Նյու Ջերսի (պրովինցիա)
Նյու Ջերսի նահանգը եղել է Գաղութային Ամերիկայի Միջին Գաղութներից մեկը և 1776 թվականին դարձել է ԱՄՆ Նյու Ջերսի նահանգը: Նահանգը սկզբնապես բնակեցվել է եվրոպացիների կողմից որպես Նոր Նիդեռլանդների մաս, սակայն անցել է անգլիական իշխանության տակ 1664 թվականին Ֆորտ Ամստերդամի հանձնումից հետո՝ դառնալով սեփականատիրական գաղութ: Անգլիացիները վերանվանել են նահանգը Անգլիական ջրանցքում գտնվող Ջերսի կղզու անունով: Նիդեռլանդների Հանրապետությունը կարճ ժամանակով՝ 1673-1674 թվականներին, վերահաստատել է վերահսկողությունը: Դրանից հետո այն բաղկացած է եղել երկու քաղաքական բաժանումներից՝ Արևելյան Ջերսիից և Արևմտյան Ջերսիից, մինչև որ 1702 թվականին միավորվել են որպես թագավորական գաղութ: Նահանգի սկզբնական սահմանները եղել են փոքր-ինչ ավելի մեծ, քան ներկայիս նահանգինը՝ ընդգրկելով ներկայիս Նյու Յորք նահանգի մի մասը, մինչև որ սահմանը վերջնականապես ճշգրտվել է 1773 թվականին[1]:
| Նյու Ջերսի | |
|---|---|
| Տեսակ | գաղութ |
| Մայրցամաք | Հյուսիսային Ամերիկա |
| Երկիր |  Անգլիայի թագավորություն և .svg){kind=small} Մեծ Բրիտանիայի թագավորություն |
| Վարչատարածք | Տասներեք գաղութներ |
| Մասն է | Կենտրոնական գաղութ |
| Ձևավորում | 1664 |
| Անվանված է | Ջերսի |
 | |
 | |
 | |
Նախապատմություն
խմբագրել
1664 թվականի մարտին Կառլոս II թագավորը իր եղբորը՝ Յորքի դուքս Ջեյմսին, շնորհել է Թագավորական գաղութ, որն ընդգրկել է Նոր Նիդեռլանդները և ներկայիս Մեյնը: Այս կանոնադրությունը ներառել է նաև ներկայիս Մասաչուսեթսի մասերը, ինչը հակասել է այդ գաղութի կանոնադրությանը: Կանոնադրությունը Ջեյմսին տվել է ավանդական սեփականության իրավունքներ և քիչ սահմանափակումներ է դրել նրա լիազորությունների վրա: Ընդհանուր առմամբ, կանոնադրությունը համարժեք է եղել հողի փոխանցմանը՝ տալով նրան տիրապետման, վերահսկման և կառավարման իրավունք, միայն այն սահմանափակմամբ, որ կառավարումը պետք է համապատասխանի Անգլիայի օրենքներին: Յորքի դուքսը երբեք չի այցելել իր գաղութը և քիչ ուղղակի վերահսկողություն է իրականացրել դրա նկատմամբ: Նա որոշել է իր կառավարումն իրականացնել նահանգապետերի, խորհուրդների և իր կողմից նշանակված այլ պաշտոնյաների միջոցով: Ընտրովի ժողովի համար որևէ դրույթ չի նախատեսվել:
Սեփականատիրական իշխանություն
խմբագրել| Պատմական բնակչություն | ||
|---|---|---|
| Տարեթիվ | Բնակ․ | ±% |
| 1670 | 1000 | — |
| 1680 | 3400 | +240.0% |
| 1690 | 8000 | +135.3% |
| 1700 | 14 010 | +75.1% |
| 1710 | 19 872 | +41.8% |
| 1720 | 29 818 | +50.1% |
| 1730 | 37 510 | +25.8% |
| 1740 | 51 373 | +37.0% |
| 1750 | 71 393 | +39.0% |
| 1760 | 93 813 | +31.4% |
| 1770 | 117 431 | +25.2% |
| 1780 | 139 627 | +18.9% |
| 1784 | 149 435 | +7.0% |
| Source: 1670–1760;[2] 1784[3] 1770–1780[4] | ||
1664 թվականի ավելի ուշ, Յորքի դուքսը իր նոր տիրույթների մի մասը՝ Հուդզոն գետի և Դելավեր գետի միջև ընկած հատվածը, տվել է Սըր Ջորջ Կարտերետին՝ պարտքի մարման դիմաց[5]: Տարածքը անվանվել է Ջերսի կղզու անունով, որը Կարտերետի նախնիների հայրենիքն է եղել: Նյու Ջերսիի մյուս հատվածը վաճառվել է Լորդ Բերքլիին՝ Ստրատտոնից, ով դքսի մտերիմ ընկերն է եղել[6][7]: Արդյունքում, Կարտերետը և Բերքլին դարձել են Նյու Ջերսիի երկու անգլիացի լորդ-սեփականատերերը: Նյու Ջերսիի երկու սեփականատերերը փորձել են ավելի շատ բնակիչների գրավել նահանգ՝ հողատարածքներ շնորհելով նորաբնակներին և ընդունելով Զիջման և Համաձայնության փաստաթուղթը՝ 1665 թվականի մի փաստաթուղթ, որը կրոնական ազատություն է շնորհել Նյու Ջերսիի բոլոր բնակիչներին. բրիտանական կառավարության ներքո նման կրոնական ազատություն չի եղել, քանի որ Անգլիական եկեղեցին պետական եկեղեցին է եղել: Հողի դիմաց նորաբնակները պետք է վճարեին տարեկան վճարներ, որոնք հայտնի են եղել որպես հրաժարագին[8][9][10]:
1665 թվականին Ֆիլիպ Կարտերետը դարձել է Նյու Ջերսիի առաջին նահանգապետը՝ նշանակված երկու սեփականատերերի կողմից: Նա մայրաքաղաք է ընտրել Էլիզաբեթը: Անմիջապես Կարտերետը մի քանի լրացուցիչ հողատարածքներ է շնորհել հողատերերին: Հիմնադրվել են քաղաքներ և շնորհվել են կանոնադրություններ Նյուարքին (1666), Պիսկատավեյին (1666), Բերգենին (1668), Միդլթաունին (1693), Վուդբրիջին (1669) և Շրյուսբերիին:
Հրաժարագնի գաղափարը գնալով ավելի դժվար է դարձել, քանի որ շատ նորաբնակներ հրաժարվել են դրանք վճարել: Նրանցից շատերը պնդել են, որ ոչինչ պարտք չեն սեփականատերերին, քանի որ հողը ստացել են Ռիչարդ Նիկոլսից՝ Նյու Յորքի նահանգապետից: Սա ստիպել է Բերքլիին վաճառել Արևմտյան Ջերսին Ջոն Ֆենվիքին և Էդվարդ Բիլինջին՝ երկու անգլիացի քվակերների: Ավելի շատ քվակերներ են հաստատվել Նյու Ջերսիում՝ փնտրելով կրոնական ազատություն անգլիական (Անգլիական եկեղեցու) իշխանությունից:
Միևնույն ժամանակ, հակասություններ են սկսել առաջանալ Նյու Ջերսիում: Էդմունդ Անդրոսը՝ Նյու Յորքի նահանգապետը, փորձել է իշխանություն ձեռք բերել Արևելյան Ջերսիի նկատմամբ Սըր Ջորջ Կարտերետի մահից հետո 1680 թվականին: Սակայն նա չի կարողացել հեռացնել նահանգապետի պաշտոնից Նահանգապետ Ֆիլիպ Կարտերետին և հետագայում անցել է նրա վրա հարձակման ու դատի տվել Նյու Յորքում: Կարտերետը հետագայում արդարացվել է: Բացի այդ, վեճեր են ծագել Արևելյան և Արևմտյան Նյու Ջերսիացիների, բնիկ ամերիկացիների և նյու ջերսիացիների, ինչպես նաև տարբեր կրոնական խմբերի միջև:
Արևելյան և Արևմտյան Ջերսիներ
խմբագրել_-_being_an_exact_survey_LOC_97683601_(cropped).jpg)
1674-ից 1702 թվականներին Նյու Ջերսի նահանգը բաժանված է եղել Արևելյան Ջերսիի և Արևմտյան Ջերսիի, յուրաքանչյուրն իր սեփական նահանգապետով: Յուրաքանչյուրն ունեցել է իր սեփական սահմանադրությունը՝ Արևմտյան Ջերսիի Սահմանադրությունը (1681) և Արևելյան Ջերսիի Սահմանադրությունը (1683)[12][13]:
Արևմտյան և Արևելյան Ջերսիների միջև ճշգրիտ սահմանը հաճախ վիճարկվել է: Երկու կողմերի միջև սահմանը հասել է Ատլանտյան օվկիանոսին ներկայիս Ատլանտիկ Սիթիից հյուսիս: Սահմանագիծը ստեղծվել է Ջորջ Քիթի կողմից և դեռևս կարելի է տեսնել Բըրլինգթոն և Օուշըն շրջանների, ինչպես նաև Հանտերդոն և Սոմերսեթ շրջանների սահմաններում: Քիթի գիծն անցնում է հյուսիս-հյուսիս-արևմուտք՝ Լիթլ Էգ Հարբոր թաունշիփի հարավային մասից, անցնելով Թաքերթոնից հենց հյուսիս և հասնելով մինչև Դելավեր գետի մի կետ, որը գտնվում է Դելավերի Ջրային բացվածքից հենց հյուսիս: Ավելի ուշ, 1676 թվականի Հնգամաս պայմանագիրն օգնել է նվազեցնել վեճերը: Ավելի ճշգրիտ հետազոտություններ և քարտեզներ են կազմվել՝ գույքային վեճերը լուծելու համար: Սա հանգեցրել է Թորնթոնի գծի՝ գծված մոտավորապես 1696 թվականին, և Լոուրենսի գծի՝ գծված մոտավորապես 1743 թվականին, որն ընդունվել է որպես վերջնական գիծ իրավական նպատակների համար[14]:
Նոր Անգլիայի տիրապետություն
խմբագրելՆոր Անգլիայի դոմինիոնը եղել է կարճատև վարչական միավորում: 1688 թվականի մայիսի 7-ին Նյու Յորք նահանգը, Արևելյան Ջերսի նահանգը և Արևմտյան Ջերսի նահանգը ավելացվել են Դոմինիոնին: Մայրաքաղաքը գտնվել է Բոստոնում, սակայն իր չափերի պատճառով Նյու Յորքը, Արևելյան Ջերսին և Արևմտյան Ջերսին ղեկավարվել են փոխնահանգապետի կողմից Նյու Յորք քաղաքից: 1688 թվականի Փառահեղ հեղափոխության ժամանակ Օրանժի Վիլհելմի կողմից Ջեյմս II-ի տապալման լուրը Բոստոն հասնելուց հետո գաղութաբնակները ապստամբել են, և Դոմինիոնը լուծարվել է 1689 թվականին:
Թագավորական գաղութ
խմբագրել1702 թվականի ապրիլի 17-ին, թագուհի Աննայի իշխանության ներքո, սեփականատիրական գաղութի երկու հատվածները միավորվել են, և Նյու Ջերսին դարձել է թագավորական գաղութ: Էդվարդ Հայդը՝ լորդ Կորնբերին, դարձել է գաղութի առաջին նահանգապետը որպես թագավորական գաղութ: Սակայն նա եղել է անարդյունավետ և կոռումպացված կառավարիչ՝ ընդունելով կաշառքներ և սպեկուլյացիաներ անելով հողի հետ: 1708 թվականին լորդ Կորնբերին հետ է կանչվել Անգլիա: Այնուհետև Նյու Ջերսին կրկին կառավարվել է Նյու Յորքի նահանգապետերի կողմից, սակայն սա զայրացրել է Նյու Ջերսիի բնակիչներին, ովքեր մեղադրել են այդ նահանգապետերին Նյու Յորքի նկատմամբ հովանավորչության մեջ[15]: Դատավոր Լուիս Մորիսը գլխավորել է առանձին նահանգապետ ունենալու գործը և 1738 թվականին նշանակվել է նահանգապետ Գեորգ II թագավորի կողմից:
Նյու Յորք-Նյու Ջերսի սահմանային պատերազմ
խմբագրելՆյու Յորք - Նյու Ջերսի սահմանային պատերազմը եղել է ընդհարումների և հարձակումների շարք, որը տեղի է ունեցել ավելի քան կես դար՝ 1701-ից 1765 թվականների ընթացքում, երկու ամերիկյան գաղութների՝ Նյու Յորք նահանգի և Նյու Ջերսի նահանգի վիճելի սահմանին: Սահմանային պատերազմները սովորական երևույթ չեն եղել գաղութների բնակավայրերի վաղ շրջանում և ծագել են հակասական հողային պահանջներից: Անտեղյակության, դիտավորյալ անտեսման և իրավական երկիմաստությունների պատճառով նման հակամարտություններ են առաջացել տեղի բնակիչների միջև, մինչև որ վերջնական կարգավորում է ձեռք բերվել: Այս վեճերից ամենամեծում Նյու Յորքի և Նյու Ջերսիի միջև վտանգված է եղել շուրջ 210,000 ակր (850 կմ2) հողատարածք: Հակամարտությունը վերջնականապես կարգավորվել է թագավորական հանձնաժողովի կողմից 1769 թվականին:
Նահանգային համագումար
խմբագրել.jpg)
Նյու Ջերսիի Պրովինցիալ Կոնգրեսը եղել է Նյու Ջերսի նահանգի անցումային կառավարող մարմինը Ամերիկյան հեղափոխության վաղ շրջանում: Այն առաջին անգամ հավաքվել է 1775 թվականին՝ Նյու Ջերսիի բոլոր տասներեք շրջանների ներկայացուցիչներով, որպեսզի փոխարինի թագավորական նահանգապետին:
Առաջին նահանգային սահմանադրություն
Նյու Ջերսիի առաջին նահանգային սահմանադրությունն ընդունվել է 1776 թվականի հուլիսի 2-ին: Ամերիկյան հեղափոխական պատերազմն արդեն ընթացքի մեջ է եղել, և գեներալ Ջորջ Վաշինգտոնը վերջերս պարտություն էր կրել Նյու Յորքում՝ նահանգը ներխուժման վտանգի տակ դնելով: 1776 թվականի Նյու Ջերսիի նահանգային սահմանադրությունը մշակվել է հինգ օրում և վավերացվել է հաջորդ երկու օրերի ընթացքում՝ ժամանակավոր կառավարություն հիմնելու համար, դրանով իսկ կանխելով Նյու Ջերսիի փլուզումը և անարխիայի մեջ ընկնելը: Մյուս դրույթների թվում այն ընտրելու իրավունք է շնորհել չամուսնացած կանանց և սևամորթներին, ովքեր բավարարել են գույքային պահանջները:
Դատական համակարգ
Գերագույն դատարանը հիմնադրվել է 1704 թվականին՝ հերթականությամբ նիստեր անցկացնելով Պերթ Ամբոյում և Բըրլինգթոնում, բաղկացած գլխավոր դատավորից, երկրորդ դատավորից և մի քանի դատավորներից[16]:
Առաջին նահանգային սահմանադրություն
խմբագրելՆյու Ջերսիի առաջին նահանգային սահմանադրությունն ընդունվել է 1776 թվականի հուլիսի 2-ին[16]: Ամերիկյան հեղափոխական պատերազմն արդեն ընթացքի մեջ է եղել, և գեներալ Ջորջ Վաշինգտոնը վերջերս պարտություն էր կրել Նյու Յորքում՝ նահանգը ներխուժման վտանգի տակ դնելով: 1776 թվականի Նյու Ջերսիի նահանգային սահմանադրությունը մշակվել է հինգ օրում և վավերացվել է հաջորդ երկու օրերի ընթացքում՝ ժամանակավոր կառավարություն հիմնելու համար[17], դրանով իսկ կանխելով Նյու Ջերսիի փլուզումը և անարխիայի մեջ ընկնելը: Մյուս դրույթների թվում այն ընտրելու իրավունք է շնորհել չամուսնացած կանանց և սևամորթներին, ովքեր բավարարել են գույքային պահանջները[16]:
Դատական իշխանություն
խմբագրելԳերագույն դատարանը հիմնադրվել է 1704 թվականին՝ հերթականությամբ նիստեր անցկացնելով Պերթ Ամբոյում և Բըրլինգթոնում, բաղկացած գլխավոր դատավորից, երկրորդ դատավորից և մի քանի դատավորներից[16]:
- Գլխավոր դատավորներ [18]
| Գործող | Պաշտոնավարությունը | Նշումներ | |
|---|---|---|---|
| Ստանձնել է պաշտոնը | Ձախ գրասենյակից | ||
| Ռոջեր Մոմփեսսոն | 1704 թվականի հոկտ | 1709 թ | |
| Թոմաս Գորդոն | 1709 թվականի ապրիլի 28 | 1709 թ | |
| Ռոջեր Մոմփեսսոն | 1709 թ | 1710 թվականի փետրվարի 14 | |
| Դեյվիդ Ջեյմիսոն (քաղաքական գործիչ) | 1710 թ | 1723 թ | |
| Ուիլյամ Թրենտ | Նոյեմբերի 23, 1723 թ | 25 դեկտեմբերի 1724 թ | |
| Ռոբերտ Լետիս Հուպեր | 2 հունվարի 1725 թ | 1728 թ | |
| Թոմաս Ֆարմար | 1728 թ | 1728 թ | |
| Ռոբերտ Լետիս Հուպեր | 1729 թ | 1738 թ | |
| Ռոբերտ Հանթեր Մորիս | 1739 թվականի մարտի 17 | 1757 թվականի հունվարի 27 | վիճարկվող հրաժարականը 1754 թվականին, մեկնեց Անգլիա 1757 թ |
| Ուիլյամ Այնսլի | 16 փետրվարի 1757 թ | 1758 թվականի մայիս | |
| Ռոբերտ Հանթեր Մորիս | 1761 թ | 1764 թվականի հունվարի 27 | վերականգնվել է պաշտոնի |
| Չարլզ Ռիդ | 1764 թվականի փետրվարի 20 | 1764 թ | |
| Ֆրեդերիկ Սմիթ | 1764 թվականի հոկտեմբերի 17 | 1766 թ | |
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ The New York – New Jersey Line War (also known as the "N.J. Line War") refers to a series of skirmishes and raids that took place between 1701 and 1765 at the disputed border between two American colonies — the Province of New Jersey and the Province of New York.
- ↑ Purvis, Thomas L. (1999). Balkin, Richard (ed.). Colonial America to 1763. New York: Facts on File. էջեր 128–129. ISBN 978-0816025275.
- ↑ Purvis, Thomas L. (1995). Balkin, Richard (ed.). Revolutionary America 1763 to 1800. New York: Facts on File. էջ 153. ISBN 978-0816025282.
- ↑ «Colonial and Pre-Federal Statistics» (PDF). United States Census Bureau. էջ 1168.
- ↑ «Timeline». New York State Senate. February 13, 2009. Վերցված է 15 July 2016-ին.
- ↑ Turner, Jean-Rae and Richard T. Koles (Aug 27, 2003). Elizabeth: First Capital of New Jersey. Arcadia Publishing. էջ 11. ISBN 0738523933.
- ↑ «Land Speculation and Proprietary Beginnings of New Jersey» (PDF). The Advocate. New Jersey Land Title Association. XVI (4): 3, 20, 14. Վերցված է April 15, 2010-ին.
- ↑ The province was also called "the Province of New Caesaria or New Jersey". See: Philip Carteret.
- ↑ Rieff, Henry, «Interpretations of New York-New Jersey Agreements 1834 and 1921» (PDF), Newark Law Review, 1 (2), Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) May 6, 2006-ին
- ↑ The Concession and Agreement was the first of three fundamental documents that governed the Province of New Jersey. See: New Jersey State Constitution#Previous versions. See also: History of the New Jersey State Constitution. For the other two fundamental documents, see #East and West Jerseys.
- ↑ Jan Mertens (13 October 2008). «New Jersey: Tricentennial flag». Flags of the World. Վերցված է 1 May 2023-ին.
- ↑ Avalon Project. «Province of West New-Jersey, in America, The 25th of the Ninth Month Called November». Yale Law School. Արխիվացված է օրիգինալից 2007-01-02-ին. Վերցված է 2006-12-17-ին. Avalon Project. «The Fundamental Constitutions for the Province of East New Jersey in America, Anno Domini 1683». Yale Law School. Արխիվացված է օրիգինալից 2006-12-05-ին. Վերցված է 2006-12-17-ին.
- ↑ See: New Jersey State Constitution#Previous versions. See also: History of the New Jersey State Constitution. In addition to these two fundamental documents, a third such document was the Concession and Agreement. See: #Settlement and early history.
- ↑ Aun, Fred (January 1995). «A Fine Old Line Across New Jersey». Coordinate. 15 (1). Վերցված է 2 May 2013-ին.
- ↑ Streissguth pg 30–36
- ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 See: New Jersey State Constitution#Previous versions.
- ↑ «The New Jersey Constitution of 1776». Վերցված է 2006-12-17-ին.
- ↑ Tanner, Edwin. The province of New Jersey, 1664-1738 (Volume 1).
Գրականություն
խմբագրել- Cunningham, John T. Colonial New Jersey (1971) 160pp
- Doyle, John Andrew. English Colonies in America: Volume IV The Middle Colonies (1907) online ch 7–8
- McCormick, Richard P. New Jersey from Colony to State, 1609–1789 (1964) 191pp
- Pomfret, John Edwin. Colonial New Jersey: a history (1973), the standard modern history
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Colonial Charters, Grants and Related Documents (at "New Jersey").