Ույղուրերեն
Ույղուրերեն (/ˈwiːɡər/[2][3] ئۇيغۇر تىلى, Уйғур тили, Uyghur tili, Uyƣur tili or ئۇيغۇرچە, Уйғурчә, Uyghurche, Uyƣurqə), նախկինում հայտնի որպես "Արևելյան թուրքերեն", Թյուրքական լեզվախմբի լեզու, որով խոսում են 10-15 միլիոն մարդ, խոսվում է Ույղուրների կողմից արևմտյան Չինաստանի Սինծյան նահանգում։ Ույղուրերեն խոսաղներիմեծ համայնք կա նաև Ղազախստանում, Ղրղզստանում և Ուզբեկստանում։ Ույղուրերենը Սինծյանի Պաշտոնական լեզուն է։ Այնտեղ այն կիրառվում է և՛ բանավոր, և՛ գրավոր խոսքում, ինչպես նաև ռադիոյով և հեռուստացույցով[4]։
 ئۇيغۇرچە / ئۇيغۇر تىلى | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | բնական լեզու և կենդանի լեզու |
| Ենթադաս | Eastern Karluk? |
| Երկրներ |  Չինաստան,  Ուզբեկստան,  Ղազախստան,  Ղրղզստան,  Աֆղանստան,  Մոնղոլիա,  Ալբանիա և  Թուրքիա |
| Խոսողների քանակ | 10 400 000 մարդ (2019)[1] |
| Գրերի համակարգ | արաբական գիր, կյուրեղագիր և լատինական այբուբեն |
| IETF | ug |
| ԳՕՍՏ 7.75–97 | уйг 715 |
| ISO 639-1 | ug |
| ISO 639-2 | uig |
| ISO 639-3 | uig |
| |
 | |
| Ույղուրերենի տարածվածությունը Չինաստանում | |
 Uyghur Arabic script Վիքիպահեստում | |
Ույղուրերնը պատկանում է Թյուրքական լեզվախմբի Կառլուկական ենթախմբին, որի մեջ մտնում է նաև Ուզբեկերենը։ Ինպես այլ Թյուրքական լեզվախմբի լեզուներ, ույղուրերենը նույնպես ունի սինհարմոնիա և ագլուտինացիա, ունի նաև գոյականական դասերի և քերականական սեռերի պակաս:Ի հավելում թյուքական լեզուների ազդեցությանը ույղուրերնեի վրա մեծ ազդեցություն է գործել պարսկերենը և Արաբերենը, իսկ վերջերս Չինարենը և Ռուսերենը։
Վերափոխված արաբահենք գրերի համակարգը ամենատարածվածն է և միակ ստանդարտացվածն է Չինաստանում, չնայած այլ տեսակի գրերի համակարգեր են օգտագործվում պատմական նպատակներով։ 2 լատինատառ և մեկ կիրիլատառ այբուբեններ նույնպես օգտագործվում են, չնայած շատ ավելի քիչ դեպքերում։
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ Ethnologue — 25 — Dallas, Texas: SIL International, 2022.
- ↑ «Uyghur – definition of Uyghur by the Free Online Dictionary, Thesaurus and Encyclopedia»։ The Free Dictionary։ Վերցված է հոկտեմբերի 5, 2013
- ↑ «Define Uighur at Dictionary.com»։ Dictionary.com։ Վերցված է հոկտեմբերի 5, 2013
- ↑ Engesæth 2009, էջ. 7