Նեյտրոֆիլների արտաբջջային թակարդներ

Նեյտրոֆիլների արտաբջջային թակարդներ ((ցանցեր)նետոզ) արտաբջջային թելերի ցանցեր, որոնք հիմնականում կազմված են նեյտրոֆիլների ԴՆԹ-ից, որը կապում է ախտածիններին[2]։ Նեյտրոֆիլները իմուն համակարգի առաջին գծի պաշտպանություն են կազմում ինֆեկցիաների դեմ և սովորաբար, սպանում են ներթափանցող ախտածիններին հիմնականում կիրառելով երկու ստրատեգիա․ ֆագոցիտոզ և հակամիկրոբային նյութերի արտադրություն։ 2004-ին մի նոր, երրորդ ֆունկցիա հայտնաբերվեց՝ նեյտրոֆիլների արտաբջջային թակարդների առաջացում։ Նետոզը թույլ է տալիս նեյտրոֆիլներին սպանել արտաբջջային ախտածիններին, մինիմալի հասցնելով տիրոջ բջիջներին հասցվող վնասը։ Նեյտրոֆիլլների in vitro ակտիվացումը այնպիսի ֆարմակոլոգիական նյութերով, ինչպիսիք են ֆորբոլ միրիստատ ացետատը (ՖՄԱ), ինտերլեյկին-8-ը (IL-8) կամ լիպոպոլիսախարիդը, նեյտրոֆիլներն արտազատում են սպիտակուց և քրոմատին պարոունակող գրանուլներ, արտաբջջային մատրիքս ձևավորելու համար, որը հայտնի է նաև որպես նեյտրոֆիլների արտաբջջային թակարդներ, ակտիվ պրոցես միջոցով[2]։

Նեյտրոֆիլների արտաբջջային թակարդների էլեկտրոնային մարադիտակային պատկեր, որտեղ երևում է, թե ինչպես են ցանցերը կլանում սնկային բջիջները (Candida albicans), ինֆեկցված մկան թոքերում[1]։
Կուլտիվացված նեյտրոֆիլների ֆլյուորեսցենտ նկար։ Նեյտրոֆիլները մեկուսացվել են Ալցհեյմերի հիվադությամ տառապողի արյունից։ Նմուշը հագեցվել է Hoechst 33342 ներկով, որն օգտագործվում է ԴՆԹ-ն ներկելու նպատակով։ Նկարում ցույց է տրված նեյտրոֆիլների կողմից ԴՆԹ-ի ձերբազատումը, տեսադաշտի կենտրոնում եղած մթնշաղային տեղամասի տեսքով, որտեղ գտնվում են նեյտրոֆիլների արտաբջջային թակարդները։ Մեծացումը 40x:

Կառուցվածք և պարունակություն խմբագրել

Մեծ թույլտվությամբ էլեկտրոնային միկրոսկոպիայով սկանավորումը ցույց է տալիս, որը ցանցերը ԴՆԹ-ի թելեր են և գլոբուլյար սպիտակուցների դոմեններ են պարունակում, յուրաքանչյուրը 15-17 նմ և 25 նմ համապատասխանաբար։ Վերջիններս ագրեգացվում են ավելի մեծ կառույցների, մոտ 50 նմ տրամագծով[2]։ Սակայն, որոշ իրավիճակներում, ցանցերը կարող են շատ ավելի մեծ կառույցներ ձևավորել, հասնելով հարյուրավոր նանոմետրերի երկարությամբ և լայնությամբ[3]։

Իմունոֆլյւորեսցենտային հետազոտությամբ հաստատվել է, որ նեյտրոֆիլների արտաբջջային թակարդները պարունակում են ազուրոֆիլ գրանուլների սպիտակուցներ (նեյտրոֆիլային էլաստազ, կատեպսին G, և միելոպերօքսիդազ), սպիեցիֆիկ գրանուլներ (լակտոֆերին), երրորդային գրանուլներ (ժելատինազ) և ցիտոպլազմա, սակայն CD63-ը, ակտինը, տուբուլինը և բազմաթիվ այլ ցիտոպլազմային սպիտակուցներ բացակայում են ցանցերում[2][4]։

Հակամիկրոբային ակտիվություն խմբագրել

Նեյտրոֆիլների արտաբջջային թակարդները զինազրկում են ախտածինների հակամիկրոբային սպիտակուցներով, ինչպիսիք են նեյտրոֆիլային էլաստազան, կաթեպսին G-ն և հիստոնները, որոնք ԴՆԹ-ի հանդեպ բարձր խնամակցություն ունեն[5]։ Ցանցերն ապահաովում են հակամիկրոբային նյութերի տեղային բարձր կոնցենտրացիա, որը կապվում, զինազրկում և սպանում են միկրոբներին արտաբջջային, ֆագոցիտոզ-անկախ մեխանիզմով։ Ի լրացում դրանց հակամիկրոբային հատկությունների, ցանցերը կարող են որպես ֆիզիկական պատնեշներ ծառայել, ախտածինների հետագա տարածումը կանխելով։ Ավելին, գրանուլային սպիտակուցների տեղափոխումը դեպի ցանցեր կարող են օգնել թույլ չտալու պոտենցիալ վտանգավոր սպիտակուցների, ինչպիսին են պրոտեազները, բորոբոքման շրջանից դուրս գալու և դիֆուզիայի միջև հարևան հյուսվածքներում վնասում առաջացնելու գործընթացը։

Համեմատաբար վերջերս ցույց է տրված, որ ոչ միայն բակտերիաները, այլև պաթոգեն սնկերը, ինչպիսին է Candida albicans-ը, ստիպում են նեյտրոֆիլներին եյտրոֆիլների արտաբջջային թակարդներ ձևավորել, որոնք որսում և սպանում են C. albicans-ի հիֆային և խմորասնկային ձևերը[6]։ Ցանցերը նաև արձանագրվել են Plasmodium falciparum-ով ինֆեկցիաների հետ երեխաների շրջանում[7]։

Ի սկզբանե կարծում էին, որ ցանցերը ձևավորվում են հյուսվածքներում բակտերիալ/խմորասնակային ինֆեկցիայի առաջացման տեղամասում, սակայն պարզվել է, որ սեպսիսի ընթացքում արյունատար անոթների ներսում (հատկապես թոքային մազանոթներում և լյարդի սինուսոիդներում) ևս ցանցեր են առաջանում։ Ներանոթային ցանցերի ձևավորումը կարգավորվում է նաև թրոմբոցիտների կողմից, որոնք ընկալում են ծանր ինֆեկցիաները TLR4-ի կողմից, և ապա կապվում ու ակտիվացնում են նեյտրեֆիլներին արտաբջջային թակարդներ ձևավորելու համար։ Թրոմբոցիտ-ասոցացված ցանցերի ձևավորումը տեղի է ունենում շատ արագ (րոպեների ընթացքում) և այդ դեպքում նեյտրոֆիլները կարող են մահանալ կամ չմահանալ։ Նեյտրոֆիլների արտաբջջային թակարդները, որոնք ձևավորվում են արյունատար անոթներում, կարող են որսալ շրջանառող բակտերիաներին[8]։ Հոսքի ներքո բակտերիաների թակարդումը ուղղակիորեն արձանագրված է հոսքային խցիկներում in vitro և ինտրավիտել միկրոսկոպիան ցույց է տվել, որ բակտերիաների թակարդումը տեղի է ունենում լյարդի սինուսոիդներում և թոքային կապիլյարներում (այնտեղ, որտեղ թրոմբոցիտները կապում են նեյտրոֆիլներին)[3]։

Նետոզ խմբագրել

Ցանցերի ակտիվացումը և ձերբազատումը դինամիկ պրոցես է, որը կարող է տեղի է ունենալ երկու ձևով՝ սուիցիդային և կենսական նետոզ։ Ընդհանուր առմամաբ, պրոցեսի բոլոր բանալի բաղադրիչները նման են նետոզի երկու տիպերի դեպքում էլ, սակայն դրանց սկզբնավորող գրգիռը, ժամանակայնությունը և վերջնական արդյունքը տարբեր են[9]։

Ակտիվացման ուղի խմբագրել

Նետոզի պրոցեսի ակտիվացման ուղին դեռևս հետազոտման փուլում է, բայց մի քանի բանալի սպիտակուցներ նույնականացված են և այս ուղու պատկերը դանդաղորեն ամբողջանում է։ Պրոցեսը սկսում է NADPH օքսիդազի կողմից պրոտեին-արգինին դեամինազ 4-ի ակտիվացումով (PAD4) թթվածնի ռեակտիվ ձևերի միջոցով։ PAD4-ը պատասխանատու է հիստոնների և նեյտրոֆիլների ցիտրուլինացման համար, որի պատճառով քրոմատինի ապափաթեթավորում է առաջանում։ Ազուրոֆիլ գրանուլների սպիտակուցները, ինչպիսիք են միելոպերօքսիդազը, և նեյտրոֆիլային էլաստազը մուտք են գործում կորիզ խորացնելով ապափաթեթավորումը, ինչի պատճառով կորիզաթաղանթը պատռվում է։ Ապափաթեթավորված քրոմատինը մուտք է գործում ցիտոպլազմա, որտեղ դրան լրացուցիչ ցիտոպլազմատիկ գրանուլնեի սպիտակուցներ են ավելացվում նետոզի ուշ փուլում։ Գործընթացի վերջնարդյունքը նետոզի ուղու ավելացումն է[9]։

Սուիցիդային նետոզ խմբագրել

Սուիցիդային նետոզն առաջին անգամ նկարագրվել է 2007-ին կատարված հետազոտության մեջ, որտեղ նեյտրոֆիլների մահ է արձանագրվել ապոպտոզի և նեկրոզի տարբեր ուղիներով[10]։ Սուիցիդալ նետոզը, ներբջջային ցանցերի ձևավորմանը հետևում է պլազմատիկ թաղանթի պատռումը, արտազատելով ցանցերը արտաբջջային տարածություն։ Նետոզի ուղիները կարող են սկզբնավորվել Toll-like ռեցեպտորների (TLR-ներ), Fc-ընկալիչների և կոմպլենետի ընկալիիչների ակտիվացման միջոցով տարբեր լիգանդներով, ինչպիսիք են հակամարմինները, PMA-ը և այլն[9][11]։ Ըստ առկա տվյալների, այդ ռեցետորների ակտիվացումը ազդակային տրանսդուկցիայի միջոցով բերում է կալցիումի արտազատմանը էնդոպլազմատիկ ցանցից։ Կալցիումի այս ներբջջային ակտիվացումը հանգեցնում է NADPH-օքսիդազի ակտիվացմանը, որի պատճառով վերևում նկարագրված ձևով նետոզ է առաջանում[11]։ Հարկ է նշել, որ սուիցիդալ նետոզի իրականացման համար ժամեր են պահանջվում, նույնիսկ PMA-ի խթանման բարձր ցուցանիշների դեպքում, մինչդեռ կենսական նետոզը կարող է ավարտվել րոպեների ընթացքում[9]։

Կենսական նեկրոզ խմբագրել

Կենսական նետոզը կարող է խթանվել բակտերիալ լիպոպոլիսախարիդիկողմից, կամ բակտերիալ արգասիքներից, TLR4-ակտիվացված թրոմբոցիտներով, կամ կոմպլեմենտի սպիտակուցներով TLR2 լիգանդների հետ միասին[9]։ Կենսական նետոզը հնարավոր է դառնում կորիզի բողբոջման շնորհիվ, որի պատճառով ԴՆԹ-ով լցված բշտիկ է առաջանում, որը էկզոցիտոզի է ենթարկվում, չխախտելով պլազմատիկ մեմբրանի ամբողջականությունը[9]։ Վերջինիս արագ ձևավորումը և արտազատումը նեյտրոֆիլի մահվան պատճառ չի դառնում, սակայն, բջիջն առանց ԴՆԹ-ի, բարձրացվող հարց է պատճառում, թե արդյո՞ք բջիջն առանց ԴՆԹ-ի կարող է կենդանի դիտարկվել։ Նկատվել է, որ նեյտրոֆիլները կարող են շարունակել ֆագոցիտոզը և սպանել մանրէներին կենսական նետոզից հետո, նեյտրոֆիլների հակամանրէային ունիվերսալությունն ի ցույց դնելով[11]։

Կարգավորում խմբագրել

Ցանցերի ձևավորումը կարգավորվում է լիպօքսիգենազային ուղու միջոցով՝ ակտիվացման կոնկրետ տիպերի դեպքում (ներառյալ բակտերիայի հետ շփումը), նեյտրոֆիլային լիպօքսիգենազը ձևավորում է 5-HETE-ֆոսֆոլիպիդներ[12]։ Լաբորատոր հետազոտությունների արդյունքները ցույց են տալիս, որ ցանցերը կարող են մաքրվել մակրոֆագերի կողմից, որոնք ֆագոցիտում և քայքայում են դրանք[13]։

Տիրոջ նետոզ-ասոցացված վնասում խմբագրել

Ցանցերը կարող են վնասակար ազդեցություն ունենալ տիրոջ վրա, քանի որ հիստոնային կոմպլեքսների արտաբջջային ցուցադրումը կարող է աուտոիմուն հավանդությունների (օրինակ՝ համակարգային կարմիր գայլախտ) զարգացման պրոցեսում դեր ունենալ[14], Ցանցերը կարող են դեր ունենալ նաև բորբոքային հիվանդությունների զարգացման պրոցեսում, քանի որ ցանցերը կարող են նույնականացվել պրեէկլամպսիայի ժամանակ, որը հղիություն ասոցացված բորոբոքային խանգարում է, որի ժամանակ նեյտրոֆիլներն ակտիվացվում են[15]։ Ցանցերը նաև հայտնաբերվել են հաստ աղու լորձաթաղանթում հաստ աղու բորբոքային հիվանդություն՝ խոցային կոլիտ ունեցող հիվանդների շրջանում[16]։ Ցանցերը նաև ասոցացված են IgG-հակակորիզային հակամարմինների արտադրության հետ երկպարույր ԴՆԹ-ի հանդեպ P.falciparum-ով ախտահարված երեխաների շրջանում[7]։ Նեյտրոֆիլների արտաբջջային թակարդներ հնարավոր է հայտնաբերել նաև քաղցկեղով հիվանդների շրջանում[17]։ Նախակլինիկական հետազոտությունները ենթադրում են, որ նետոզի երևույթը պատասխանատվություն է կրում քաղցկեղ ասոցացված պաթոլոգիաների համար, ինչպիսին է թրոմբոզը, օրգանային անբավարարության և մետաստազների ձևավորման պրոցեսում[18]։

Ցանցերը մասնակցում են նաև ՄԻԱՎ/ՍԻԱՎ-ի պաթոգենեզում։ Ցամցերն ունակ են որսալու ՄԻԱՎ-ի վիրիոնները և ոչնչացնելու դրանք[19]։ Ցանցերի արտադրության մեծացում է արձանագրվել ՄԻԱՎ/ՍԻԱՎ-ի ընթացքում, որը նվազել է հակավիրուսային դեղերի կիրառումից հետո։ Ի հավելում վերջինիս, ցանցերն ունակ են որսալ և վնասել բազմաթիվ իմուն բջիջների խմբեր, ինչպիսիք են CD4+ և CD8+ T-բջիջները, B-բջիջները և մոնոցիտները։ Այս էֆեկտը կարելի է դիտարկել ոչ միայն արյան մեջ, այլև տարբեր հյուսվածքներում, ինչպիսիք են աղիները, թոքերը, լյարդը և արյունատար անոթները։ Ցանցերը հավանաբար ասոցացված են գերմակարդելիության վիճակների հետ ՄԻԱՎ-ով հիվանդների շրջանում, քանի որ դրանք թակարդում են թրոմբոցիտներին և հյուսվածքային գործոն են արտազատում[20]։

Ցանցերը դեր ունեն նաև թրոմբոզների գործընթացներում։

Այս դիտարկումները թույլ են տալիս ենթադրել, որ ցանցերը կարևոր դեր ունեն ինֆեկցիոն, բորբոքային և թրոմբոտիկ խանգարումների պաթոգենեզում[21][22][23]։

Ցանցերի լիցքավորված և կպչուն բնույթի պատճառով դրանք կարող են խնդիրներ առաջացել ցիստիկ ֆիբրոզով տառապողների շրջանում, մեծացնելով նրանց խորխի մածուցիկությունը։ Բուժումները կենտրոնանում են խորխի հետ միասին ԴՆԹ-ն քայքայելու վրա, որը կազմված է տիրոջ ցանցային ԴՆԹկ-ից։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. Urban, Constantin F.; Ermert, David; Schmid, Monika; Abu-Abed, Ulrike; Goosmann, Christian; Nacken, Wolfgang; Brinkmann, Volker; Jungblut, Peter R.; Zychlinsky, Arturo; Levitz, Stuart M. (2009 թ․ հոկտեմբերի 30). «Neutrophil Extracellular Traps Contain Calprotectin, a Cytosolic Protein Complex Involved in Host Defense against Candida albicans». PLoS Pathogens. 5 (10): e1000639. doi:10.1371/journal.ppat.1000639. PMC 2763347. PMID 19876394.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 Brinkmann, Volker; Ulrike Reichard; Christian Goosmann; Beatrix Fauler; Yvonne Uhlemann; David S. Weiss; Yvette Weinrauch; Arturo Zychlinsky (2004 թ․ մարտի 5). «Neutrophil Extracellular Traps Kill Bacteria». Science. 303 (5663): 1532–1535. Bibcode:2004Sci...303.1532B. doi:10.1126/science.1092385. PMID 15001782.
  3. 3,0 3,1 Clark SR, Ma AC, Tavener SA, McDonald B, Goodarzi Z, Kelly MM, Patel KD, Chakrabarti S, McAvoy E, Sinclair GD, Keys EM, Allen-Vercoe E, Devinney R, Doig CJ, Green FH, Kubes P (2007). «Platelet Toll-Like Receptor-4 Activates Neutrophil Extracellular Traps to Ensnare Bacteria in Endotoxemic and Septic Blood». Nature Medicine. 13 (4): 463–9. doi:10.1038/nm1565. PMID 17384648.
  4. Urban CF, Ermert D, Schmid M, Abu-Abed U, Goosmann C, Nacken W, Brinkmann V, Jungblut PR, Zychlinsky A (2009). «Neutrophil extracellular traps contain calprotectin, a cytosolic protein complex involved in host defense against Candida albicans». PLOS Pathogens. 5 (10): e1000639. doi:10.1371/journal.ppat.1000639. PMC 2763347. PMID 19876394.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  5. Thomas MP, Whangbo J, McCrossan G, և այլք: (2014 թ․ հունիս). «Leukocyte protease binding to nucleic acids promotes nuclear localization and cleavage of nucleic acid binding proteins». Journal of Immunology. 192 (11): 5390–7. doi:10.4049/jimmunol.1303296. PMC 4041364. PMID 24771851.
  6. Urban, CF; Reichard U; Brinkmann V; Zychlinsky A (2006 թ․ ապրիլ). «Neutrophil extracellular traps capture and kill Candida albicans yeast and hyphal forms». Cell Microbiol. 8 (4): 668–76. doi:10.1111/j.1462-5822.2005.00659.x. PMID 16548892.
  7. 7,0 7,1 Baker VS, Imade GE, Molta NB, Tawde P, Pam SD, Obadofin MO, Sagay SA, Egah DZ, Iya D, Afolabi BB, Baker M, Ford K, Ford R, Roux KH, Keller TC (2008 թ․ փետրվար). «Cytokine-associated neutrophil extracellular traps and antinuclear antibodies in Plasmodium falciparum infected children under six years of age». Malaria Journal. 7 (41): 41. doi:10.1186/1475-2875-7-41. PMC 2275287. PMID 18312656.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  8. Caudrillier, Axelle; Kessenbrock, Kai; Gilliss, Brian; Nguyen, John; Marques, Marisa; Monestier, Marc; Toy, Pearl; Werb, Zena; Looney, Mark (2012 թ․ հուլիսի 2). «Platelets induce neutrophil extracellular traps in transfusion-related acute lung injury». The Journal of Clinical Investigation. 122 (7): 2661–71. doi:10.1172/JCI61303. PMC 3386815. PMID 22684106.
  9. 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 Jorch, Selina K.; Kubes, Paul (2017 թ․ մարտ). «An emerging role for neutrophil extracellular traps in noninfectious disease». Nature Medicine (անգլերեն). 23 (3): 279–287. doi:10.1038/nm.4294. ISSN 1078-8956. PMID 28267716.
  10. Fuchs, Tobias A.; Abed, Ulrike; Goosmann, Christian; Hurwitz, Robert; Schulze, Ilka; Wahn, Volker; Weinrauch, Yvette; Brinkmann, Volker; Zychlinsky, Arturo (2007 թ․ հունվարի 15). «Novel cell death program leads to neutrophil extracellular traps». The Journal of Cell Biology. 176 (2): 231–241. doi:10.1083/jcb.200606027. ISSN 0021-9525. PMC 2063942. PMID 17210947.
  11. 11,0 11,1 11,2 Yang, Hang; Biermann, Mona Helena; Brauner, Jan Markus; Liu, Yi; Zhao, Yi; Herrmann, Martin (2016 թ․ օգոստոսի 12). «New Insights into Neutrophil Extracellular Traps: Mechanisms of Formation and Role in Inflammation». Frontiers in Immunology. 7: 302. doi:10.3389/fimmu.2016.00302. ISSN 1664-3224. PMC 4981595. PMID 27570525.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  12. Clark, SR; Guy CJ; Scurr MJ; Taylor PR; Kift-Morgan AP; Hammond VJ; Thomas CP; Coles B; Roberts GW; Eberl M; Jones SA; Topley N; Kotecha S; O'Donnell VB (2011). «Esterified eicosanoids are acutely generated by 5-lipoxygenase in primary human neutrophils and in human and murine infection». Blood. 117 (6): 2033–43. doi:10.1182/blood-2010-04-278887. PMC 3374621. PMID 21177434.
  13. Farrera, c; Fadeel B (2013). «Macrophage Clearance of Neutrophil Extracellular Traps Is a Silent Process». Journal of Immunology. 191 (5): 2647–56. doi:10.4049/jimmunol.1300436. PMID 23904163.
  14. Hakkim A, Fürnrohr BG, Amann K, Laube B, Abed UA, Brinkmann V, Herrmann M, Voll RE, Zychlinsky A (2010). «Impairment of neutrophil extracellular trap degradation is associated with lupus nephritis». Proc Natl Acad Sci U S A. 107 (21): 9813–8. Bibcode:2010PNAS..107.9813H. doi:10.1073/pnas.0909927107. PMC 2906830. PMID 20439745.
  15. Gupta, AK; Hasler P; Holzgreve W; Gebhardt S; Hahn S. (2005 թ․ նոյեմբեր). «Induction of neutrophil extracellular DNA lattices by placental microparticles and IL-8 and their presence in preeclampsia». Hum Immunol. 66 (11): 1146–54. doi:10.1016/j.humimm.2005.11.003. PMID 16571415.
  16. Bennike, Tue Bjerg; Carlsen, Thomas Gelsing; Ellingsen, Torkell; Bonderup, Ole Kristian; Glerup, Henning; Bøgsted, Martin; Christiansen, Gunna; Birkelund, Svend; Stensballe, Allan (2015). «Neutrophil Extracellular Traps in Ulcerative Colitis». Inflammatory Bowel Diseases. 21 (9): 2052–2067. doi:10.1097/mib.0000000000000460. PMC 4603666. PMID 25993694.(չաշխատող հղում)
  17. Rayes, Roni F.; Mouhanna, Jack G.; Nicolau, Ioana; Bourdeau, France; Giannias, Betty; Rousseau, Simon; Quail, Daniela; Walsh, Logan; Sangwan, Veena; Bertos, Nicholas; Cools-Lartigue, Jonathan (2019 թ․ օգոստոսի 22). «Primary tumors induce neutrophil extracellular traps with targetable metastasis-promoting effects». JCI Insight (անգլերեն). 4 (16): e128008. doi:10.1172/jci.insight.128008. ISSN 2379-3708.
  18. Cedervall, J.; Zhang, Y.; Olsson, A.-K. (2016 թ․ օգոստոսի 1). «Tumor-Induced NETosis as a Risk Factor for Metastasis and Organ Failure». Cancer Research (անգլերեն). 76 (15): 4311–4315. doi:10.1158/0008-5472.CAN-15-3051. ISSN 0008-5472.
  19. Saitoh, Tatsuya; Komano, Jun; Saitoh, Yasunori; Misawa, Takuma; Takahama, Michihiro; Kozaki, Tatsuya; Uehata, Takuya; Iwasaki, Hidenori; Omori, Hiroko (2012 թ․ հուլիս). «Neutrophil Extracellular Traps Mediate a Host Defense Response to Human Immunodeficiency Virus-1». Cell Host & Microbe. 12 (1): 109–116. doi:10.1016/j.chom.2012.05.015. ISSN 1931-3128. PMID 22817992.
  20. Sivanandham, Ranjit; Brocca-Cofano, Egidio; Krampe, Noah; Falwell, Elizabeth; Kilapandal Venkatraman, Sindhuja Murali; Ribeiro, Ruy M.; Apetrei, Cristian; Pandrea, Ivona (2018 թ․ սեպտեմբերի 11). «Neutrophil extracellular trap production contributes to pathogenesis in SIV-infected nonhuman primates». Journal of Clinical Investigation (անգլերեն). 128 (11): 5178–5183. doi:10.1172/jci99420. ISSN 1558-8238. PMC 6205390. PMID 30204591.
  21. Fuchs TA, Brill A, Duerschmied D, Schatzberg D, Monestier M, Myers DD, Wrobleski SK, Wakefield TW, Hartwig JH, Wagner DD (2010 թ․ սեպտեմբերի 7). «Extracellular DNA traps promote thrombosis». Proc Natl Acad Sci U S A. 107 (36): 15880–5. Bibcode:2010PNAS..10715880F. doi:10.1073/pnas.1005743107. PMC 2936604. PMID 20798043.
  22. Brill A, Fuchs TA, Savchenko AS, Thomas GM, Martinod K, De Meyer SF, Bhandari AA, Wagner DD (2011 թ․ նոյեմբերի 1). «Neutrophil Extracellular Traps Promote Deep Vein Thrombosis in Mice». Journal of Thrombosis and Haemostasis. 10 (1): 136–144. doi:10.1111/j.1538-7836.2011.04544.x. PMC 3319651. PMID 22044575.
  23. Borissoff, JI; ten Cate, H (2011 թ․ սեպտեմբեր). «From neutrophil extracellular traps release to thrombosis: an overshooting host-defense mechanism?». Journal of Thrombosis and Haemostasis. 9 (9): 1791–4. doi:10.1111/j.1538-7836.2011.04425.x. PMID 21718435.

Արտաքին հղումներ խմբագրել