ, մի հեգնական ձայն պատահականորեն դուրս նետեց վերնագիրը՝ Ժամանակակից Պառնաս: Ո՞ւմ ձայնն էր սա: Ոչ Լեմերը, ոչ էլ մեզանից ոչ ոք դա չի հիշում։ Հաստատ ոչ բանաստեղծ, այլ ընկերներից մեկը, ով քիչ թե շատ համառորեն եկել էր մեր նիստերին խառնվելու, որտեղ նրանք հանդես էին գալիս որպես հանդիսատես: Այս անժամանակ առաջարկը սկզբում առաջացրեց զարմանք, հետո՝ հեգնական ծիծաղ, և, վերջապես, միաձայն ներկայացվեց, ընդունվեց, հեղափոխականորեն, որպես մարտահրավեր։
Այսպես և այսպիսի հանգամանքներում հատորն անվանվեց. Գտածոյի փառքը հասնում է մի անհայտ անձի, ում անունը պատմությունը անտեսելու է: Բայց նա կմխիթարվի իրեն՝ սովոր լինելով այս անօրինություններին»։ |
|
Էդմոնդ Լեպելետիեի խոսքով, հավանական է, որ տիտղոսը հորինելու պատիվը բաժին հասնի Շառլ Մարտի-Լավոյին։ Կատյուլ Մենդեսը նույնպես պնդում էր նախահիմքում լինելը՝ միայն պատկերացնելով այն Թեոֆիլ դե Վիոյի երգիծական պառնասի և նախկինում հրատարակված այլ պառնասականների հիշատակը։
Շարժման բնութագրեր
խմբագրելՔնարականության մերժում և անդեմություն
խմբագրելՊառնասականները գերադասում են կողմնորոշվել հեռավորության և օբյեկտիվության վրա, այդպիսով հակադրվելով ռոմանտիկ գրողների քնարականությանը և սուբյեկտիվությանը, նրանց սենտիմենտալ զեղումներին և ես-ի կրկնվող ու առատ օգտագործմանը: Ալֆրրեդ դը Մյուսեի և Լամարթինի և Ժերար դը Ներվալի ու Վիկտոր Հյուգոյի դրամատուրգիայից ժառանգված այս հատկանիշները չափազանցված կլինեն և կվնասեն բանաստեղծության ձևական կատարելությանը[5]։
Նրանք մերժում են այս քնարականությունը անդեմության և տեսակետի չեզոքության միջոցով։ Այս բնութագրերը մենք գտնում ենք Լըկոնտ դե Լիլի «Անապատում», որը անապատի և նրա բնակչի մասին է։
|
|
Երբ Բեդվինը, ով Հորեբից գնում է Սիրիա […] / Նա երազում է, որ Ալբորակը, փառավոր ձին, / տանի նրան երկնքի բարձունքը զրնգալով։ |
|
Այս բանաստեղծության մեջ օգտագործված ոճը համահունչ է պարնասյան գաղափարներին. հեղինակի և նրա անձնական զգացմունքների մասին բացարձակապես խոսք չկա։ Թեև առկա են, բայց էպիկական և էկզոտիկ մատյանները կան միայն երազանքը, առասպելը և լեգենդը լուսաբանելու համար: Օրինակ՝ «փառավոր» և «երկնքի բարձրությունը» օգտագործվում են՝ վկայելու ձիու մեծության մասին. ձին չի դատվում, և դա ամրապնդում է տեքստի անանձնականությունը։
Արվեստը՝ հանուն արվեստի
խմբագրելԻ պատասխան ռոմանտիզմի, որը զբաղվում էր սոցիալական և քաղաքական թեմաներով, պարնասցիներին հետաքրքրում էր միայն գեղեցկությունը, Թեոֆիլ Գոտյեն 1834 թվականին ձևակերպեց «Արվեստը հանուն արվեստի» իր տեսլականը: Պառնասցիները միայն փնտրում էին գեղեցկություն և մերժում էին ռոմանտիկների կողմից այն համատեղելու օգտակարությունը.
Ոչինչ նշանակություն չի ունենա, բացի «գեղեցկությունից», որը, ըստ նրանց, հավասար կլինի «արվեստին».
- Այնուհետև նրանք հրաժարվում են ցանկացած քաղաքական կամ սոցիալական պարտավորությունից, որը նրանք կարող էին փոխանցել իրենց գրվածքների միջոցով. «Ամեն ինչ, ինչ օգտակար է, տգեղ է», Թեոֆիլ Գոտիե:
- Նրանք պաշտում են արվեստը էրուդիցիայի և գեղեցկության հասնելու տարբեր տեխնիկայի տիրապետման միջոցով:
- Պառնասցիները անշահախնդիր բանաստեղծներ են։
Աշխատանքի մշակույթ
խմբագրել.jpg)
Աշխատանքի պաշտամունքը պարնասցիների հիմնարար սկզբունքներից մեկն է։ Նրանք ձգտում են կատարելության, և այս որոնումը նրանց մղում է ավելի խստապահանջ լինելու: Սա հատկապես վերաբերում է բառապաշարի և չափումների ընտրությանը:
Կիրառվում է համեմատությունը քանդակագործի կամ գութանի հետ. խոսքը համբերատար աշխատանքի միջոցով և շնորհիվ դժվար նյութը, այստեղ լեզուն, գեղեցկության վերածելու մասին է։ Պառնասի հրատարակիչ Ալֆոնս Լամարթինի մոտ մենք գտնում ենք մի գյուղացու նկարազարդման պատկեր, որի վերևում գրված է մի դրույթ, որը վկայում է Պառնասականների կատարելության հասնելու ցանկության մասին՝ մի քանի անգամ ջուլհակի վրա դնելով իրենց աշխատանքը։ Ֆիզիկական ջանքերի փոխաբերությունը, օրինակ, արտահայտվում է քանդակագործության բառապաշարով։
Ի տարբերություն ռոմանտիկների, որոնց համար ոգեշնչումն առաջնային է, պարնասյանների մեջ ստեղծագործությունն է, որը վերականգնում է իր ազնվականությունը պոեզիայում. սոնետի օգտագործումը վկայում է կատարելության համար այդ ջանքերի մասին, իսկ տասնավանկները գերադասելի են ալեքսանդրյան չափից:
Պառնասականներ
խմբագրելՆախորդներ
խմբագրելԵրկու բանաստեղծներ հատկապես ոգեշնչել են Պառնասականների գաղափարները, և նույնիսկ տեսել են նրանց բանաստեղծություններից մի քանիսը, որոնք տպագրվել են ժամանակակից պարնասականների ժողովածուներում:
- Թեոֆիլ Գոթիե (1811-1872)
- Թեոդոր դը Բանվիլ (1823-1891)։
Ամենահայտնի պառնասականներ
խմբագրել- Լըկոնտ դը Լիլ, շարժման գլուխը,
- Կատյուլ Մենդես,
- Սյուլի Պրյուդոմ,
- Ֆրանսուա Կոպե,
- Լեոն Դիերքս,
- Օգյուստ դե Վիլյե դե Լիլ-Ադան։
Սեղանի անկյուն խմբակային դիմանկար է, որքան վկայություն հատկապես Պառնասի բանաստեղծական շարժման գրական պատմությանը։ Սեղանի վերջում մի քանի տղամարդ հավաքվում են ճաշից հետո։ Երեքը կանգնած են՝ ձախից աջ՝ Էլզեար Բոնյեն, Էմիլ Բլեմոնը, Ժան Էիկարդը։ Հինգը նստած են՝ Պոլ Վերլենը և Արթուր Ռեմբոն, Լեոն Վալադեն, Էռնեստ դ՛Հերվիլին, Կամիլ Պելլեանը։ Բոլորը սև են հագնված, բացի մեկից՝ Կամիլ Պելետանից, որը մյուսների նման բանաստեղծ չէ, այլ քաղաքական գործիչ։ Էմիլ Բլեմոնը, որն աչքի էր ընկնում իր կենտրոնական դիրքով, ձեռք բերեց նկարը, որը նա առաջարկեց Լուվրին 1910 թվականին: Առնվազն երկու կերպար չկան՝ Շառլ Բոդլերը, ով մահացել է 1867 թվականին, և ում նկարն ի սկզբանե նախատեսված էր հարգանքի տուրք մատուցել, և Ալբեր Մերատը, ով չէր ցանկանում ներկայացվել Վերլենի և Ռեմբոյի ուղեկցությամբ, ասում են, որ փոխարինվել է ծաղկեփնջով[7]։
Խիստ պառնասականներ
խմբագրել- Պոլ Բուրժե (1852-1935)
- Անատոլ Ֆրանս (1844-1924)
- Օգյուստ դե Վիլյե դե Լիլ-Ադան (1838-1889)
Պառնասյանների գործադրած ազդեցություններ
խմբագրել- Արթուր Ռեմբո (1854-1891)
- Ֆրանսիս Ժամմ (1868-1938)
- Ռընե Վիվիեն (1877-1909)
- Պոլ-Ժան Տուլե (1867-1920)
- Գույ Ռոպարց (1864-1955)[8]
- Դանիել Տալի (1879-1950) [9]։
Չնայած իր ֆրանսիական ծագմանը, պառնասը տարածվել է այլ երկրների հեղինակների վրա․
Տես նաև
խմբագրելԱրտաքին կապեր
խմբագրել- Courants littéraires : le parnasse, [1] (page consultée le 25.11.2009)
- J.I. Ayoub, Le Parnasse (page consultée le 25.11.2009)
- F. Gadeyne, Le Parnasse (page consultée le 25.11.2009)
- J.-P. Leclercq, Le cours de français ? num_web=8526&rubr=2&id=289760 (page consultée le 25.11.2009)
- Le Parnasse, [2] (page consultée le 25.11.2009)
- Le Parnasse, [3] (page consultée le 25.11.2009)
- Cabanes, Siècle, [4]
- Charles Marie René Leconte de Lisle
- Poèmes barbares de Leconte de Lisle, sur Wikisource
Գրականություն
խմբագրել- Maurice Souriau, Histoire du parnasse, Éditions Spes, 1929. Réédition Slatkine, Genève, 1977, 466 p.
- Yann Mortelette, Histoire du parnasse, Paris, Fayard, 2005, 566 p.
- Yann Mortelette, Parnasse Mémoire critique, Paris, PUPS, 2006, 444 p.
- Christophe Carrère, Leconte de Lisle ou la passion du beau, Paris, Fayard, 2009, 674 p.
- André Thérive, Le Parnasse, édition Paul-Duval, 1929.
- Luc Decaunes, La Poésie parnassienne. Anthologie, Seghers, 1977.
- Michel Pierre, La Poésie parnassienne, Foucher.
- V. Anglard, Les grands mouvements de la littérature française, Paris, Seuil, 1992.
- A. Benoit-Dusausoy et G. Ontaine, Lettres européennes, histoire de la littérature, Paris, De Boeck, 1992.
- N. Casalaspro, La littérature française : les grands auteurs du Moyen Âge à nos jours, Paris, Hachette pratique, 2007.
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Cf. Claude Millet, « Le Parnasse » in Michel Jarrety (dir.), La Poésie en France du Moyen Âge à nos jours, PUF, Quadrige, 2007, P.349.
- ↑ Cf. Claude Millet, « Le Parnasse » in Michel Jarrety (dir.), La Poésie en France du Moyen Âge à nos jours, PUF, Quadrige, 2007, P.349.
- ↑ Les Poètes français, anthologie publiée sous la direction d’Eugène Crépet, 4 volumes, chez Gide et Hachette, 1861-1862.
- ↑ Ricard, P..
- ↑ Cf. Claude Millet, « Le Parnasse » in Michel Jarrety (dir.), La Poésie en France du Moyen Âge à nos jours, PUF, Quadrige, 2007, P.349.
- ↑ . 1910 http://louisdl.louislibraries.org/cdm/singleitem/collection/p15140coll29/id/18/rec/19.
{{cite web}}: Cite has empty unknown parameter:|consulté le=(օգնություն); Missing or empty|title=(օգնություն); Unknown parameter|langue=ignored (|language=suggested) (օգնություն); Unknown parameter|site=ignored (օգնություն); Unknown parameter|titre=ignored (|title=suggested) (օգնություն). - ↑ https://www.musee-orsay.fr/fr/oeuvres/coin-de-table-211.
{{cite web}}: Missing or empty|title=(օգնություն); Unknown parameter|consulté le=ignored (|access-date=suggested) (օգնություն); Unknown parameter|site=ignored (օգնություն); Unknown parameter|titre=ignored (|title=suggested) (օգնություն) - ↑ . 1889.
{{cite book}}: External link in|lire en ligne=|title=(օգնություն); Unknown parameter|consulté le=ignored (|access-date=suggested) (օգնություն); Unknown parameter|lire en ligne=ignored (|url=suggested) (օգնություն); Unknown parameter|nom1=ignored (|last1=suggested) (օգնություն); Unknown parameter|nom2=ignored (|last2=suggested) (օգնություն); Unknown parameter|prénom1=ignored (|first1=suggested) (օգնություն); Unknown parameter|prénom2=ignored (օգնություն); Unknown parameter|éditeur=ignored (|editor=suggested) (օգնություն) - ↑ Կաղապար:Chapitre
- ↑ https://www.treccani.it/enciclopedia/poesia-parnassiana_(Enciclopedia-Italiana).
{{cite web}}: Missing or empty|title=(օգնություն); Unknown parameter|consulté le=ignored (|access-date=suggested) (օգնություն); Unknown parameter|langue=ignored (|language=suggested) (օգնություն); Unknown parameter|site=ignored (օգնություն); Unknown parameter|titre=ignored (|title=suggested) (օգնություն) - ↑ . 2021-03-05. ISBN 979-12-203-2719-0.
{{cite book}}: Cite has empty unknown parameter:|lire en ligne=(օգնություն); Missing or empty|title=(օգնություն); Unknown parameter|nom1=ignored (|last1=suggested) (օգնություն) - ↑ {{{վերնագիր}}}.
- ↑ . 2021-11-18 https://lyricology.org/le-cosmopolitisme-parnassien-anglais-transnationalisme-et-forme-poetique/?lang=fr.
{{cite web}}: Missing or empty|title=(օգնություն); Unknown parameter|consulté le=ignored (|access-date=suggested) (օգնություն); Unknown parameter|langue=ignored (|language=suggested) (օգնություն); Unknown parameter|site=ignored (օգնություն); Unknown parameter|titre=ignored (|title=suggested) (օգնություն) - ↑ . 1887.
{{cite book}}: External link in|lire en ligne=|title=(օգնություն); Unknown parameter|consulté le=ignored (|access-date=suggested) (օգնություն); Unknown parameter|nom1=ignored (|last1=suggested) (օգնություն) - ↑ https://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/salvador-rueda-en-el-decurso-de-la-lirica-espanola--con-tres-cartas-de-rueda-a-marinetti-en-torno-al-verso-libre/html/75e88e1f-c20a-47f8-8381-26098f01884e_6.html.
{{cite web}}: Missing or empty|title=(օգնություն); Unknown parameter|consulté le=ignored (|access-date=suggested) (օգնություն); Unknown parameter|langue=ignored (|language=suggested) (օգնություն); Unknown parameter|nom=ignored (|last=suggested) (օգնություն); Unknown parameter|prénom=ignored (|first=suggested) (օգնություն); Unknown parameter|site=ignored (օգնություն); Unknown parameter|titre=ignored (|title=suggested) (օգնություն)
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 9, էջ 136)։ 
|