Ումեո
Ումեո (շվեդերեն արտասանություն: [ˈʉːmɛo] (
), ֆիններեն՝ Uumaja), քաղաք Շվեդիայի հյուսիսում, Վեստերբոթեն լենի և համանուն կոմունայի վարչական կենտրոնը։
| Քաղաք | |||
|---|---|---|---|
| Ումեո | |||
| Umeå | |||
| |||
 | |||
| Երկիր |  Շվեդիա | ||
| Հիմնադրված է | 1622 թ. | ||
| Առաջին հիշատակում | 1314 | ||
| Մակերես | 34,15 կմ² | ||
| ԲԾՄ | 12 մետր | ||
| Բնակչություն | 79 594 մարդ (2010) | ||
| Խտություն | 2 331 մարդ/կմ² | ||
| Ժամային գոտի | UTC+1, ամառը UTC+2 | ||
| Հեռախոսային կոդ | 090 | ||
| Փոստային դասիչ | 90X XX | ||
| Պաշտոնական կայք | umea.se | ||
| |||
Բնակչությունը՝ մոտ 115․0 հազար մարդ (2010)[1], որի մեկ երրորդը՝ ուսանողներ։
Քաղաքում է գտնվում հյուսիսային Շվեդիայի ամենամեծ համալսարանը։ Վերջինումս գործում է նաև հիվանդանոց։ Ումեոն Շվեդիայի բժշկական հետազոտությունների կենտրոնն է։
Քաղաքում կա 2 ցերեկային և 1 գիշերային դպրոց (ներգաղթյալների համար շվեդերենի ուսուցման և որակավորման բարձրացման համար)։
Ումեոն 2014 թվականի Լատվիայի մայրաքաղաք Ռիգայի հետ եղել է Եվրոպայի մշակութային մայրաքաղաքը։
Ումեոն 2014 թվականի դրությամբ համարվում է Եվրոպայի մշակութային մայրաքաղաքներից մեկը։
Քաղաքի պատմություն խմբագրել
Քաղաքի մասին առաջին հիշատակումները թվագրվում են 1314 թվականին։ 14-րդ դարը Շվեդիայի դեպի հյուսիս ընդարձակման ժամանակաշրջանն էր։ Ի սկզբանե քաղաքն իրենից ներկայացնում էր ոչ մեծ բնակավայր, որի փայտե եկեղեցիով, շուկայով և նավահանգստով կենտրոնը գտնվում էր ժամանակակից Բաքենի տարածքում։ 15-րդ դարում Շվեդիայի ազդեցությունը ժամանակակից Վեստերբոթեն լենի տարածքում զգալիորեն մեծացել է։ 1443 թվականին հայտնվում են Սևարա և Տեֆտեո գյուղերի մասին առաջին հիշատակումները, որոնք այժմ գտնվում են Ումեո կոմունայի կազմում։
1501-1508 թվականներին փայտե եկեղեցու փոխարեն կառուցվել է քարե եկեղեցի, իսկ 1526 թվականին համայնքը բողոքականություն է ընդունել այն բանից հետո, երբ նրա քահանան է դառնում լյութերանական Բու Վարնիկսոնը (շվեդ.՝ Bo Warniksson)։
1652 թվականին քաղաքում կառուցվել է առաջին դպրոցը։ Ումեո բնակավայրի բնակչությունը այդ պահին կազմում էր մոտ 200 մարդ։ Քաղաքում առկա էին երկու երկար, նեղ փողոցներ և մի քանի ոչ մեծ նրբանցքներ։ Քաղաքը շրջապատում էր երեք մուտքերով պարիսպը, որտեղ հարկեր էին գանձվում ապրանքների տեղափոխման համար[2]։
1735 թվականին քաղաքում ստեղծվել է առաջին դեղատունը, իսկ 1764 թվականին կառուցվել է առաջին հիվանդանոցը։
Քաղաքի զինանշան խմբագրել
Քաղաքը հիմնադրվել է 1622 թվականին, իսկ նրա առաջին զինանշանն, որն իրենից ներկայացնում է հյուսիսային եղջերուի երեք գլուխ, ստեղծվել է 1642 թվականին։ Այն հաստատվել է որպես պաշտոնական զինանշան 1646 թվականին Շվեդիայի թագավորի կողմից։ Հետագայում զինանշանի արտաքին տեսքը և եղջերուների գլուխների դասավորությունը փոփոխվել է, սակայն դրանց թիվը մնացել է անփոփոխ[3]։
Աշխարհագրություն և կլիմա խմբագրել
Քաղաքը գտնվում է Ումեէլվ գետի ափին՝ Բոտնիկի ծոցի մեջ թափվելու վայրից ոչ հեռու։ Քաղաքի տարածքում կան բազմաթիվ լճեր։ Դրանցից խոշորներն են՝ Նյուդալաշյոն և Գրեսշյոն լճերը, ինչպես նաև Էսթերֆյորդեն ծոցը։
Ումեո բնակավայրը գտնվում է մերձարկտիկական կլիմայական գոտում, սահմանային գոտում տարածված է ցամաքային կլիման՝ կարճ և տաք ամառներով։ Ձմեռները երկարատև են և ցուրտ, մեծ է Գոլֆստրիմ տաք հոսանքի ազդեցությունը։ Հունվարի միջին ջերմաստիճանը կազմում է -8 ˚C, իսկ հուլիսի միջին ջերմաստիճանը՝ 16 ˚C: Պատմության ընթացքում գրանցված ամենաբարձր ջերմաստիճանը եղել է 2014 թվականի հուլիսի 23-ին (32.2 ˚C)։ Ամենացածր ջերմաստիճանը գրանցվել է 1978 թվականի փետրվարի 15-ին (38.2 ˚C)։
| Ումեոի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 10.6 (51.1) |
9.0 (48.2) |
14.2 (57.6) |
21.5 (70.7) |
26.6 (79.9) |
30.1 (86.2) |
32.2 (90) |
30.2 (86.4) |
24.5 (76.1) |
18.8 (65.8) |
13.2 (55.8) |
9.5 (49.1) |
32.2 (90) |
| Միջին բարձր °C (°F) | −3.1 (26.4) |
−2.5 (27.5) |
1.7 (35.1) |
7.2 (45) |
13.3 (55.9) |
18.0 (64.4) |
21.2 (70.2) |
19.8 (67.6) |
14.8 (58.6) |
7.4 (45.3) |
2.2 (36) |
−0.7 (30.7) |
8.28 (46.89) |
| Միջին օրական °C (°F) | −6.7 (19.9) |
−6.8 (19.8) |
−3.0 (26.6) |
2.4 (36.3) |
7.9 (46.2) |
12.5 (54.5) |
15.9 (60.6) |
14.7 (58.5) |
9.9 (49.8) |
3.5 (38.3) |
−0.9 (30.4) |
−4.4 (24.1) |
3.75 (38.75) |
| Միջին ցածր °C (°F) | −10.3 (13.5) |
−11.0 (12.2) |
−7.7 (18.1) |
−2.3 (27.9) |
2.5 (36.5) |
7.0 (44.6) |
10.7 (51.3) |
9.6 (49.3) |
5.1 (41.2) |
−0.3 (31.5) |
−4.0 (24.8) |
−8.2 (17.2) |
−0.74 (30.67) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | −35.6 (−32.1) |
−38.2 (−36.8) |
−32.4 (−26.3) |
−25.5 (−13.9) |
−9.0 (15.8) |
−3.6 (25.5) |
1.1 (34) |
−1.9 (28.6) |
−7.3 (18.9) |
−20.2 (−4.4) |
−28.0 (−18.4) |
−32.7 (−26.9) |
−38.2 (−36.8) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 45 (1.77) |
34 (1.34) |
33 (1.3) |
32 (1.26) |
35 (1.38) |
41 (1.61) |
57 (2.24) |
70 (2.76) |
62 (2.44) |
52 (2.05) |
62 (2.44) |
49 (1.93) |
572 (22.52) |
| Միջ. տեղումների օրեր (≥ {{{միավոր տեղումների օրեր}}}) | 24 | 20 | 22 | 16 | 16 | 15 | 16 | 18 | 19 | 20 | 21 | 23 | 230 |
| Միջին ամսական արևային ժամ | 33 | 73 | 167 | 214 | 258 | 286 | 282 | 223 | 158 | 100 | 45 | 22 | 1861 |
| աղբյուր: {{{աղբյուր 1}}} | |||||||||||||
Էկոլոգիա խմբագրել
2021 թվականին Շրջակա միջավայրի եվրոպական գործակալությունը հայտարարեց, որ այս քաղաքն ունի ԵՄ ամենամաքուր օդը։ Մասնիկների պարունակությունը 3.7 մկգ խորանարդ մետրի համար։ Եվրամիության առավելագույն մակարդակը 25 է։
Սպորտ խմբագրել
Ումեոն ֆուտբոլի կանանց թիմի հայրենի քաղաքն է, որը ժամանակին աշխարհի ամենաուժեղ թիմերից էր, 2000 -ականներին նվաճելով բազմաթիվ ազգային և եվրոպական տիտղոսներ։ Ֆուտբոլի տղամարդկանց լավագույն թիմը ՝ «Ումեա» ֆուտբոլային ակումբը, այս պահին խաղում է Շվեդիայի առաջնության «Սուպերետտան» -ում, որը շվեդական տղամարդկանց ֆուտբոլի երկրորդ ուժեղագույն դիվիզիոնն է։
Քաղաքն ունի նաև Բյորկլյովենի տղամարդկանց հոկեյի թիմ, որը խաղում է Ալսվենսկանում (Շվեդիայի երկրորդ ուժեղագույն լիգա) և ստորգետնյա ֆուտբոլի Dahlen ակումբը (անգլ.), որը խաղում է Շվեդիայի Սուպերլիգայում։
Փողոցներ խմբագրել
Քաղաքի ամենաերկար փողոցներից մեկը ՝ Ստորգատանը, ունի մոտ 4 կմ երկարություն ՝ անցնելով քաղաքի հիմնական թաղամասերով ՝ Ումելվեն գետի հյուսիսային կողմում։ Ստորգատանում են գտնվում մի շարք պատմական շենքեր Ումեոյի քաղաքապետարանից և քաղաքի հինգ հիմնական զբոսայգիներից։
Տնտեսություն խմբագրել
Ումեոյի համալսարանի հետազոտությունների հիմնական ոլորտներն են կենսաբանական և բժշկական գիտությունները (հատկապես բույսերի բջջային և մոլեկուլային կենսաբանությունը), էկոլոգիան և մի քանի այլ ոլորտներ։
Umeå համալսարանը համագործակցում է մի շարք շվեդական ընկերությունների հետ, ինչպիսիք են ABB- ն, Volvo- ն, Skanska- ն, Ericsson- ը և Ohrlings PricewaterhouseCoopers- ը։
Քաղաքում է գտնվում Volvo Trucks- ի բեռնատար խցիկների արտադրության գործարաններից մեկը, որտեղ աշխատում է մոտ 2 հազար մարդ։ Այն նաև տեղակայված է Կոմացու Ֆորեսթի եվրոպական շտաբ -բնակարանում։
Քաղաքի ծայրամասում կա նավահանգիստ Բալթիկ ծովի ափին, որտեղ կանոնավոր կերպով գործում են Ումեա - Վաասա լաստանավերը։ Քաղաքը հատում է նաև Հյուսիսային Շվեդիայի հիմնական մայրուղիները, մոտենում է Հարավային Շվեդիայի երկաթուղին, իսկ Ումեո օդանավակայանը գտնվում է քաղաքից 4 կիլոմետր հարավ։
Քույր-քաղաքներ խմբագրել
.svg){kind=small}
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Befolkningsstatistik. // Folkmängd i riket, län och kommuner 30 september 2010 och befolkningsförändringar 1 januari — 30 september 2010 (Статистика численности населения по состоянию на 30 сентября 2010 и динамики изменения численности за период с 1 января по 30 сентября 2010)
- ↑ Håkan Göransson. Umeås historia 1300—1652 Արխիվացված 2016-04-08 Wayback Machine // Официальный сайт муниципалитета Умео
- ↑ Håkan Göransson. Historien om Umeå stadsvapen Արխիվացված 2016-04-11 Wayback Machine // Официальный сайт муниципалитета Умео
- ↑ Ումեո քաղաքի մասին տեղեկատվություն Պետրոզավոդսկ քաղաքի կայքում
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ումեո» հոդվածին։ |