Ուզեիր Հաջիբեկով

երգահան

Ուզեիր Աբդուլ Հուսեյն օղլի Հաջիբեկով (ադրբ.՝ Üzeyir bəy Əbdülhüseyn oğlu Hacıbəyli, ռուս.՝ Узеир Абдул-Гусейн оглы Гаджибеков, սեպտեմբերի 6 (18), 1885, Աղջաբեդ, Շուշիի գավառ, Ելիզավետպոլի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - նոյեմբերի 23, 1948(1948-11-23)[3][4][5], Բաքու, Ադրբեջանական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[2]), ադրբեջանցի խորհրդային կոմպոզիտոր, երաժշտագետ, հասարակական գործիչ, Ադրբեջանի ժամանակակից պրոֆեսիոնալ երաժշտության հիմնադիրը[6][7]։ ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1938), Ադրբեջանական ԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս (1945)։ Նա իսլամական աշխարհում առաջին օպերայի հեղինակն է[8][9]։

Ուզեիր Հաջիբեկով
Բնօրինակ անունադրբ.՝ اوزئییر حاجی‌بَی‌اوو, Üzeyir Hacıbəyov
Ի ծնե անունÜzeyir bəy Əbdülhüseyn oğlu Hacıbəyov
Ծնվել է1885 սեպտեմբերի 18[1], գյուղ Աղջաբեդի
Աղջաբեդ, Շուշիի գավառ, Ելիզավետպոլի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Երկիր Ռուսական կայսրություն,  Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն և  ԽՍՀՄ
Մահացել էնոյեմբերի 23, 1948(1948-11-23) (տարիքը 63), Բաքու
Բաքու, Ադրբեջանական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[2]
ԳերեզմանՊատվո հուղարկավորության պուրակ
Ժանրերդասական
Մասնագիտությունկոմպոզիտոր
ԿրթությունԱնդրկովկասյան ուսուցչական սեմինարիա
ԱնդամակցությունԽՍՀՄ կոմպոզիտորների միություն
Պարգևներ
Լենինի շքանշան, Աշխատանքային Կարմիր դրոշի շքանշան, «Կովկասի պաշտպանության համար» մեդալ, «1941-1945 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ անձնվեր աշխատանքի համար» մեդալ,
, 2-րդ աստիճանի ստալինյան մրցանակ, 2-րդ աստիճանի ստալինյան մրցանակ, ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ, Ադրբեջանական ԽՍՀ ժողովրդական արտիստ և Ադրբեջանական ԽՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ
Կայքhajibeyov.com
Ստորագրություն
Ստորագրություն
 Uzeyir Hajibeyov Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Սովորել է Մոսկվայի ֆիլհարմոնիկ ընկերությանը կից երաժշտական դասընթացներում (1911-1912) և Պետերբուրգի կոնսերվատորիայում (1913-1914

Հաջիբեկովը «Լեյլի և Մեջնուն» օպերայով (1907, բեմ.՝ 1908) սկզբնավորվել է մուղամային օպերայի ժանրը։ Գրել է ևս 5 մուղամային օպերա՝ «Շեյխ Սանան» (1909), «Ոուստամ և Զոհրաբ» (1910), «Շահ Աբբաս և Գուրշիդ բանու» (1912), «Ասլի և Քյարամ» (1912), «Գարուն և Լեյլա» (1915, չի բեմադրվել)։ Հաջիբեկովը նաև ադրբեջանական երաժշտական կոմեդիայի հիմնադիրն է՝ «Ամուսինը և կինը» (1909), «Սա չլինի, նա լինի» (1910), էկրանավորումը՝ 1958) և լայն ճանաչման արժանացած «Արշին մալ ալան» (1913, մի քանի անգամ էկրանավորվել է, ԽՍՀՄ պետական մրցանակ, 1946)։ Սովետական իշխանության տարիներին Հաջիբեկովը նպաստել է հանրապետությունում երաժշտական կրթության զարգացմանը հիմնել է երաժշտական դպրոց (1922), 1938-1948 թվականներին եղել է Ադրբեջանի կոնսերվատորիայի (1949 թվականից՝ Հաջիբեկովի անվան) պրոֆեսոր և տնօրենը, կոմպոզիտորների միության նախագահը (1938 թվականից)։

1926 թվականին կազմակերպել է ադրբեջանական առաջին բազմաձայն երգչախումբը, 1931 թվականին՝ նոտա կարդացող ժողովրդական երաժիշտների նվագախումբ, 1936 թվականին՝ պետական երգչախումբ, ստեղծել է ադրբեջանական առաջին մասսայական երգերը, կամերա-գործիքային երկեր են։ 1945 թվականից գլխավորել է Ադրբեջանի ԽՍՀ ԳԱ ադրբեջանական արվեստի ԳՀԻ։

Հաջիբեկովի ստեղծագործության բարձունքն է «Քյոռօղլի» հերոսա-վիպական օպերան (1937, ԽՍՀՄ պետական մրցանակ, 1941), որն առանձնանում է ժողովրդական կերպարային-ինտոնացիոն կառուցվածքի և արտահայտչական դասական միջոցների միասնությամբ (Երևանում բեմադրվել է 1942 թվականին)։ Նրա գրչին են պատկանումնում նաև հայրենասիրական երգեր, «Հայրենիք և ճակատ» կանտատը, «Սենսիզ» («Առանց քեզ») և «Սևգիլի ջանան» («Սիրուհի») ռոմանս գազելները (Նիզամու խոսքերով), «Ադրբեջանական ժողովրդական երաժշտության հիմունքները» տեսական աշխատությունը (1945)։ Հաջիբեկովը նաև Ադրբեջանի ԽՍՀ հիմնի երաժշտության (1945) ու գրական երկերի հեղինակ է։

1975 թվականին Բաքվում հիմնադրվել է Ուզեիր Հաջիբեկովի տուն-թանգարանը։

Ծագումնաբանություն խմբագրել

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Հաջիբեկ
Հաջիբեկով
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Աբդուլ Հուսեյն
Հաջիբեկով
(1842—1901)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Իսմաիլ բեկ
Հաջիբեկով
(1879—1921)
 
 
 
Սայադ
Հաջիբեկովա
(1872—1954)
 
Աբուհայատ
Հաջիբեկովա
(1880—1951)
 
Զուլֆիկար
Հաջիբեկով

(1884—1950)
 
Ուզեիր
Հաջիբեկով

(1885—1948)
 
 
Ջեյհուն
Հաջիբեկով

(1891—1962)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Սոլթան
Հաջիբեկով

(1919—1974)
 
 
Օսման
Հաջիբեկով

(1924—1979)
 
Ջամալ
Փաշաև
(1895—1953)
 
Նիյազի-
Հաջիբեկով

(1912—1984)
 
Չինգիզ
Հաջիբեկով
(1913—1971)
 
Ջեյհուն
Հաջիբեկով
(1919—1941)
 
Թիմուչին
Հաջիբեկով
(1921—1993)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Իսմաիլ
Հաջիբեկով
(1949—2006)
 
 
 
 
 
 
Ջամիլ
Փաշաև
(1926—1978)

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. Ուզեիր Աբդուլ Հուսեյն օղլի Հաջիբեկով
  2. 2,0 2,1 2,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #11895850X // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  3. 3,0 3,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  4. 4,0 4,1 Երաժշտություն (ֆր.)
  5. 5,0 5,1 Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija (хорв.) — 2009.
  6. Гаджибеков Узеир Абдул Гусейн оглы
  7. Гаджибеков Узеир Абдул Гусейн оглы. Большая Советская Энциклопедия. Проверено 18 июня 2010. Архивировано 19 августа 2011 года.
  8. Matthew O'Brien. Uzeir Hajibeyov and his role in the development of musical life in Azerbaijan. Routledge. 2004. 211
  9. William O. McCagg, Brian D. Silver. Soviet Asian ethnic frontiers. Pergamon Press. 1979.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 242