Ույղուրերեն

Միջինասիական լեզու

Ույղուրերեն (/ˈwɡər/[2][3] ئۇيغۇر تىلى, Уйғур тили, Uyghur tili, Uyƣur tili or ئۇيغۇرچە, Уйғурчә, Uyghurche, Uyƣurqə), նախկինում հայտնի որպես "Արևելյան թուրքերեն", Թյուրքական լեզվախմբի լեզու, որով խոսում են 10-15 միլիոն մարդ, խոսվում է Ույղուրների կողմից արևմտյան Չինաստանի Սինծյան նահանգում։ Ույղուրերեն խոսաղներիմեծ համայնք կա նաև Ղազախստանում, Ղրղզստանում և Ուզբեկստանում։ Ույղուրերենը Սինծյանի Պաշտոնական լեզուն է։ Այնտեղ այն կիրառվում է և՛ բանավոր, և՛ գրավոր խոսքում, ինչպես նաև ռադիոյով և հեռուստացույցով[4]։

Infoboxforlang.png
Ույղուրերեն
ئۇيغۇرچە  /  ئۇيغۇر تىلى
Uyghurche.png
Տեսակբնական լեզու և կենդանի լեզու
ԵնթադասEastern Karluk?
ԵրկրներFlag of the People's Republic of China.svg Չինաստան, Flag of Uzbekistan.svg Ուզբեկստան, Flag of Kazakhstan.svg Ղազախստան, Flag of Kyrgyzstan.svg Ղրղզստան, Flag of the Taliban.svg Աֆղանստան, Flag of Mongolia.svg Մոնղոլիա, Flag of Albania.svg Ալբանիա և Flag of Turkey.svg Թուրքիա
Խոսողների քանակ10 400 000 մարդ (2019)[1]
Գրերի համակարգարաբական գիր, կյուրեղագիր և լատինական այբուբեն
IETFug
ԳՕՍՏ 7.75–97уйг 715
ISO 639-1ug
ISO 639-2uig
ISO 639-3uig

Uyghurche.png

Uyghur language geographical extent.svg
Ույղուրերենի տարածվածությունը Չինաստանում
Commons-logo.svg Uyghur Arabic script Վիքիպահեստում

Ույղուրերնը պատկանում է Թյուրքական լեզվախմբի Կառլուկական ենթախմբին, որի մեջ մտնում է նաև Ուզբեկերենը։ Ինպես այլ Թյուրքական լեզվախմբի լեզուներ, ույղուրերենը նույնպես ունի սինհարմոնիա և ագլուտինացիա, ունի նաև գոյականական դասերի և քերականական սեռերի պակաս:Ի հավելում թյուքական լեզուների ազդեցությանը ույղուրերնեի վրա մեծ ազդեցություն է գործել պարսկերենը և Արաբերենը, իսկ վերջերս Չինարենը և Ռուսերենը։

Վերափոխված արաբահենք գրերի համակարգը ամենատարածվածն է և միակ ստանդարտացվածն է Չինաստանում, չնայած այլ տեսակի գրերի համակարգեր են օգտագործվում պատմական նպատակներով։ 2 լատինատառ և մեկ կիրիլատառ այբուբեններ նույնպես օգտագործվում են, չնայած շատ ավելի քիչ դեպքերում։

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. Ethnologue — 25 — Dallas, Texas: SIL International, 2022.
  2. «Uyghur – definition of Uyghur by the Free Online Dictionary, Thesaurus and Encyclopedia»։ The Free Dictionary։ Վերցված է հոկտեմբերի 5, 2013 
  3. «Define Uighur at Dictionary.com»։ Dictionary.com։ Վերցված է հոկտեմբերի 5, 2013 
  4. Engesæth 2009, էջ. 7