Յուրի Չիլինգարյան

Յուրի Սերգեյի Չիլինգարյան
	Ակադեմիկոս Յուրի Չիլինգարյան, ԵՊՀ, 11.06.2010 թիվ
Ծնվել է	սեպտեմբերի 22, 1938; Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Մահացել է	նոյեմբերի 28, 2016 (78 տարեկան); Երևան, Հայաստան
Քաղաքացիություն	Հայաստան և ԽՍՀՄ
Ազգություն	հայ
Մասնագիտություն	Ֆիզիկա; Ռադիոֆիզիկա ; էլեկտրոնիկա
Հաստատություն(ներ)	Երևանի պետական համալսարան և ՀՀ ԳԱԱ
Գործունեության ոլորտ	ֆիզիկա
Ալմա մատեր	Երևանի պետական համալսարան; Մոսկվայի Մ. Լոմոնոսովի անվան պետական համալսարան
Կոչում	պրոֆեսոր
Գիտական աստիճան	ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր և ակադեմիկոս
Գիտական ղեկավար	Sergeĭ Aleksandrovich Akhmanov? և Rem Khokhlov?
Պարգևներ	Հայաստանի Հանրապետության գիտության վաստակավոր գործիչ

Յուրի Սերգեյի Չիլինգարյան (սեպտեմբերի 22, 1938(1938-09-22), Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ - նոյեմբերի 28, 2016(2016-11-28), Երևան, Հայաստան), հայ ֆիզիկոս։ Ֆիզմաթ գիտությունների դոկտոր (1985), պրոֆեսոր (1986), ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս (1996), ՀՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (2009), ՀՀ ԳԱԱ նախագահության անդամ (2006)^[1]։

Կենսագրություն խմբագրել

1960 թվականին ավարտել է Երևանի պետական համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետը։ 1964-1968 թվականներին սովորել է Մոսկվայի Մ. Լոմոնոսովի անվան պետական համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետի ասպիրանտուրայում (հեռակա)։ 1972 թվականից՝ ԵՊՀ օպտիկայի ամբիոնի վարիչ, 1985-2000 թվականներին, միաժամանակ՝ ֆիզիկայի ֆակուլտետի դեկան, 2004 թվականից՝ նաև ՀՀ ԳԱԱ ֆիզիկայի և աստղաֆիզիկայի հիմնախնդիրների խորհրդի նախագահ, 2006 թվականից՝ ֆիզիկայի և աստղաֆիզիկայի բաժանմունքի ակադեմիայի քարտուղար։ 1996 թվականից՝ ֆիզիկոսների հայկական ընկերության փոխնախագահ։

Գործունեություն խմբագրել

Աշխատանքները վերաբերում են լազերային ֆիզիկային, ոչ գծային օպտիկային և սպեկտրոսկոպիային, վիճակագրական օպտիկային և ռադիոֆիզիկային, մանրաթելային օպտիկային և օպտոէլեկտրոնիկային։ Ստացել է սկզբունքորեն նոր արդյունքներ՝ կոնդենսված միջավայրերում ըստ լուսային դաշտի քառակուսային և խորանարդային երևույթների ուսումնասիրման ասպարեզում։ Զարգացրել է վիճակագրորեն կարգավորված անիզոտրոպ միջավայրերի ոչ գծային օպտիկան, մշակել կոհերենտ քառաֆոտոնային սպեկտրոսկոպիայի մեթոդը, հետազոտել ոչ ստացիոնար և ստոխաստիկ ալիքային շարընթացները, անկայունությունները, լազերային ճառագայթմամբ մակածված փուլային անցումները^[2]։

Գիտական հետազոտությունների բնագավառը խմբագրել

Զարգացրած գիտական ուղղությունները
Հեղուկ բյուրեղների լազերային ֆիզիկա և ոչ գծային օպտիկա
Գիտական գործունեության շրջանակը՝ Լազերային ֆիզիկա
Ոչ գծային օպտիկա
Լազերային տեխնիկայի տարրերի ու համակարգերի ստեղծման ֆիզիկական սկզբունքներ
Օպտիկական նյութագիտություն
Վիճակագրորեն կարգավորված միջավայրերի կոհերենտ և ոչ գծային օպտիկա
Հեղուկ բյուրեղներում թերմոդինամիկական և լուսամակածված փուլային անցումներ
Ոչ գծային ալիքային պրոցեսների դինամիկա
Անկայունություններ
Օպտիկական երկկայունություն և բազմակայունություն
Կոնդենսացված միջավայրերի լազերային ոչ գծային սպեկտրոսկոպիա
Գերմաքուր բազմակոմպոնենտ ապակիներ
Մանրաթելային օպտիկա
Լուսային տվիչներ

Մասնագիտական անդամակցություն խմբագրել

ՀՀ ԳԱԱ իսկական անդամ,
ԽՍՀՄ ԳԱ «Ոչ գծային և կոհերենտ օպտիկայի» պրոբլեմային խորհրդի անդամ (հիմնադրման օրվանից),
Օպտիկայի, Օպտոէլեկտրոնիկայի, Մանրաթելային օպտիկայի Միութենական պրոբլեմային խորհուդների անդամ ՀՀ ԳԱԱ-ում
2003 - 2006 թթ. ֆիզիկամաթեմատիկական և տեխնիկական գիտությունների բաժանմունքի ֆիզիկայի և աստղաֆիզիկայի պրոբլեմային խորհրդի նախագահ
ԱՊՀ երկրների «Լազերների և լազերային տեխնոլոգիաների գծով ազգային փորձագետների կոլեգիայի» անդամ
Ռուսաստանի «Квантовая электроника» ամսագրի խմբագրական խորհրդի անդամ
«Известия НАН РА, Физика» ամսագրի խմբագրական կոլեգիայի անդամ
Ֆիզիկոսների հայկական ընկերության փոխնախագահ
049 մասնագիտական խորհրդի անդամ

Պարգևներ խմբագրել

ԵՊՀ ոսկե մեդալ (2008)։
Հայաստանի Հանրապետության գիտության վաստակավոր գործիչ (2009)^[3]։

Երկեր խմբագրել

Յուրի Չիլինգարյանը հեղինակ է ավելի քան 240 գիտական հոդվածների ու թեզերի, 9 արտոնագրի, 5 դասագրքի և ուսումնական ձեռնարկի։

«LabVIEW-ի կիրառությունը գիտափորձի ավտոմատացման համար։ Լաբորատոր աշխատանքների ձեռնարկ» (Երևան, 2005 թվական)։
Լ. Ս. Ասլանյան, Ռ. Ս. Հակոբյան, Յու. Ս. Չիլինգարյան, Ոչ գծային ֆիզիկա | Մեթոդական աշխատանք, Երևան, 2006։
Մակածված փուլային անցումներ և հիդրոդինամիկական անկայություններ բյուրեղներում, Երևան, 2000 (համահեղինակ)։
Нелинейная оптика жидких кристалов, М., 1984 (համահեղինակ)^[4].

Մամուլ խմբագրել

Հոդվածների մատենագիտություն^[5]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ «ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի իսկական անդամներ». Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 16-ին.
↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, Երևան, 2007.
↑ Հայաստանի Հանրապետության պատվավոր կոչումներ շնորհելու մասին
↑ «ՀՀ ԳԱԱ հիմնարար գիտական գրադարանի էլ․ քարտարան- Յուրի Չիլինգարյան». Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 16-ին.
↑ «ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոսների կենսամատենագիտություններ». Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 8-ին.

[1] «ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի իսկական անդամներ». Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 16-ին.

[2] Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, Երևան, 2007.

[3] Հայաստանի Հանրապետության պատվավոր կոչումներ շնորհելու մասին

[4] «ՀՀ ԳԱԱ հիմնարար գիտական գրադարանի էլ․ քարտարան- Յուրի Չիլինգարյան». Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 16-ին.

[5] «ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոսների կենսամատենագիտություններ». Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 8-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Յուրի Սերգեյի Չիլինգարյան
Ակադեմիկոս Յուրի Չիլինգարյան, ԵՊՀ, 11.06.2010 թիվ
Ծնվել է	սեպտեմբերի 22, 1938(1938-09-22) Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Մահացել է	նոյեմբերի 28, 2016(2016-11-28) (78 տարեկան) Երևան, Հայաստան
Քաղաքացիություն	Հայաստան և ԽՍՀՄ
Ազգություն	հայ
Մասնագիտություն	Ֆիզիկա Ռադիոֆիզիկա էլեկտրոնիկա
Հաստատություն(ներ)	Երևանի պետական համալսարան և ՀՀ ԳԱԱ
Գործունեության ոլորտ	ֆիզիկա
Ալմա մատեր	Երևանի պետական համալսարան Մոսկվայի Մ. Լոմոնոսովի անվան պետական համալսարան
Կոչում	պրոֆեսոր
Գիտական աստիճան	ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր և ակադեմիկոս
Գիտական ղեկավար	Sergeĭ Aleksandrovich Akhmanov? և Rem Khokhlov?
Պարգևներ	Հայաստանի Հանրապետության գիտության վաստակավոր գործիչ