Ուժային դաշտ (ֆիզիկա)
- Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ուժային դաշտ (այլ կիրառումներ)
Ուժային դաշտ, ֆիզիկայում վեկտորական դաշտ տարածության մեջ, որի յուրաքանչյուր կետում մասնիկի վրա ազդում է որոշակի մեծություն և ուղղություն ունեցող ուժ։ Տեխնիկապես տարբերակում են ստացիոնար ուժային դաշտեր, որոնց մեծությունը և ուղղությունը կարող է կախված լինել բացառապես տարածության կետից (կոորդինատներից) և ոչ ստացիոնար ուժային դաշտեր, որոնք կախված են նաև ժամանակի t պահից։ Տարբերակում են նաև համասեռ ուժային դաշտ, որտեղ մասնիկի վրա ազդող ուժը նույնն է տարածության բոլոր կետերում, և անհամասեռ ուժային դաշտ, որը այդպիսի հատկություն չունի։ Հետազոտության համար առավել պարզ է ստացիոնար համասեռ ուժային դաշտը, որը, սակայն, հաճախ չի հանդիպում։
Պոտենցիալ դաշտ
խմբագրելԵթե դաշտում տեղաշարժվող մասնիկի վրա ազդող ուժի աշխատանքը կախված չէ մասնիկի հետագծից և որոշվում է միայն մասնիկի սկզբնական և վերջնական դիրքերով, ապա դաշտը կոչվում է պոտենցիալային։ Պոտենցիալային դաշտի համար կարելի է ներմուծել մասնիկի պոտենցիալ էներգիայի գաղափարը։ Պոտենցիալ էներգիան մասնիկի կոորդինատների մի այնպիսի ֆունկցիա է, որ նրա արժեքների տարբերությունը 1 և 2 կետերում հավասար է 1 կետից 2 կետ մասնիկի տեղափոխման ժամանակ դաշտի կատարած աշխատանքին։
Պոտենցիալային դաշտում ուժը պոտենցիալ էներգիայի գրադիենտ է՝
- ։
Օրինակներ
խմբագրելՊոտենցիալային ուժային դաշտեր են՝
- Նյուտոնի ձգողության դաշտը։ Նյութական կետի դաշտի համար իրավացի են
- ։ ,
- ։
- արտահայտությունները, որտեղ -ն դաշտի լարվածությունն է (ազատ անկման արագացումը), -ն՝ պոտենցիալ էներգիան, M-ն՝ նյութական կետի զանգվածը, -ը՝ նյութական կետից դիտման կետին տարված շառավիղ-վեկտորը, r-ը՝ շառավիղ-վեկտորի երկարությունը, G-ն՝ հաստատուն մեծություն (կոչվում է գրավիտացիոն հաստատուն), որի թվային արժեքը կախված է ընտրված չափման միավորների համակարգից։ m զանգվածով մասնիկի վրա ազդող գրավիտացիոն ուժը տրվում է բանաձևով[1][2]։
- էլեկտրական դաշտը վեկտորական դաշտ է, որը q կետային լիցքի վրա ազդում է ուժով[3]։
- Առաձգական դեֆորմացիաների դաշտը։
Ուժային դաշտի կատարած աշխատանքը
խմբագրելՈւժային դաշտում C հետագծով մասնիկի շարժվելիս ուժի կատարած աշխատանքը տրվում է կորագիծ ինտեգրալով.
- ։
Այս արժեքը կախված չէ մասնիկի շարժման արագությունից կամ իմպուլսից։ Կոնսերվատիվ ուժային դաշտի համար այն անկախ է նաև շարժման հետագծից, և կակված է միայն սկզբնական և վերջնական կետերից։ Այսպիսով, եթե սկզբնական և վերջնական կետերը նույնն են, կոնսերվատիվ ուժային դաշտի կատարած աշխատանքը զրո է։
Ծանոթագրություններ
խմբագրելԳրականություն
խմբագրելЕ. П. Разбитная, В. С. Захаров «Курс теоретической физики», книга 1. — Владимир, 1998.