Նկուվու Նզինգա
Նկուվու Նզինգա (պորտ.՝ João I dо Congo, Ժոաու I դո Կոնգո, 1440, Kingdom of Kongo - հունիս 1506[1], Մբանզա–Կոնգո, Kingdom of Kongo), միջնադարյան Կոնգոյի Թագավորության չորրորդ (որոշ աղբյուրներում՝ հինգերորդ) տիրակալը, որը կառավարել է 1470 թվականից մինչև 1509 թվականը։
| Նկուվու Նզինգա | |
| |
| Մասնագիտություն՝ | միապետ և ցեղի առաջնորդ |
|---|---|
| Դավանանք | Kongo religion? |
| Ծննդյան օր | 1440 |
| Ծննդավայր | Kingdom of Kongo |
| Վախճանի օր | հունիս 1506[1] |
| Վախճանի վայր | Մբանզա–Կոնգո, Kingdom of Kongo |
| Դինաստիա | Kilukeni? |
| Քաղաքացիություն |  Kingdom of Kongo
|
| Ի ծնե անուն | կոնգո` Zinga Ancu |
| Հայր | Nkuwu a Ntinu of Kongo? |
| Ամուսին | Leonor Nzinga Nlaza? |
| Զավակներ | Afonso I of Kongo? |
Կենսագրություն խմբագրել
Նկուվու Նզինգան դարձավ Հասարակածային Աֆրիկայի առաջին պաշտոնական քրիստոնյա առաջնորդը։ 1483 թվականին Կոնգոյի թագավորը հաստատեց առաջին պայմանագրերը Դիոգու Կանի գլխավորած պորտուգալացի ծովագնացների հետ։ Պորտուգալացիները աֆրիկացիներին հրազեն և արդյունաբերական ապրանքներ էին վաճառում և փոխարենը վերցնում ստրուկներ և փղոսկր։ 1491 թվականի մայիսի 3-ին Նկուվու Նզինգան, նրա ընտանիքը և թիկնազորը կաթոլիկություն ընդունեցին։ Նկուվու Նզինգան ստացավ Ժոաու անունը, կինը՝ Էլեոնորա, իսկ որդին՝ Աֆոնսու։ Դրանք Պորտուգալիայի Ժուան II թագավորի, նրա կնոջ՝ Լեոնորայի և նրանց որդու անուններն էին։ Չնայած այն հանգամանքին, որ առաջին սևամորթ կաթոլիկների հավատարմությունը քրիստոնեական կրոնին համարվում էր ձևական, այս ձևով հիմք էր ստեղծվում տարածաշրջանում ֆրանսիական և պորտուգալական միսիոներների հետագա գործունեության համար։ Ժուանի մահից հետո ապստամբություն սկսվեց, որն ավարտվեց քրիստոնյաների հաղթանակով։ Կոնգոյի թագավորության հարավային մասը մտավ պորտուգալական Անգոլայի, իսկ հյուսիսային մասը՝ բելգիական Կոնգոյի կազմի մեջ։
Իշխանության վաղ շրջան խմբագրել
Նկուվու Նզինգա թագավորը Կոնգոյի յոթերորդ տիրակալն էր[2]։ Նա ամուսնացած էր Նլազա Նզինգա թագուհու հետ, որն իր առաջին զարմուհիներից էր[3]։ Նրանք ունեին որդի՝ Մբեմբա Նզինգա։ Ամուսնու մահից հետո Նլազա թագուհին օգնեց որդուն դառնալու Կոնգոյի թագավոր[3]։ Նկուվու Նզինգայի կառավարության տարիներին Կոնգոյի տարածքը ընդարձակվեց մինչև 100.000 կմ²։ Երկիրն ուներ ուժեղ կենտրոնացված կառավարություն[4]։
Պորտուգալացիների ժամանում խմբագրել
1483 թվականին Դիոգու Կանի ղեկավարած պորտուգալական մի նավատորմ հասավ Կոնգո գետի գետաբերանին։ Պորտուգալացիները կապ հաստատեցին թագավորի հպատակների հետ[5]։ Կանը վերադարձավ Պորտուգալիա՝ իր հետ տանելով մի խումբ կոնգոցի էմիսարներ։ Հասնելով Լիսաբոն, էմիսարները մկրտվեցին և նախքան 1491 թվականին Կոնգո վերադառնալը տեղավորվեցին մի վանքում[6]։ Նրանց հետ Կոնգո եկան նաև քահանաներ, մասոններ, ատաղձագործներ և զինվորներ, գումարած՝ եվրոպական ապրանք[6]։ Նավերը խարիսխ ձգեցին Մպինդայում և այնտեղի տիրակալին շտապ մկրտելուց հետո, եվրոպացիները մեկնեցին մայրաքաղաք, որտեղ նրանց դիմավորեց անձամբ Նկուվու Նզինգա արքան և նրա հինգ գլխավոր ազնվականները[6]։
Արքայի մկրտություն խմբագրել
1491 թվականի մայիսի 3-ին Կոնգոյի արքան և նրա ընտանիքը մկրտվեցին[7]։ Սկզբում որոշված էր, որ պետք է մկրտվեին միայն արքան և նրա ազնվականները, սակայն թագուհին պնդեց, որ ինքը նույնպես մկրտվի[3]։ Կոնգոյի արքայական ընտանիքը ընդունեց պորտուգալական արքայական ընտանիքի անդամների անունները՝ Ժոաու, Էլեոնոր և Աֆոնսո[8]։ Արքայի հազարավոր հպատակներ հետագայում օգնեցին պորտուգալացի ատաղձագործներին եկեղեցի կառուցել, միևնույն ժամանակ Նկուվու Նզինգա արքան պորտուգալացի զինվորների և եվրոպական հրազենի օգնությամբ գրավեց Նսունդի երկրամասը Բատեկե ցեղից և բազմաթիվ գերիներ ձեռք բերեց, որոնք ստրկության վաճառվեցին[7]։
Հետագա կյանք խմբագրել
Պորտուգալացիների մեծ մասը հեռացավ, իրենց հետ տանելով ստրուկներ և փղոսկր և թողնելով քահանաներ և արհեստավորներ[7]։ Այս մշակութային «մեղրամսից» հետո արքայի հավատարմությունը կաթոլիկ եկեղեցուն կարճ կյանք է ունենում[7]։ Նա մահանում է 1509 թվականին։ Կոնգոյի գահի վրա Նկուվու Նզինգային հաջորդում է որդին՝ Աֆոնսո I-ը[3]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Dictionary of African Biography / E. K. Akyeampong, Henry Louis Gates, Jr. — NYC: OUP, 2012. — ISBN 978-0-19-538207-5
- ↑ Oliver, Roland and Anthony Atmore: "Medieval Africa, 1250–1800", page 167. Cambridge University Press, 2001.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Thornton, John: "Elite Women in the Kingdom of Kongo: Historical Perspectives on Women's Political Power", page 442. The Journal of African History, Vol. 47, 2006.
- ↑ Thornton, John: "Elite Women in the Kingdom of Kongo: Historical Perspectives on Women's Political Power", page 438. The Journal of African History, Vol. 47, 2006.
- ↑ Oliver, Roland and Anthony Atmore: "Medieval Africa, 1250–1800", page 168. Cambridge University Press, 2001.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Oliver, Roland and Anthony Atmore: "Medieval Africa, 1250–1800", page 169. Cambridge University Press, 2001.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Oliver, Roland and Anthony Atmore: "Medieval Africa, 1250–1800", page 170. Cambridge University Press, 2001.
- ↑ Hilton, Anne: "Family and Kinship among the Kongo South of the Zaire River from the Sixteenth to the Nineteenth Centuries", page 197. The Journal of African History, Vol. 24, No. 2, 1983.