Շաքարի ճակնդեղ
| Շաքարի ճակնդեղ | ||
|---|---|---|
 | ||
| Գիտական դասակարգում | ||
|
||
| Լատիներեն անվանում | ||
| Beta vulgaris L
| ||
|
|
Շաքարի ճակնդեղ (Beta vulgaris L), թելուկազգիների (Chenopodiaceae) ընտանիքի Beta ցեղին պատկանող տեխնիկական մշակաբույս։ Մշակվում է մարդու սննդի համար կարևոր նյութի՝ շաքարի ստացման համար։
Մշակումն ունի նաև կերային նշանակություն։ Տերևները կազմում են արմատի քաշի 30-50 %-ը։ 100 կգ արմատը պարունակում է 25,7, իսկ տերևը՝ 19,5 կերային միավոր։
Շաքարի ճակնդեղի տերևները պարունակում են մեծ քանակությամբ վիտամիններ, ամինաթթուներ և միկրոտարրեր։ Շաքարի ճակնդեղի տերևներից պատրաստված ալյուրն ամինաթթուների կազմով քիչ է տարբերվում առվույտի ալյուրից. չորացած տերևի մեկ կիլոգրամը պարունակում է 75-80 գրամ մարսելի պրոտեին, որն օգտակար է համարվում խոշոր եղջերավոր անասունների և խոզերի համար։
Ունի նաև մեծ ագրոտեխնիկական հատկություն։ Որպես շարահերկ բույս այն լավագույն նախորդ է հանդիսանում մի շարք կուլտուրաների, հատկապես գարնանացան հացաբույսերի համար։
Շաքարի ճակնդեղն առաջին անգամ հետազոտվել է 16-րդ դարում։ Ճակնդեղի մեջ բյուրեղային շաքարը գերմանացի գիտնական Անդրեաս Զիգիզմունդ Մարկգրաֆի կողմից հայտնաբերվել է 1747 թվականին և միաժամանակ հաստատվել, որ ճակնդեղից ստացված շաքարը ոչնչով չի տարբերվում շաքարեղեգնից ստացված շաքարից[1]։ Շաքարի ճակնդեղը լայն չափով սկսվել է վերամշակվել 18-րդ դարի վերջերից։
2011 թվականի դրությամբ աշխարհում շաքարի ճակնդեղի առավել խոշորածավալ արտադրող երկրներն են Ֆրանսիան, Միացյալ Նահանգները, Գերմանիան, Ռուսաստանը և Ուկրաինան[2]։
Ծանոթագրություններ Խմբագրել
- ↑ Marggraf (1747) "Experiences chimiques faites dans le dessein de tirer un veritable sucre de diverses plantes, qui croissent dans nos contrées", Histoire de l'académie royale des sciences et belles-lettres de Berlin, էջ 79-90.
- ↑ «ՖԱՕՍՏԱՏ. Երկրներ ըստ ապրանքատեսակի»։ Սննդի և գյուղատնտեսության կազմակերպություն, ՄԱԿ։ 2010
Գրականություն Խմբագրել
- Ա. Ա. Մաթևոսյան (1977) «Բուսաբուծություն», երկրորդ վերամշակված և վերափոխված հարատարակություն, Երևան, «Լույս»,
Արտաքին հղումներ Խմբագրել
- Շաքարի բյուրեղների աճեցումը Archived 2010-03-25 at the Wayback Machine. (անգլերեն)
- Շաքարի ստացումը (անգլերեն)