Նիզամի Գյանջևի
Նիզամի Գյանջևի, որի լրիվ անունն է Նիզամ ադ-Դին Աբու Մուհամմադ Իլյաս իբն-Յուսուֆ իբն-Զաքի իբն-Մու'այյադ (պարս.՝ نظامی گنجوی - Nezâmi Ganjevi), (մոտ 1141[1][2][3][…], Գանձակ, Ելտկուզյանների պետություն[4] - 1209[1][2][5][…], Գանձակ, Ելտկուզյանների պետություն), պարսկական գրականության դասական, միջնադարյան Արևելքի խոշորագույն պոետներից մեկը, պարսկական էպիկ գրականության խոշորագույն պոետ-ռոմանտիկ, ով պարսկական էպիկ գրականություն է բերել խոսակցական և իրատեսական ոճերը։ Օգտագործելով թեմաներ ավանդական ժողովրդական բանահյուսության արվեստից և գրավոր պատմական քրոնիկներից, Նիզամին իր բանաստեղծություններով համախմբել է նախաիսլամական և իսլամական Իրանը[6]։
| Նիզամի Գյանջևի Աբու Մուհամմեդ իբն Յուսուֆ պարս.՝ نظامی گنجوی | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մոտ 1141[1][2][3][…] |
| Ծննդավայր | Գանձակ, Ելտկուզյանների պետություն[4] |
| Մահացել է | 1209[1][2][5][…] |
| Մահվան վայր | Գանձակ, Ելտկուզյանների պետություն |
| Գերեզման | Գանձակ |
| Քաղաքացիություն | Պարսկաստան |
| Ազգություն | պարսիկ |
| Մայրենի լեզու | պարսկերեն |
| Կրոն | իսլամ |
| Ազդվել է | Ֆիրդոուսի, Քատրան Թաբրիզի, |
| Ազդել է | Ռումի, Սաադի, Հաֆիզ |
| Երկեր | Խամսե |
| Մասնագիտություն | բանաստեղծ, գրող և փիլիսոփա |
| Աշխատանք | բանաստեղծ |
| Ամուսին | կիպչակուհի Աֆաք |
| Ծնողներ | պարսիկ Յուսուֆ իբն Զաքի և քրդուհի Ռա'իսա |
| Երեխաներ | Մոհամմադ |
 Nezami Վիքիպահեստում | |
Նիզամիի հերոսառոմանտիկ գրականությունը առաջիկա դարերի ընթացքում շարունակել է ազդեցություն ունենալ ամբողջ պարսկալեզու աշխարհի վրա և դարերի ընթացքում ոգեշնչել է այն երիտասարդ պոետներին, գրողներին և թատերագիրներին, ովքեր փորձել են նմանակել իրեն ոչ միայն Պարսկաստանում, այլ ամբողջ տարածաշրջանում՝ ներառյալ այնպիսի ժամանակակից երկրների մշակույթները, ինչպիսիք են Ադրբեջանը, Հայաստանը, Աֆղանստանը, Վրաստանը, Հնդկաստանը, Իրանը, Պակիստանը, Տաջիկստանը, Թուրքիան, Ուզբեկստանը։ Նրա արվեստը ազդեցություն է ունեցել այնպիսի մեծ պոետների վրա, ինչպիսիք են Հաֆեզ Շիրազին, Ջալալադդին Ռումին և Սաադին։ Նրա հինգ մեծ պոեմները (մասնավի)՝ («Խամսե») բացահայտում և ուսումնասիրում են զանազան թեմաներ տարբեր բնագավառներից և մեծ համբավ են ունեցել, ինչը ապացուցում են նրա ստեղծագործությունների պահպանված ցուցակների մեծ թիվը։ Նրա պոեմների հերոսները՝ Խոսրովը և Շիրինը, Լեյլին և Մեջնունը, Իսկանդերունը մինչ այժմ հայտնի են բոլորի կողմից ոչ միայն ամբողջ իսլամական աշխարհում, այլ նաև այլ երկրներում։
1991 թվականը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն պոետի 850-ամյակի կապակցությամբ հայտարարել է Նիզամիի տարի[7]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 British Museum person-institution thesaurus
- ↑ 3,0 3,1 Nationalencyklopedin (շվեդերեն) — 1999.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Gershevitch I., Yarshater E., Frye R. N., Jackson P., Avery P. The Cambridge History of Iran — Cambridge University Press, 1968. — Vol. 5. — P. 578.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Encyclopædia Britannica
- ↑ Peter J. Chelkowski. "Mirror of the Invisible World". — New York: Metropolitan Museum of Art, 1975. — С. 6. — 117 с.
«Nizami’s strong character, his social sensibility, and his poetic genius fused with his rich Persian cultural heritage to create a new standard of literary achievement. Using themes from the oral tradition and written historical records, his poems unite pre-Islamic and Islamic Iran»
- ↑ Chelkowski, P. «Niẓāmī Gand̲j̲awī, Ḏj̲amal al-Dīn Abū Muḥammad Ilyās b. Yūsuf b. Zakī Muʾayyad». In P.J. Bearman, Th. Bianquis, Босворт, Клиффорд Эдмунд, E. van Donzel and W.P. Heinrichs (ed.). Encyclopaedia of Islam. Brill Academic Publishers. ISSN 1573-3912.
{{cite encyclopedia}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: editors list (link)UNESCO recognised the 1141 date as his birth date and declared 1991 the year of Niẓāmī.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Նիզամի Գյանջևի մասին ծրագիր Անտիտապոռ նախագծի յութուբյան էջում։
 | Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նիզամի Գյանջևի» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նիզամի Գյանջևի» հոդվածին։ |