Վիքիպեդիա

Նասիպ Ժիհանով

թաթար կոմպոզիտոր

Նասիպ Ղայազ ուլի Ժիհանով (թաթարերեն լատինատառ՝ Näcip Ğayaz ulı Cihanov, կյուրեղագիր՝ Нәҗип Гаяз улы Җиһанов, ռուս.՝ Нази́б Гая́зович Жига́нов, հունվարի 2 (15), 1911, Ուրալսկ, Ռուսական կայսրություն[1] - հունիսի 2, 1988(1988-06-02)[2], Ուֆա, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ[3]), 20-րդ դարի թաթար կոմպոզիտոր, մանկավարժ, պետական գործիչ։ Հեղինակել է ութ օպերա (դրանցից հիշատակության են արժանի հատկապես Altınçäç-ը և Musa Cälil-ը), երեք բալետ, 15 սիմֆոնիա, սիմֆոնիկ այլ գործեր (այդ թվում՝ Qırlay, Սյուիտ թաթարական թեմաներով, Näfisä, Սիմֆոնիկ նովելներ, Սիմֆոնիկ երգեր), «Իմ հանրապետություն» կանտատը (1960), կամերային-գործիքային կոմպոզիցիաներ, ռոմանսներ, երգեր։ Արժանացել է ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստի (1957), Սոցիալիստական աշխատանքի հերոսի (1981) կոչումների, ղեկավարել է Թաթարստանի օպերայի և բալետի թատրոնը (1941-1943), Թաթարստանի կոմպոզիտորների միությունը (1939-1977), Կազանի կոնսերվատորիան (1945-1988), եղել է Թաթարստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախմբի հիմնադիրներից մեկը[4]։ Ընտրվել է Ռուսաստանի (1951–1959), Թաթարստանի (1963–1967, 1977–1988) և Խորհրդային Միության (1966–1970) գերագույն խորհուրդների պատգամավոր։ 1953 թվականին նրան շնորհվել է պրոֆեսորի կոչում։ 2000 թվականին Կազանի կոնսերվատորիան կոչվել է Նասիպ Ժիհանովի անունով։

Նասիպ Ժիհանով
Հիմնական տվյալներ
Ծնվել էհունվարի 2 (15), 1911
Ուրալսկ, Ռուսական կայսրություն[1]
Երկիր ԽՍՀՄ
Մահացել էհունիսի 2, 1988(1988-06-02)[2] (77 տարեկան)
Ուֆա, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
ԳերեզմանԱրսկոե գերեզմանատուն
Ժանրերօպերա
Մասնագիտությունկոմպոզիտոր, երաժշտության ուսուցիչ և քաղաքական գործիչ
ԿրթությունՄոսկվայի կոնսերվատորիա
ԱնդամակցությունԽՍՀՄ կոմպոզիտորների միություն
Պարգևներ
Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս
Լենինի շքանշան Աշխատանքային Կարմիր դրոշի շքանշան «Պատվո նշան» շքանշան «1941-1945 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ անձնվեր աշխատանքի համար» մեդալ
ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ ՌԽՖՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ ԽՍՀՄ պետական մրցանակ և Ստալինյան մրցանակ
 Nazib Zhiganov Վիքիպահեստում
Նասիպ Ժիհանովի շիրիմը Կազանի Արսկոյե գերեզմանատանը

Կենսագրություն խմբագրել

Ծնվել է 1911 թվականի հունվարի 2-ին (նոր տոմարով՝ 15-ին), Ուրալսկում (ներկայումս՝ Ղազախստանի Հանրապետության Արևմտաղազախական մարզի վարչական կենտրոնը)։ Վաղ հասակում որբացել է, ընկել մանկատուն։ 1928 թվականին մեկնել է Կազան՝ ավագ քրոջ՝ Ֆաիզայի մոտ ապրելու և նախապատրաստվելու երաժշտական ուսումնարանի ընդունելության քննություններին (երաժշտության դասեր առել էր դեռևս մանկատանը եղած ժամանակ)։ 1931 թվականին մեկնել է Մոսկվա, ընդունվել մարզային երաժշտական ուսումնարան, որն ավարտել է 1935-ին և ուսումը շարունակել Մոսկվայի Պ. Չայկովսկու անվան կոնսերվատորիայում։ 1937 թվականին Թաթարական ԻԽՍՀ պետական ֆիլհարմոնիայի բացման հանդիսավոր արարողության ժամանակ կատարվել է նրա հեղինակած սիմֆոնիան, որն այդ ժանրով գրված թաթարական առաջին ստեղծագործությունն էր։ 1938-ին ավարտելով կոնսերվատորիան՝ Ժիհանովը վերադարձել է Կազան։

1943 թվականին նա նշանակվել է թաթարական օպերայի և բալետի նորաբաց թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար։ Ընդ որում՝ բացման արարողության ժամանակ կատարվել է նրա դիպլոմային աշխատանքը՝ «Կաչկըն» օպերան։

1945 թվականին, Ժիհանովի առաջարկությունը հաշվի առնելով, բացել են Կազանի պետական կոնսերվատորիան, որի ռեկտորն է նա եղել քառասուն տարուց ավելի, մինչև իր մահը, միաժամանակ դասավանդել է, 1953 թվականին էլ արժանացել պրոֆեսորի կոչման։ Մահացել է 1988 թվականի հունիսի 2ին, Ուֆայում[5], որտեղ այդ ժամանակ թաթարական մշակույթի օրեր էին անցկացվում։

Կոչումներ, պարգևներ խմբագրել

Գլխավոր ստեղծագործությունները խմբագրել

==Օպերաներ== խմբագրել

  • Qaçqın (1939)
  • İrek (1940) «Ազատություն»[7]
  • Altınçäç (1941) «Ոսկեծամ աղջիկը»[8]
  • İldar (1942)[9]
  • Tüläk (1945)[10]
  • Namus (1950)[11]
  • Cälil (1957, գրվել է բանաստեղծ Մուսա Ջալիլի կենսագրության հիման վրա)[12]
Բալետներ
  • «Ֆաթիհ» (1943)
  • «Զուհրա» (1946)
  • «Երկու լեգենդ» («Զուհրա և Նժերի»; 1970)
Նվագախմբի համար
  • Սիմֆոնիա № 1 (1973)
  • Սիմֆոնիա № 2 «Սաբանտույ» (1968)
  • Սիմֆոնիա № 3 «Քնարական» (1971)
  • Սիմֆոնիա № 4 (1973)
  • Սիմֆոնիա № 5 (1974)
  • Սիմֆոնիա № 6 (1975)
  • Սիմֆոնիա № 7 (1976)
  • Սիմֆոնիա № 8 (1977)
  • Սիմֆոնիա № 9 (1978)
  • Սիմֆոնիա № 10 (1979)
  • Սիմֆոնիա № 11 (1980)
  • Սիմֆոնիա № 12 (1981)
  • Սիմֆոնիա № 13 (1982)
  • Սիմֆոնիա № 14 (1983)
  • Սիմֆոնիա № 15 (1984)
  • Սիմֆոնիա № 16 (1985)
  • Սիմֆոնիկ պոեմ «Կիռլայ» (1946)
  • Սյուիտ թաթարական թեմաներով (1949)
  • Սիմֆոնիկ նովելներ (1964)
  • Սիմֆոնիկ երգեր (1965)
  • Նախերգանք-պոեմ «Նաֆիսա» (1952)
Վոկալ-սիմֆոնիկ
  • Կանտատ՝ «Իմ հանրապետություն» (1960)
  • Կանտատ՝ «Ողջո՛ւն, Մոսկվա» (1980)
Դաշնամուրի համար
  • Սոնատին (1935)
  • Սյուիտ 5 մասից (1963)
  • «Էսքիզներ» շարքը (1975)
  • «Հինգ պիես դաշնամուրի համար»
  • «Դաշնամուրային պիեսների ալբոմ երեխաների համար»
  • «Մատյուշինսկյան էսքիզներ»
  • «12 էսքիզ» և այլն

Հիշատակը խմբագրել

  • 2001 թվականին Կազանի պետական կոնսերվատորիան կոչվել է Նասիպ Ժիհանովի անունով
  • 2001 թվականին Կազանում, Մալայա Կրասնայա փողոցի 14-րդ շենքւմ բացվել է կոմպոզիտորի տուն-թանգարանը
  • 2006 թվականին հուշատախտակ է փակցվել աին շենքի պատին, որտեղ ապրել է կոմպոզիտորը
  • Կազանի № 93 գիմնազիայում բացվել է Ն. Ժիհանովին նվիրված թանգարան
  • Փաքր մոլորակներից մեկը կոչվել է Ն. Ժիհանովի անունով (1997).
  • Կազանի փողոցներից մեկը կոչվել է Ն. Ժիհանովի անունով

Գրականություն խմբագրել

  • Я. Гіршман. «Назіб Жиганов». — М., 1955, 1975
  • Щ. Марченко. Назіб Гаязович Жиганов. — В кн .: «Композитори Радянського Татарстану». — Казань, 1957
  • Г. Літинський. Шляхи виховання таланту. — «Радянська музика», 1971, № 1
  • Г. Касаткіна. Сучасна тема в оперній творчості Жиганова. — В кн .: «Музика і сучасність», вип. 9. — М., 1975

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Жиганов Назиб Гаязович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Երաժշտություն (ֆր.)
  3. ↑ Slonimsky, Nicolas (1978). «Zhiganov, Nazib». Baker's Biographical dictionary of musicians (6th ed.). New York: Schirmer Books. էջ 1944. ISBN 0-02-870240-9.
  4. ↑ http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:s_78pUwEO8sJ:en.tatarstan-symphony.com/news/show/72+&cd=3&hl=en&ct=clnk&gl=us
  5. ↑ «Главное архивное управление при Кабинете Министров Республики Татарстан (ГАУ при КМ РТ)». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ սեպտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 24-ին.
  6. ↑ {{{заглавие}}}.
  7. ↑ "Ирек" ("Свобода", 1940)
  8. ↑ Russian transliteration "Алтынчеч", Russian title "Золотоволосая", lyrics by Musa Cälil
  9. ↑ "Ильдар"
  10. ↑ "Тюляк"
  11. ↑ Russian transliteration "Намус" (Russian title "Честь")
  12. ↑ "Джалиль" (1957, либр. А. Файзи). Article in Russian

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նասիպ Ժիհանով» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Նասիպ_Ժիհանով&oldid=9491519» էջից