Վիքիպեդիա

Որովայնային դիալիզ

Որովայնային դիալիզ (ՈԴ), Որովայնային դիալիզը դիալիզի տարատեսակ է որի ընթացքում որովայնամիզը օգտագործվում է որպես թաղանթ որի միջով տեղի է ունենում լուծված նյութերի փոխանակություն արյան և որովայնի խոռոչում գտնվող հեղուկի միջև[1]։ Այն օգնում է հեռացնել հավելյալ հեղուկի քանակը, կարգավորել հանքային փոխանակությունը, և հեռացնել տոքսինները որոնք առկա են երիկամային անբավարարության ժամանակ[2]։ Առաջին մի քանի տարիներին որովայնային դիալիզի արդյունավետությունը ավելի բարձր է համեմատած հեմոդիալիզի հետ[3]։ Այլ առավելություններից կարելի է նշել ավելի բարձր տոլերանտությունը և ճկունությունը սրտային անբավարարությամբ պացիենտների մոտ[3]։

Բարդությունները կարող են ներառել ինֆեկցիոն պրոցես որովայնում, ճողվածք, շաքարի բարձր պարունակություն արյան մեջ, արյունահոսություն որովայնում, և կաթետրի խցանում[2]։ Դրա օգտագործումը հնարավոր չէ որովայնային վիրահատությունից հետո կամ աղիների բորբոքային հիվանդություն[2]։ Այն նաև պահանջում է որոշակի հմտությունների առկայություն տվյալ միջամտության իրականացման համար[3]։

Որավայնային դիալիզի ժամանակ, հատուկ լուծույթը ներարկում են որովայնի ստորին հատվածում հատուկ թափանցելի խողովակի միջոցով[2]։ Սա կարող է իրականացվել ինտերվալներով մի քանի օրը մեկ անգամ, որը հայտնի է որպես շարունակական ամբուլատոր դիալիզ կամ գիշերվա ընթացքում հայտնի որպես ավտոմատ որովայնային դիալիզ[2]։ Լուծույթը պարունակում է նատրիումի քլորիդ, ջրածնի կարբոնատ, և որպես օսմոտիկ միջոց գլյուկոզ[2]։

Որավայնային դիալիզը առաջին անգամ իրականացվել է 1920-ականներին, սակայն, այն երկարաժամկետ չի օգտագործվել բժշկական պրակտիկայում մինչև 1960-ակկաները[4]։ Որովայնային դիալիզի լուծույթը, առկա Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հիմնական դեղամիջոցների ցանկում, ամենաանվտանգ և արդյունավետ դեղամիջոցներից մեկն է որը անհրաժեշտ է առողջապահական համակարգին[5]։ Զարգացած երկրներում լուծույթի արժեքը 6.77–7.30 Ամերիկյան դոլար է 2 լիտրանոց տուփում կամ մոտավորապես 12,000 Ամերիկյան դոլար տարեկան[6][7]։ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում յուրաքանչյուր պացինետի տարեկան ծախսերը պերիտոնեալ դիալիզի համար կազմում են 53,400 ամերիկյան դոլար[3]։ 2009 թվականի դրությամբ որովայնային դիալիզը հասանելի է Աֆրիկյան 53 պետություններից 12-ում[7]։

Բուժական արդյունքներ խմբագրել

ՈԴ ավելի նվազ արդյունավետ է քան հեմոդիլիզը օրգանիզմում առաջացած վերջնանյութերը հեռացման տեսանկյունից, և խողովակի առկայությունը որովայնի խոռոչում բարձրացնում է որովայնամզաբորբի զարգացման հավանականությունը պայմանավորված բակտերիաների անցումով որովայնի խոռոչ[8]։ Չկա բավարար ապացույց ՈԴ-ով պայմանավորվոծ որովայնամզաբորբի լավագույն բուժման ընտրության համար, չնայած նրան որ հակաբիոտիկների անմիջական ներարկումը որովայնի խոռոչ ցույց է տալիս ավելի լավ արդյունքներ քան ներերակային ներարկումը, մնացած բուժման եղանակները ինչպես օրինակ որովայնային լավաժը կամ ուրոկինազան չեն դրսևորել իրենց առավելությունը[9]։ Քթային մուպիրոցինի կանխարգելիչ օգտագործումը ունի անորոշ ազդեցություն որովայնամզաբորբի համար[10]։ ԻՆֆեկցիաների հաճախականությունը լինում է մեկ անգամ յուրաքանչյուր 15 ամիս։ Համեմատած հեմոդիալիզի հետ ՈԴ պահանջում է պացիենտի ավելի բարձր շարժունակություն, առաջացնում է ախտանիշների ավելի փոքր տատանում պայմանավորված դրա շարունակական բնույթով, և ֆոսֆատային միացությունները ավելի լավ են հեռացվում ՈԴ ժամանակ, ինչպես և ալբումինը որը պահանջում է սնման ռեժիմի հսկողություն։ ՈԴ արժեքը ավելի ցածր է քան հեմոդիալիզինը Երկրների մեծ մասում, Արժեքների տարբերությունը ավելի ակնհայտ է զարգացած տնտեսություններում[11]։ Շարունակական ամբուլատոր որովայնային դիալիզի և Ավտոմատ որովայնային դիալիզի համեմատական արդյունավետությունը և վտանգները անբավարար են հետազոտված , երեք կոհորտային կլինիկական հետազոտությունները ցույց են տվել կլինիկական արդյունքների (մահացության և հվանդացության) նմանություն երիկամային անբավարարության տերմինալ փուլում գտնվող պացիենտների համար։ ԱՈԴ առավելություն հոքեսոցիալական տեսանկյունից երիտասարդ պացիենտների մոտ ինչպես նաև աշխատող և սովորող երիտասարդների դեպքում[12]։

Այլ բարդություններ կարող են հանդիսանալ թերճնշումը (պայմանավորված հավելյալ հեղուկի և նատրիումի կորստով), Ցավը մեջքի ստորին հատվածում, և ճողվածքը կամ հեղուկի կորսուստը պայմանավորված որովայնի բարձր ճնշումով։ Որովայնակին դիալիզը կիրառվում է նաև սրտային անկայուն հիվանդների մոտ քանի որ այն կտրուկ և արագ չի փոխում օրգանիզմի հեղուկի ծավալը օգտագործվում է նաև ինսուլին-կախյալ շաքարային դիաբետի ժամանակ, ներերակային շաքարի պարունակության հսկման անհնարինության պատճառով։ Հիպերտրիգլիցերիդեմիան և ճարպակալումը նույնպես կարող են լինել գլյուկոզի բարձր կոնցենտրացիայով արյան մեջ և ավելացնում է օրվա կալորիաների քանակը 500-1200 կալորիայով[13]։ Կա կապի և հեղուկի փոխանակման 3 հիմնական համակարգ (ստանդարտ, երկու-պարկանի, և Y-set) վերջին երկուսը կազմված են 2 պարկերից և մեկ միացումից կաթետրին, y-set օգտագործում է մեկ կապ պարկերի միջև ներառյալ դատարկումը, լվացումը և որովայն մեջ ներարկումը իրականացվում է նույն խողովակով։ Այդ երկուսը գերազանցում են սովորական համակարգերին պերիտոնիտի կամխարգելման տեսանկյունից[14]։

Եղանակ խմբագրել

Փորձը ցույց է տալիս որ դիալզի անցկացումից առաջ պետք է համոզվել որ պացիենտը հասկանում է սարքի կառուցվածքը և աշխատանքի մեխանիզմը ինչպես նաև անհրաժեշտության դեպքում կարող է խնամել կաթետրը և լուծել այն խնդիրները որոնք կարող են առաջանալ։ Պացիենտը պետք է անընդհատ հսկվի ադեկվատ դիալիզի ստացման և բարդություններից խուսափելու համար։ ԵՎ վերջապես նրանք պետք է սովորեն իրականացնել ինֆեկցիոն հսկողություն և հետևեն բժշկական ռեժիմին որը կազմվել է նրանց մասնակցությամբ[15]։

  • Դիալիզի գործընթացը
  •  
    Միացում
  •  
    ներարկում
  •  
    Դիֆուզիա (թարմ)
  •  
    Դիֆուզիա (նյութափոխանակության արգասիքներով)
  •  
    Դրենաժ
 
Շարունակական ամբուլատոր դիալիզ (Շադ)

Որովայնի նախնական մշակումից հետո որովայնի խոռոչ է անցկացվում կաթետրը դրա մի ծայրը գտնվում է որովայնի խոռոչում իսկ մյուսը մաշկի վրա[16]։ Մինչև դիալիզը խողովակը պետք է մաքրվի, և հոսքը դեպի որովայն և դրանից դուրս պետք է ստուգվի։ Հաջորդող 10-15 րոպեների ընթացքում 2-3 լիտր հեղուկ ներարկվում է որովայնի խոռոչ[17]։ Ամբողջ ծավալը կոչվում է մնացուկ[8] այն դեպքում երբ հենց հեղուկը կոչվում է դիալիզատ։ Մնացուկը կարող է լինել 3 լիտր, և դեղորայքը կարող է ավելացվել հեղուկին անմիջապես ներարկոիմից առաջ[17]։ Մնացուկը մնում է որովայնում և նյութափախանակության արգասիքները անցնում են անոթների պատով դեպի հեղուկ։ Փոփոխական ժամանակից հետո որը կախված է բուժումից (սովորաբար 4-6 ժամ[17]), հեղուկը հեռացվում է և փոխարինվում նորով։ Հեղուկը կարող է փոխարինվել գիշերվա ընթացքում երբ պացիենտը քնած է (ավտոմատ որովայնային դիալիզ աոդ), կամ ցերեկվա ընթացքում ներարկելով 2 լիտր հեղուկ որովայնի խոռոչ և փոխելով այն 4-6 անգամ օրվա ընթացքում (շարունակական ամբուլատոր դիալիզ շադ)[8][18]։

Օգտագործվող հեղուկը պարունակում է նատրիումի քլորիդ, լակտատ կամ բիկարբոնատ և մեծ քանակով գլյուկոզ հիպերօսմոլյարություն ապահովեու համար։ Դիալիզի քանակը որը անհրաժեշտ է իրականացնել կախված է մնացուկի ծավալիզց, հեղուկի փոխանակման հաճախականությունից և հեղուկի կոնցենտրացիայից։ Աոդ-ի ընթացքում կատարվում է 3-10 հեղուկի փոխարինում, այն դեպքում երն Շադ-ի դեպքում օրվա ընթացքում 4 փոխարինում 2 լիտր ծավալով, յուրաքանչյուր ծավալ որովայնում մնում է 4-8 ժամ։ Ընդերային որովայնամիզը կոպիտ հաշվարկներով կազմում է ընդհանուրի 4/5-ը բայց առպատային որովայնամիզը ավելի կարևոր է որավայնային դիալիզի անցկացման համար։ Կան դիալիզի պրոցեսը բացատրող 2 մոդել որոնք փոխլրացնում են միմյանց երեք-ծակոտիների մոդելը (որի համաձայն մոլեկուլները անցնում են թաղանթի միջոցով և մաղվում ինչպես պրոտեինները հանքային թյութերը կամ ջուրը կախված անցուղւների չափսերից) և բաշխման մոդելը (որը շեշտում է մազանոթների և հեղուկի հնարավորությունը մեծացնելու ակտիվ մազանոթների քանակը ՈԴ ժամանակ)։ Գլյուկոզի բարձր կոնցենտրացիան առաջացնում է հեղուկի ֆիլտրացիա (օսմոտիկ Ուֆ) որովայնի մազանոթներց դեպի որովայնի խոռոչ։ Գլյուկոզը բավականին արագ դիֆուզվում է որովայնի խոռոչից դեպի արյուն։ Մնալուց 4-6 ժամ անց գլյուկոզի կոնցենտրացիան այլևս չի բավականացնում օսմուտիկ ֆիլտրացիա ապահովելու համար։ Դրանից հետո որովայնի հեղուկը սկսում է հետ ֆիլտրվել դեպի արյուն արյան կոլոիդոօսմոտիկ ճնշման համաձայն, որը գերազանցում է որովայնի հեղուկի համապատասխան ճնշմանը 18-20 մմ սնդիկի սյունով[19]։ Լիմֆատիլ ռեաբսորբցաին նույնպես ապահովում է որովայնի որոշակի քանակի հեղուկի անցումը դեպի պլազմա։ Պացիենտները ովքեր ունեն ջրի բարձի թափանցելիություն կարող են ունենալ ավելացած տեաբսորբցիայի ծավալ հեղուկի ակտիվության ավաևտին։ հեղուկի և մանր մոլեկուլյար լուված նյութեր փոխանակումը որովայնի և պլազմայի միջև կարող է դասակարգվել որպես բարձր, ցածր կամ միջին։

Չնայած նրան որ կան տարբեր չափերի և ձևի բազմաթիվ կաթետրներ, տարբեր ներդրման տեղեր, մաժետներ և դրանցով անշարժացման ձևեր չկան բավարար հետազոտություններ որոնք ցույց կտայն դրանցից որևէ մեկի առավելությունը մահացություն, հիվանդացության կամ ինֆեկցիաների տեսանկյունից[20]։

Որովայնային հավասարակշռության թետը պետք էանվկավի պարզելու համար տվյալ անհատի որովայնամզի տարբեր յութերի նկատմամբ դրսևորած թափանցելիության աստիճանը։

Բարդություններ խմբագրել

Ինչպես հեռացվող հեղուկի քանակը այնպեսել պացիենտի քաշը պետք է հսկվեն։ Եթե պահվում է 500մլ հեղուկ կամ 1լիտր հեղուկ կորսվում է 3 հաջորդիվ բուժումներից հետո ապա դրա մասին տեղեկացվում է բուժող բժշկին։ Ավելորդ հեղուկի կորուստը կարող է բերել հիպովոլեմիկ շոկի կամ թերճնշման այն դեպքում երբ ավելորդ հեղուկի պահումը բերում է գերճնշման և այտուցների։ Շատ կարևոր է նաև հեռացվող հեղուկի գույնի մոնիտորինգը, այն սկզբից վարդագույն է մի քանի անգամ հեղուկը փոխելուց հետո այն դառնում է անգույն կամ թույլ դեղին։ Վարդագույն կամ արյունային գույնի առկայությունը վկայում է որովայնային արյունահոսության, արտաթորանքների առկայությունը աղիների պերֆորացիայի, իսկ փրփրային հեղուկի առտահոսքը ինֆեկցիայի առկայության մասին։ Պացիենտը կարող է ունենալ ցավի զգացում երբ դիալիզատը թթվային է, սառն է կամ ներարկվում է շատ արագ, այն դեպքում երբ դիֆուզ ցավը փրփրային արտահոսոզ հեղուկի հետ վկայում է ինֆեկցիայի մասին։ Ցավի զգացումը ուղիղ աղում կարող է վկայել ոչ ճիշտ տեղադրված կաթետրի մասին։ Մնացուկը կարող է մեծացնել ճնշումը ստոծանու վրա բերելով շնչառության անբավարարության և անանցանելիությունը կարոցղ է խանգարել հեղուկի հոսքին որովայնից[17]։

Պոտենցիալ ֆատալ բարդությունները կարող են առաջանալ 2,5% պացիենտների մոտ պայմանավորված որովայնային սկլերոզով որը բերում է աղիքային անանցանելիության պայմանավորված ֆիբրինի արտազատումով որովայնի խոռոչ[21]։

Դիալիզատի մեջ որպես օսմոտիկ ագենտ օգտագործվոււմ է գլյուկոզ, բայց դրա հետևանքով կարող են լինել բարդություններ ինչպես օրինակ պերիտոնիտ, երիկամների ֆունկցիայի և որովայնամզի ֆունկցիայի նվազոմ և այլ կենսական ֆունկցիաների անկում։ Թթվայնությունը, որը պայմանավորված է կաթնաթթվի և գլյուկոզի նյութափոխանակության արգասիքների բարձր կոնցենտրացիայով, նպաստում է առողջական խնդիրների առաջացմանը։ Չեզոք լուծույթները, որոնք օգտագործում են բիկարբոնատ կաթնաթթվի փոխարեն և գլյուկոզի նյութափոխանակության արգասիքներ կարող է ունենալ ավելի լավ արդյունքներ[22]։

Կիրառություն խմբագրել

2004 թվականին աշխարհում երիկամային անբավարարության տերմինալ փուլում գտնվող պացիենտների 11% ստանում են որովայնային դիալիզ, համեմատած ավելի հաճախ հանդիպող հեմոդիալիզի հետ։ Հոնգկոնգում և Մեխիկոյում որովայնային դիալիզը ավելի շատ է օգտագործվում քան աշխարհում միջին տվյալներով, Մեխիկոյում 75% պացիենտները ստանում են որովայնային դիալիզ, այն դեպքում երն Ճապոնիայում և Գերմանիայում ունեն որովայնային դիազլի կատարման ավելի ցածր հաճախականույուն քան միջինում աշխարհում[23]։

Հանպատրաստից դիալիզ խմբագրել

Որովայնային դիալիզը կարող է կատարվել պատերազմական կամ արտակարգ դրության պայմաններում օգտագործելով ձեռքի տակ եղած միջոցները փոխարինելու համար մարդկանց երիկամները ում համար անհասանելի ե այլ պայմանները[24]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ Billings, Diane M. (2008 թ․ նոյեմբերի 1). Lippincott's Content Review for NCLEX-RN (անգլերեն). Lippincott Williams & Wilkins. էջ 575. ISBN 9781582555157. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 13-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 World Health Organization (2009). Stuart MC, Kouimtzi M, Hill SR (eds.). WHO Model Formulary 2008. World Health Organization. էջ 453. hdl:10665/44053. ISBN 9789241547659.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Barkoudah, Ebrahim (2016). «Dialysis Initiation During the Hospital Stay». Volume 5, Issue 4, An Issue of Hospital Medicine Clinics (անգլերեն). Elsevier Health Sciences. ISBN 9780323463164. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 8-ին.
  4. ↑ Nolph, K. D. (2013 թ․ մարտի 9). «History of peritoneal dialysis». Peritoneal dialysis (անգլերեն). Springer Science & Business Media. էջ 1.0 and 2.0. ISBN 9789401725606. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 13-ին.
  5. ↑ World Health Organization (2019). World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019. Geneva: World Health Organization. hdl:10665/325771. WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
  6. ↑ «Dialysis Sol. Peritoneal W/ Dextrose». International Drug Price Indicator Guide. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  7. ↑ 7,0 7,1 Ronco, Claudio; Crepaldi, Carlo; Cruz, Dinna N. (2009). Peritoneal Dialysis: From Basic Concepts to Clinical Excellence (անգլերեն). Karger Medical and Scientific Publishers. էջ 244. ISBN 9783805592024. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 13-ին.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Crowley, LV (2009). An Introduction to Human Disease: Pathology and Pathophysiology Correlations. Jones & Bartlett Publishers. էջեր 507–509. ISBN 978-0-7637-6591-0. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 18-ին.
  9. ↑ Ballinger, AE; Palmer, SC; Wiggins, KJ; Craig, JC; Johnson, DW; Cross, NB; Strippoli, GF (2014 թ․ ապրիլի 26). «Treatment for peritoneal dialysis-associated peritonitis» (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews (4): CD005284. doi:10.1002/14651858.CD005284.pub3. PMID 24771351.
  10. ↑ Campbell, D; Mudge, DW; Craig, JC; Johnson, DW; Tong, A; Strippoli, GF (2017 թ․ ապրիլի 8). «Antimicrobial agents for preventing peritonitis in peritoneal dialysis patients». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 4: CD004679. doi:10.1002/14651858.CD004679.pub3. PMC 6478113. PMID 28390069.
  11. ↑ Karopadi, AN; Mason G; Rettore E; Ronco C (2013). Zoccali, Carmine (ed.). «Cost of peritoneal dialysis and haemodialysis across the world». Nephrol Dial Transplant. 28 (10): 2553–69. doi:10.1093/ndt/gft214. PMID 23737482.
  12. ↑ Rabindranath, KS; և այլք: (2007). Rabindranath, Kannaiyan S (ed.). «Continuous ambulatory peritoneal dialysis versus automated peritoneal dialysis for end-stage renal disease». Cochrane Database of Systematic Reviews. 2 (2): CD006515. doi:10.1002/14651858.CD006515. PMC 6669246. PMID 17443624. Արխիվացված օրիգինալից 2009 թ․ հոկտեմբերի 8-ին.
  13. ↑ Ehrman, JK; Gordon P; Visich PS; Keteyian SJ (2008). Clinical Exercise Physiology. Human Kinetics. էջեր 268–269. ISBN 978-0-7360-6565-8. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 18-ին.
  14. ↑ Daly, Conal; Cody, June D.; Khan, Izhar; Rabindranath, Kannaiyan S.; Vale, Luke; Wallace, Sheila A. (2014 թ․ օգոստոսի 13). «Double bag or Y-set versus standard transfer systems for continuous ambulatory peritoneal dialysis in end-stage kidney disease». The Cochrane Database of Systematic Reviews (8): CD003078. doi:10.1002/14651858.CD003078.pub2. ISSN 1469-493X. PMC 6457793. PMID 25117423.
  15. ↑ Wood, M; և այլք: (2008 թ․ օգոստոսի 1). «Nephrology Nursing Standards and Practice Recommendations» (PDF). Canadian Association of Nephrology Nurses and Technologists. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2010 թ․ մարտի 31-ին. Վերցված է 2010 թ․ սեպտեմբերի 8-ին.
  16. ↑ Harissis HV, Katsios CS, Koliousi EL, Ikonomou MG, Siamopoulos KC, Fatouros M, Kappas AM (July 2006). «A new simplified one port laparoscopic technique of peritoneal dialysis catheter placement with intra-abdominal fixation». Am. J. Surg. 192 (1): 125–9. doi:10.1016/j.amjsurg.2006.01.033. PMID 16769289.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 Wilkins, Lippincott Williams (2007). Best practices: evidence-based nursing procedures. ISBN 978-1-58255-532-4.
  18. ↑ McPhee, SJ; Tierney LM; Papadakis MA (2007). Current medical diagnosis and treatment. McGraw-Hill. էջեր 934–935. ISBN 978-0-07-147247-0.(չաշխատող հղում)
  19. ↑ Rippe B, Venturoli D, Simonsen O, de Arteaga J (2004). «Fluid and electrolyte transport across the peritoneal membrane during CAPD according to the three-pore model». Perit Dial Int. 24 (1): 10–27. doi:10.1177/089686080402400102. PMID 15104333.
  20. ↑ Htay, Htay; Johnson, David W.; Craig, Jonathan C.; Schena, Francesco Paolo; Strippoli, Giovanni Fm; Tong, Allison; Cho, Yeoungjee (2019 թ․ մայիսի 31). «Catheter type, placement and insertion techniques for preventing catheter-related infections in chronic peritoneal dialysis patients». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 5: CD004680. doi:10.1002/14651858.CD004680.pub3. ISSN 1469-493X. PMC 6543877. PMID 31149735.
  21. ↑ Kawanishi, H.; Moriishi, M. (2007). «Encapsulating peritoneal sclerosis: prevention and treatment». Peritoneal Dialysis International : Journal of the International Society for Peritoneal Dialysis. 27 Suppl 2: S289–S292. PMID 17556321.
  22. ↑ Perl, J.; Nessim, S. J.; Bargman, J. M. (2011). «The biocompatibility of neutral pH, low-GDP peritoneal dialysis solutions: Benefit at bench, bedside, or both?». Kidney International. 79 (8): 814–824. doi:10.1038/ki.2010.515. PMID 21248712.
  23. ↑ Grassmann, A; Gioberge S; Moeller S; Brown G (2005). «ESRD patients in 2004: global overview of patient numbers, treatment modalities and associated trends». Nephrology Dialysis Transplantation. 20 (12): 2587–2593. doi:10.1093/ndt/gfi159. PMID 16204281.
  24. ↑ Pina, J. S.; Moghadam, S.; Cushner, H. M.; Beilman, G. J.; McAlister, V. C. (2010). «In-Theater Peritoneal Dialysis for Combat-Related Renal Failure». The Journal of Trauma: Injury, Infection, and Critical Care. 68 (5): 1253–1256. doi:10.1097/TA.0b013e3181d99089. PMID 20453775.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Որովայնային_դիալիզ&oldid=9275273» էջից