Շառլ Մարի դե լա Քոնդամին

Շառլ Մարի դե լա Քոնդամին; ֆր.՝ Charles Marie de La Condamine
Ծնվել է	հունվարի 28, 1701[…]
Ծննդավայր	Փարիզ
Մահացել է	փետրվարի 4, 1774[…] (73 տարեկան)
Մահվան վայր	Փարիզ
Քաղաքացիություն	Ֆրանսիա
Կրթություն	Լուիս լե Գրանդի քոլեջ (Փարիզ)
Մասնագիտություն	մաթեմատիկոս, ճանապարհորդ հետազոտող, աստղագետ, բուսաբան, հանրագիտական և աշխարհագրագետ
Զբաղեցրած պաշտոններ	Ֆրանսիական ակադեմիայի 23-րդ աթոռ
Պարգևներ և ; մրցանակներ	Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամ
Անդամություն	Ֆրանսիական ակադեմիա, Լոնդոնի թագավորական ընկերություն, Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա, Ստանիսլավի ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա և Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա
	Ստորագրություն;
	Charles Marie de La Condamine Վիքիպահեստում

Շառլ Մարի դե լա Քոնդամին (Шарль Лакондамин, ֆր.՝ Charles-Marie de la Condamine;

հունվարի 28, 1701(1701-01-28)^[1]^[2]^[3]^[…], Փարիզ^[4] - փետրվարի 4, 1774(1774-02-04)^[5]^[1]^[2]^[…], Փարիզ^[4]), ֆրանսիացի աստղագետ, գեոդեզիստ և ճանապարհորդ։

ԿենսագրությունԽմբագրել

Ծնվել է Փարիզում՝ հարուստ ազնվական ընտանիքում։ Իր ծագման պատճառով զինվորական ծառայության է անցել և մասնակցել է Ռոզասի պաշարմանը, սակայն շուտով իրեն բացառապես նվիրում է գիտությանը և արդեն 1730 թվականից եղել է ֆրանսիական ակադեմիայի անդամ։ Նա ուշադրություն գրավեց միջօրեականների տարբերությունները որոշելու իր առաջարկությունով, որոնք այդ ժամանակ որոշվում էին մեծ սխալներով։

1736–1746 թվականներին նա Բուգերի (ֆր.՝ Pierre Bouguer) և Գոդենի (ֆր.՝ Louis Godin) հետ գիտական արշավ է իրականացնում Հարավային Ամերիկայում՝ չափելու համար հասարակածով անցնող միջօրեականի աղեղը, որպեսզի ապացուցի, որ Երկիրը իդեալական գնդաձև չէ, ինչպես ընդունված էր կարծել այդ ժամանակ: Գրեթե հենց սկզբից գիտական արշավը չհաջողվեց, քանի որ արշավախմբի ղեկավարը՝ Գոդենը, անձնական կարիքների համար ծախսել էր արշավախմբի գրեթե ամբողջ գումարը։ Իսկ արշավախումբը, որը կտրել-անցել էր նախատեսվածից երեք անգամ ավելի երկար ճանապարհ, ամբողջ ընթացքում ենթարկվում է ծանր զրկանքների, բայց դրա շնորհիվ Քոնդամինը հայտնաբերեց (տեղի բնիկներից) կաուչուկը և քինինը։ Այս արշավի ընթացքում նա առաջինն է նկարագրել ռետինե արտադրանք պատրաստելու գործընթացը: Այնուհետև նա նկարագրեց մալարիայի՝ քինինով բուժման գործընթացը. արշավախումբն առաջինն ուսումնասիրեց և նկարագրեց quinquina՝ Լոխայի հովտից մի ծառ, որը Լիննան 1742 թվականին անվանեց Cinchona^[7]։

Այնուհետև մի քանի գիտական ուղևորություններ է կատարել, օրինակ, արևի սկավառակի առջև Վեներայի անցումը դիտարկելու համար: Բացի ծավալով աննշան հուշագրություններից, լա Քոնդամինը տպագրել է «Manière de déterminer la différence en longitude de deux lieux peu éloignés l’un de l’autre» (П., 1735), «Projet d’une mesure invariable, commune à toutes les nations» (1747), «Mesure des trois premiers degrés du méridien dans l’hémisphère austral» (1751) և «Journal du voyage fait par l’ordre du Roi à l'équateur» (1751)։ Լա Քոնդամինի կենսագրությունը գրվել է Կոնդորսեի կողմից։

2006-ին BBC-ն նկարահանեց «Քաղաքակրթության փուլեր» շարքի ֆիլմը՝ «Աշխարհագրական հայտնագործություններ. Երկրի ձևը» (անգլ.՝ Voyages of discovery. Figure of the Earth), որը պատմում է ֆրանսիացի հետազոտողների՝ Հարավային Ամերիկա կատարած արշավի մասին:

ՀիշողությունԽմբագրել

1935 թվականին Միջազգային աստղագիտական միությունը Լուսնի տեսանելի կողմում գտնվող խառնարանը անվանակոչեց Շառլ Մարի դե լա Քոնդամինի անունով:

ԾանոթագրությունԽմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Архив по истории математики Мактьютор
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Комитет исторических и научных работ — 1834.
↑ ^3,0 ^3,1 Encyclopædia Britannica
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Кондамин Шарль Мари де ла // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Bell A. Encyclopædia Britannica (բրիտ․ անգլ.) — Encyclopædia Britannica, Inc., 1768. — Vol. 22.
↑ ^6,0 ^6,1 Французская академия (ֆր.) — 1635.
↑ Peru. History of coca, «the divine plant» of the Incas; with an introductory account of the Incas, and of the Andean Indians of to-day (1901), — стр. 165

ԳրականությունԽմբագրել

«Շառլ Մարի դե լա Քոնդամին»։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ)։ Սանկտ Պետերբուրգ։ 1890–1907

[_be210740ac5700d9-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Архив по истории математики Мактьютор

[_a281ffbe6743dec3-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Комитет исторических и научных работ — 1834.

[_e3723851aed4afc3-3] 3,0 ^3,1 Encyclopædia Britannica

[_98f8b86ca426526a-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Кондамин Шарль Мари де ла // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_c20e498d421d3562-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Bell A. Encyclopædia Britannica (բրիտ․ անգլ.) — Encyclopædia Britannica, Inc., 1768. — Vol. 22.

[_369c9a4cb329dd41-6] 6,0 ^6,1 Французская академия (ֆր.) — 1635.

[7] Peru. History of coca, «the divine plant» of the Incas; with an introductory account of the Incas, and of the Andean Indians of to-day (1901), — стр. 165

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]