Վիքիպեդիա

Նորաշեն եկեղեցի

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Նորաշեն (այլ կիրառումներ)

Նորաշեն Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին[2][Ն 1], Հայ Առաքելական եկեղեցի ներկայիս Վրաստանի մայրաքաղաք Թբիլիսիի կենտրոնական մասում՝ Կոտե Ափխազի (նախկին Լեսելիձե) փողոցի եզրին[2]։

Նորաշեն եկեղեցի
Հիմնական տվյալներ
Տեսակեկեղեցի և մշակութային արժեք
ԵրկիրԿաղապար:Դրոշավորում/Վրաստան Թբիլիսի
ՏեղագրությունՎրաստան Վրաստան Թբիլիսի
Հասցեლესელიძე კონსტანტინეს ქუჩა 41, თბილისი[1]
ԴավանանքՀայ Առաքելական Եկեղեցի
Օծման թվական1467 թ.
Հոգևոր կարգավիճակԳործող
Հիմնական ամսաթվերը1467
Ներկա վիճակԿանգուն
Ժառանգության կարգավիճակCultural heritage in Georgia?[1]
Ճարտարապետական ոճՀայկական
Կառուցման ավարտ1467
Հիմնադրված1467
Քարտեզ
Քարտեզ
 Norashen Holy Mother of God Armenian Church Վիքիպահեստում

Պատմություն խմբագրել

Նորաշեն եկեղեցին կառուցվել է 1467 թվականին հայազգի Սատաթի կողմից իր հոր՝ պարոն Սուլթանի, պապի՝ պարոն Թավաքալի, կողակցի՝ Լիշելի և այլոց հիշատակին։

 
Նորաշեն եկեղեցին 20-րդ դարի սկզբին

Եկեղեցու շուրջ եղել է նաև հայկական գերեզմանատուն, որտեղ ամփոփված են եղել Լիդիա Թամամշյանի, Վարդանովների, քաղաքագլուխ Եղիա Փրիդոնյանցը, Կատարինե Փրիդոնյանի և այլոց աճյունները[3]։

Եկեղեցին տարբեր ժամանակաշրջաններում վերանորոգվել է Թբիլիսիի հայ ազգաբնակչության ջանքերով։ Մասնավորապես՝ 1650 թ.-ին Խոջա Նազարը վերակառուցել է քայքայված հին եկեղեցին, իսկ գմբեթը՝ ուստա Պետրոսը[2]։ 1795 թ.-ին</ref>[Ն 2] Բեհբության Մելիք-Ավետիքի հրամանով և Գրիգոր քահանայի նախաձեռնությամբ[3]։ Նույն թվականին Աղա-Մահմատ խանը արշավել է Տփղիսի վրա, ինչի հետևանքով տուժել է նաև Նորաշեն սուրբ Աստվածածին եկեղեցին։ 1808 թ.-ին դարձյալ նորոգվել է գործակալ Տեր-Ղազարի և պրն. Մունթոյանի գլխավորությամբ։ Աստվածածին եկեղեցին[3]։ 1875 թ.-ին ամենայն հայոց կաթողիկոսի թույլտվությամբ նորոգվել է եկեղեցու կղմինդրե տանիքը։ Շենքի ներսում նորոգումներ են կատարվել նաև 1897 և 1900 թթ.-ներին[3]։

Հարյուրամյակներ շարունակ Նորաշենի սուրբ Աստվածածին եկեղեցին հայ և օտար հեղինակներն ու այցելուները իրենց թողած գրավոր աղբյուրներում հիշում են որպես Տփղիսի գլխավոր հայկական եկեղեցիներից մեկը։ Այդ փաստը չեն թաքցրել նաև վրաց ուսումնասիրողները, որոնք 1989 թ.-ից հետո որդեգրեցին եկեղեցու բռնի վրացականացման քաղաքականությունը[3]։ 2014 թ.-ին Վրաստանի նախկին վարչապետ Բիձինա Իվանիշվիլիի և ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ-ի միջնորդությամբ եկեղեցին վերակառուցվեց և այժմ գործում է որպես հայ առաքելական եկեղեցի[4]։

Խորհրդային ժամանակաշրջան խմբագրել

Թբիլիսիի ոչնչացված հայկական տասնյակ եկեղեցիների թվում էր նաև Նորաշենի սուրբ Աստվածածինը, որի քանդման համար «Արմյանսկիյ բազար» փողոցի վերակառուցման պատրվակով 1924-1925 թթ.-ին կազմված մասնագետների խորհուրդը (հուշարձանների պահպանության բաժնի վարիչ Ս. Կակաբաձե, Գ. Չուբինաշվիլի, Գ. Չիտայա, Ն. Սևերով, Շ. Չխենկելի, քաղաքի բարեկարգման բաժնի պետ՝ Ս. Քուրդիյանի, վերահսկիչ՝ Աբաշիձե և Ագլաձե) 1925 թ.-ի հուլիսի 2-ին ձայների մեծամասնությամբ որոշում է քանդել Նորաշենի սուրբ Աստվածածին եկեղեցին, բայց Ն. Սևերովի համառության շնորհիվ որոշումը չի հաստատվում[3]։

Վրացականացման շրջան խմբագրել

Վրաստանի անկախացումից հետո նոր թափով սկսվեցին Վրաստանի տարածքում գտնվող, մասնավորապես՝ մայրաքաղաք Թբիլիսիի հայկական եկեղեցիների ու այլ շինությունների բռնի վրացականացումը։

Պատկերներ խմբագրել

Տես նաև խմբագրել

Նշումներ խմբագրել

  1. ↑ 1672 թ. Տփղիս (Թբիլիսի) այցելած Ժան Շարդենը եկեղեցին հիշատակում է միևնույն անվամբ՝ Նորաշենի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի։
  2. ↑ Մեկ այլ աղբյուր նշում է 1793 թ.-ը, սակայն ամենից հավանականը 1795 թ.-նն է։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Wiki Loves Monuments monuments database — 2017.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Սամվել Կարապետյան, Վրաց պետական քաղաքականությունը, և հայ մշակույթի հուշարձանները, Երևան, 1998, էջ 11։
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Սամվել Կարապետյան, Վրաց պետական քաղաքականությունը, և հայ մշակույթի հուշարձանները, Երևան, 1998, էջ 12։
  4. ↑ Մեկնարկել են Թբիլիսիի Սուրբ Նորաշեն եկեղեցու վերականգնման աշխատանքները, Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 19-ին

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Նորաշեն_եկեղեցի&oldid=9025815» էջից