Ուրուգվայի զինուժի համար 571 չվերթ

Ուրուգվայի զինուժի համար 571 չվերթ
Ընդհանուր տեղեկություններ
Տեսակ	ավիապատահար
Թվական	հոկտեմբերի 13, 1972
Բնութագրում	բախում ժայռին
Պատճառ	եղանակային վատ պայմաններ, անձնակազմի սխալ
Վայր	, Մալարգուե, Արգենտինա և Չիլի
Թռիչքի վայր	կարասկոյի միջազգային օդանավակայան ; Մոնտեվիդեո, Ուրուգվայ
Վերջնական կետ	Կոմոդորոյի Մերինո Բենիտեսի միջազգային օդանավակայան ; Սանտյագո, Չիլի
Զոհվածներ	29
Վիրավորներ	16
Aviation Safety Network ID	19721013-0
Օդանավ
Մոդել	FH-227
Ավիաընկերություն	Ուրուգվայի զինուժ
Ուղևորներ	45
Անձնակազմ	5
Կենդանի մնացած	16
	Uruguayan Air Force Flight 571 Վիքիպահեստում

FH-227 ինքնաթիռի վթարը Անդերում (հայտնի է նաև որպես «Հրաշք Անդերում» իսպ.՝ El Milagro de los Andes), 571 համարի չվերթի դուրս եկած Ուրուգվայի զինուժի ինքնաթիռի ավիավթարն էր Անդերում 1972 թվականի հոկտեմբերի 13-ին։ 45 ուղևորների մեջ էին ռեգբիի թիմը, նրանց բարեկամները, հովանավորները և ինքնաթիռի անձնակազմը։ Ուղևորների մեկ քառորդը մահանում է ինքնաթիռի անկումի կամ ժայռին բախվելու հետևանքով։ Ողջ մնացած 29 մարդուց ևս 8-ը մահացան ձնահյուսից, որը ծածկեց նրանց ժամանակավոր կացարանը՝ ինքնաթիռը։

Փրկվածները ունեին կերակուրի նվազագույն պաշար, չունեին ջերմության աղբյուր, որը նրանց անհրաժեշտ էր խիստ բնակլիմայական պայմաններում՝ 3600 մետր բարձրության վրա, դիմակայելու համար։ Սովից ուժասպառ լինելով և ռադիոյով լսելով, որ ինքնաթիռը գտնելու բոլոր փորձերը ավարտվում են, նրանք սկսեցին ուտել մեռած ընկերների սառած մարմինները։ Փրկարարները իմացան փրկվածների մասին միայն 72 օր հետո, երբ երկու վերապրողներ՝ Նանդո Պարադոն և Ռոբերտո Կանեսան, 20 օրում կտրեցին-անցան լեռները և հանդիպեցին մի չիլիացի ֆերմերի, որը նրանց ուտելիք տվեց և հայտնեց իշխանություններին մնացած ուղևորների մասին։

Կատարված դեպքը հայտի է դարձել շնորհիվ դրա վրա հիմնված մի շարք պատվածքների և ֆիլմերի։

Ավիավթարը խմբագրել

1972 թվականի հոկտեմբերի 13-ին, Ուրուգվայի FH-227 տուրբո պրոպելով շարժիչով Ուրուգվայի զինուժը մարդկանց տեղափոխում էր Անդերով ռեգբիի «Օլդ Կրիստիանս» թիմի և Սանտյագոյի (Չիլի) թիմի միջև խաղին մասնակցելու համար։

Թռիչքը սկսել էր դեռևս հոկտեմբերի 12-ին Կարասկոյի միջազգային օդանավակայանից, սակայն վատ եղանակային պայմանների պատճառով ինքնաթիռը վայրէջք կատարեց Մենդոսա քաղաքի օդանավակայանում՝ Արգենտինայում, և գիշերը մնաց այնտեղ։ Ինքնաթիռը չկարողացավ միանգամից թռչել դեպի Սանտյագո վատ եղանակի պատճառով։ Անձնակազմը որոշեց թռնել դեպի հարավ՝ Մենդոսա լեռներին զուգահեռ, հետո թեքվել դեպի արևմուտք, որից հետո նոր ուղղվել դեպի հյուսիս և Կուրիկո միջանցքը անցնելուց հետո սկսել իջնել դեպի Սանտյագո։

Երբ օդաչուն հայտնեց Կուրիկոյի անցման մասին, ավիա-դիսպետչերը թույլատրեց նրանց իջնել դեպի Սանտյագո։ Բայց դա ամենամեծ սխալն էր։ Ինքնաթիռը ընկավ ցիկլոնի ազդեցության տակ և սկսեց իջնել, կողմնորոշվելով միայն ժամանակով։ Երբ նրանք անցան ցիկլոնը և երկինքը պարզվեց, պարզ դարձավ, որ նրանք գնում են ուղիղ լեռան վրա, և փրկության ճանապարհ չկա։

Ինքնաթիռի պոչը դիպավ լեռան գագաթի ամենաբարձր կետին, ինչի պատճառով ինքնաթիռը կպավ գետնին՝ կորցնելով պոչը և թևերը։ Ինքնաթիռի ֆիզուլյաժը սահում էր գետնի վրայով մեծ արագությամբ, մինչ վերջապես քթով հարվածեց ձյան կույտին։ Վթարի վայրը՝, Մենդոսա նահանգում է։

Առաջին օրերը խմբագրել

45 ուղևորներից 12 մահացան ավիավթարից կամ նրանից հետո, ևս 5-ը մահացան հաջորդ առավոտ։ Եվս մեկ ուղևոր մահացավ վերքերի պատճառով։ Ողջ մնացած ուղևորների առջև ծագեց մի մեծ խնդիր, թե ինչպես ողջ մնալ այդ ցուրտ կլիմայական պայմաններում։ Մարդիկ չունեին ոչ տաք հագուստ, ոչ կոշիկ, ոչ ալպինիստական սարքավորումներ, ոչ էլ դեղամիջոցներ։ Որպեսզի ինչ-որ կերպ օգնեն իրենց ընկերներին, բժշկական ուսումնարանի առաջին կուրսի երկու ուսանողներ ինքնաթիռի բեկորներից պատգարակներ և բժշկական բեկակալներ պատրաստեցին։

Փրկարարների որոնումները խմբագրել

Երեք երկրներ անհապաղ սկսեցին փնտրել ինքնաթիռի կործանման վայրը, բայց քանի որ այն սպիտակ էր և համարյա ամբողջությամբ նմանվում էր լեռնային լանդշաֆտին, այդպես էլ չկարողացան գտնել այն։ Փրկարարական աշխատանքները 8-րդ օրը դադարեցվեցին։ Ուղևորները գտան մի փոքր ռադիո, և Ռոյ Խարլին առաջինը լսեց այդ նորությունը 11–րդ օրը։

Մարդակերություն խմբագրել

Փրկվածները ուտելիքի շատ փոքր պաշար ունեին։ Նրանք ունեին մի փոքր շոկոլադ, մի քանի շիշ գինի և մի քանի հատ կրեկեր։ Տնտեսելու նպատակով ուտելիքը բաժանվեց հավասար, և դա նրանց բավարարեց մի քանի օր։ Ջուրը ստանում եին արևի ճառագայթների ներքո՝ ձյունը հալեցնելով մետաղյա թիթեղի կտորների վրա։

Որքան էլ խնայողաբար վարվեին, եղածը նրանց չէր հերիքի։ Բացի այդ շրջապատում ոչ կենդանիներ, ոչ բույսեր կային։ Սովամահ չլինելու համար, որոշեցին ուտել իրենց մահացած ուղևորների միսը։ Այդ որոշումը հեշտ չկայացվեց, քանի որ ամեն մահացած մարդ նրանցից մեկի կամ ընկերն էր, կամ համակուրսեցին, կամ էլ ազգականը։

Ինքնաթիռի բոլոր ուղևորները կաթոլիկներ էին և սկզբում դա համարում էին անպատվություն մահացածի նկատմամբ։ Բայց մի քանի օր հետո, չդիմանալով սովին, նրանք փոխեցին իրենց դիրքորոշումը։ Ոմանք այս քայլը համեմատեցին մարդակերության ծիսակատարության հետ։

Ձյունահյուսը խմբագրել

Հոկտեմբերի 29-ին, երբ բոլորը դեռ քնած էին, լեռներից դեպի ձորը, որտեղ գտնվում էր ինքնաթիռի ֆուզիլյաժի դիմահատվածը, ձյունահյուս տեղի ունեցավ։ Դրա հետևանքով ևս 8 մարդ մահացավ։ Երեք օր փրկվածները մահացածների հետ փակված էին ձյունով ինքնաթիռի մի փոքր տարածքում։ Հետո Նանդո Պարադոն ոտքերով մի փոքր պատուհան բացեց օդաչուների խցիկում, ինչով փրկեց մարդկանց խեղդվելուց։

Դժվար որոշում խմբագրել

Դեռևս մինչև ձյունահյուսը փրկվածները արդեն հասկացել էին, որ ոչ ոք չի գալու նրանց փրկելու, և իրենք իրենց պետք է փրկեն։ Օդաչուների խոսքով նրանք թռչում էին Կուրիկիով, իսկ դա նշանակում էր, որ Չիլիի «Կանաչ հովիտը» գտնվում էր ավիավթարից ընդամենը մի քանի մղոն դեպի արևմուտք։ Արշավին կամավոր կերպով պատրաստվեցին Նանդո Պարարդոն, Ռոբերտո Կանեսսան, Նումա Տուրկատին և Անտոնիո Վիզինտին, սակայն Տուրկատին, մահացավ արյան վարակումից՝ արշավից քիչ առաջ։

Կենեսան երկար ժամանակ չէր համարձակվում գնալ արշավի՝ սպասելով ձմռան ավարտին և ջերմաստիճանի բարձրացմանը։ Ուղևորները տվեցին նրանց մեծ քանակով տաք շորեր և մարդու միս, որպեսզի համոզված լինեն արշավի բարեհաջող ավարտին։ Ճանապարհին ուղևորների այդ եռյակը գտավ ինքնաթիռի պոչը, որտեղ գտնվում էր ամբողջ ուղեբեռը։ Այնտեղ նրանք գտան մեծ քանակով շոկոլադ, ծխախոտ, մաքուր շորեր և այլն։ Գիշերելով այդտեղ, նրանք շարունակեցին արշավը՝ շարժվելով դեպի Չիլի, սակայն հաջորդ օրը նրանք հազիվ դիմացան և չմահացան միանգամից սկսված ցուրտ եղանակից։ Այդ ժամանակ նրանք որոշեցին ետ գնալ ինքնաթիռի պոչի մոտ, վերցնել մարտկոցները և վերադառնալ կմախքի մոտ, որպեսզի ռադիոյի միջոցով «SOS» սիգնալ ուղարկեն։

Ռադիո խմբագրել

Վերադառնալով ինքնաթիռի պոչի մոտ, նրանք հասկացան, որ մարտկոցները շատ ծանր են և հնարավոր չի դրանք հասցնել կմախքի մոտ։ Այդ ժամանակ նրանք վերադարձան, օդաչուի խցիկից վերցրին ռադիոն և որոշեցին վերադառնալ պոչի մոտ, որպեսզի այդտեղից ուղարկեն «SOS» սիգնալը։ Այս անգամ նրանք իրենց հետ վերցրեցին Ռոյա Խարլիին, ով բոլորից լավ էր հասկանում էլեկտրոնիկայից։ Բայց այս անգամ էլ բան դուրս չեկավ, քանի որ ինքնաթիռը օգտագործում է փոփոխական հոսանք, իսկ պոչի մարտկոցները տալիս են չընդհատվող հոսանք։ Արշավի մասնակիցները վերադառնալով հասկացան, որ միակ փրկության ճանապարհը դա լեռներով անցումն է դեպի Չիլի։

Ննջապարկ խմբագրել

Այժմ պարզ դարձավ, որ միակ փրկության ճանապարհը անցումն է լեռներով։ Բայց նաև պարզ դարձավ, որ առանց քնելու, լեռներում դա անհնարին է դառնում։ Այդ ժամանակ նրանց առաջ եկավ ննջապարկի միտքը։

Որոշվեց միասին կարել մի քանի մեծ կտորից մի կտոր, որոնք բերվել էին ինքնաթիռի պոչից։ Դրանով զբաղվեց Կառլիտոս Պաեսը, ում կարել էր սովորեցրել մայրը։ Որպեսզի գործը արագ առաջ գնա, նա սովորեցնում էր մնացածներին, և մյուսներն օգնում էին։
Երբ նրանք ավարտեցին (դեկտեմբերի 12), արշավորդները որոշեցին սկսել արշավը Անդերից մինչև Չիլի ։

Դեկտեմբերի 12 խմբագրել

1972 թվականի դեկտեմբերի 12–ին Պարադոն, Կանեսան և Վիզիտինը սկսեցին արշավը։ Նախաձեռնությունը իր վրա վերցրեց Պարադոն, շտապեցնելով հոգնած ընկերներին։ Ննջապարկ թույլ չտվեց, որ նրանք մահանան ցրտից։
Արշավը երկար ժամանակ պահանջեց, քան նախատեսել էին արշավորդները, այդ պատճառով Պարադոն ու Կենեսան, վերցնելով Վիզիտինի մսի պահուստի մեծ մասը, նրան ետ ուղարկեցին։ Նա բարեհաջող ետ գնաց ինքնաշեն սահնակով, որը կառուցել էր ինքնաթիռի մասերից։

Պարադոն ու Կենեսան չիլիացի հովիվ Սերջիո Կատալանի կողքին

Փրկության փնտրտուքներում խմբագրել

Պարադոն և Կենեսան շարունակեցին իրենց ճանապարհը։ Կամաց-կամաց սկսեց վերանալ ձյունային լանդշաֆտը, և սկսվեցին հայտնվել մարդկային գործունեության հետքեր։ Ճանապարհի 9-րդ օրը դեպի Լոս Մայտենես կոչվող վայրում նրանք հանդիպեցին չիլիացի հովիվ Սերջիո Կատալանային։ Նա հաղորդեց իշխանություններին 571 չվերթի ողջ մնացածների մասին։ Երկու արշավորդներ փրկված էին։

Շուտով Պարադոին վարձեցին իշխանությունները՝ փրկարարական աշխատանքներին մասնակցելու համար։

Փրկություն խմբագրել

Դեկտեմբերի 22-ին երկու ուղղաթիռներ հասան ավիավթարի վայրը, բայց վատ պայմանների պատճառով նրանք չկարողացան վերադառնալ նույն օրը։ Փրկարարները իրենց հետ վերցրին միայն մարդկանց կեսին։ Երկրորդ փրկարարական խումբը հասավ այնտեղ հաջորդ առավոտյան։ Մնացած 16 ողջ մնացածները փրկվեցին։ Շուտով նրանց հասցրին Սանտյագոյի հիվանդանոց։ Նրանց բուժում էին բարձրության հիվանդությունից, ջրազրկումից, ցրտահարումից, լնդախտից, ոսկորների ջարդվածքներից և թերսնումից։

Իրադարձությունների ժամանակագրություն խմբագրել

1972 թվականի հոկտեմբեր խմբագրել

12 հոկտեմբերի (հինգշաբթի): Անձնակազմ՝ 5, ուղևորներ՝ 40 (ողջ մնացածներ՝ 45)
13 հոկտեմբերի (ուրբաթ): 5 մարդ կորել է անհայտ, 12 մարդ մահացել է (մահացածներ՝ 12, անհետ կորածներ՝ 5, ողջ մնացածներ՝ 28)
21 հոկտեմբերի (շաբաթ): Մահացավ Սյուսաննա Պարրադան (մահացածներ՝ 13, անհետ կորածներ՝ 5, ողջ մնացածներ՝ 27)
24 հոկտեմբերի (երեքշաբթի): Անհետ կորած հինգ անձինք գտնվեցին մահացած (մահացածներ՝ 18, ողջ մնացածներ՝ 27)
29 հոկտեմբերի (կիրակի): 8 մարդ մահանում է ձյունակույտից (մահացածներ՝ 26, ողջ մնացածներ՝ 19)

1972 թվականի նոյեմբեր խմբագրել

15 նոյեմբերի (չորեքշաբթի): Մահացավ Արտուրո Նոգեյրան (մահացածներ՝ 27, ողջ մնացածներ՝ 18)
18 նոյեմբերի (շաբաթ): Մահացավ Ռաֆայել Էչավարենը (մահացածներ՝ 28, ողջ մնացածներ՝ 17)

1972 թվականի դեկտեմբեր խմբագրել

11 դեկտեմբերի (երկուշաբթի): Մահացավ Նումա Տուրկատին (մահացածներ՝ 29, ողջ մնացածներ՝ 16)
20 դեկտեմբերի (չորեքշաբթի): Պարադոն ու Կանեսան հանդիպում են Սերջիո Կատալանային։
21 դեկտեմբերի (հինգշաբթի): Պարադոն և Կենեսան փրկված են
22 դեկտեմբերի (ուրբաթ): 6 մարդ փրկվեց.
23 դեկտեմբերի (շաբաթ): 8 մարդ փրկվեց. (ողջ մնացածներ՝ 16)
26 Դեկտեմբեր (երեքշաբթի): Սանտյագոյի El Mercurio թերթի առաջին էջին գրած էր, որ բոլոր փրկվածները անցել են մարդակերության

Ուղևորների ցուցակը խմբագրել

Անձնակազմ խմբագրել

գնդապետ Խուլիո Ֆերադես՝ օդաչու
փոխգնդապետ Դանտե Լագուարա՝ 2-րդ օդաչու
լեյտենանտ Ռամոն Մարտինես
կապրալ Կառլոս Ռոկեն
կապրալ Օվիդիո Խոակին Ռամիրես

Ուղևորներ խմբագրել

(Վերապրողները նշած են շեղատառ)

Ֆրանցիսկո Աբել
Խոսե Պեդրո Ալգորտա
Ռոբերտո Կանեսա
Գաստոն Կոստեմել
Ալֆրեդո Դելգադո
Ռաֆայել Էչավարեն
Դանիել Ֆերնանդես
Ռոբերոտ Ֆրանսուա
Ռոյ Խարլի
Ալեկսիս Խոունի
Խոսե Լուիս Ինցիարտե
Գվիդո Մագրի
Ալվարո Մանգինո
Ֆելիպե Մակուիրիան
Գրասիելա Աուգուստո Գումիլա դե Մարիանի
Խուլիո Մարտինես Լամաս
Դանիել Մասպոնս
Խուան Կարլոս Մենենդես
Խավեր Մետոլ
Լիլիանա Նավարո Պետրագլիա դե Մետոլ

Բբժիշկ Ֆրանցիսկո Նիկոլա
Էստեր Օրտա Պերես դե Նիկոլա
Գուստավո Նիկոլիշ
Արտուրո Նոգեյրա
Կառլոս Պաես Ռոդրիգես
Եվգենիա Դոլգայ Դեբագ դե Պարադո
Ֆերնանդո Պարադո
Սյուսանա Պարադո
Մարսելո Պերես
Էնրիկե Պլատերոս
Ռամոն Սաբելա
Դանիել Շոու
Ադոլֆո Շտրաուխ
Էդուարդո Շտրաուխ
Դիեգո Ստորմ
Նումա Տուրկատի
Կառլոս Վալետա
Ֆեռնանդո Վասկես
Անտոնիո Վիզինտին
Գուգստավո Ցերբինո

Հետագա իրադարձություններ խմբագրել

Հուշահամալիր 571 չվերթի մահացածների հիշատակին

1972 թվականի դեկտեմբերի 28-ին ողջ մնացածները անցկացրեցին մամուլի ասուլիս, որտեղ պատմեցին իրենց գոյության մասին այդ 72 օրվա ընթացքում։

Ավելի ուշ փրկարարները վերադարձան ավիավթարի տեղը և թաղեցին մահացածներին քարերի և ինքնաթիռի կմախքի տակ, իսկ վերևում դրեցին մետաղյա թիթեղից պատրաստված խաչ։

2009 թվականին հաղորդվում էր, որ 16 ողջ մնացածներ համաձայնվել են նպաստել օրգանների նվիրատվության քարոզարշավին, որը անցկացնում էր Ուրուգվայի ազգային փոխպատվաստման ու նվիրատվության ինստիտուտի կողմից և խրախուսում է քաղաքացիներին գրանցվել այս պետական ծրագրում։ Ողջ մնացածներից մեկի՝ Խոսե Լուիսա Ինտյարտեի խոսքով, նրանք խորհուրդ են տալիս մարդկանց կնքել պայմանագիր կյանքի հետ, ինչպես իրենք արեցին լեռներում 37 տարի առաջ^[1]։

Պաշտոնական կայք խմբագրել

2002 թվական ի պատիվ 30 ամյակի միջոցառումներին բացվեց պաշտոնական կայք ողջ մնացածների համար, որը սկսվում էր այս վերնագրով ՝ Viven! El Accidente de Los Andes, և այն հասանելի է իսպաներեն^[2] և անգլերեն^[3] լեզուներով.