Յուրայինների մեջ օտար, օտարների մեջ յուրային

«Օտարների մեջ յուրային, յուրայինների մեջ օտար» (ռուս.՝ «Свой среди чужих, чужой среди своих»), 1974 թվականի խորհրդային ֆիլմ իստերնի ժանրում[2]։ Ռեժիսոր Նիկիտա Միխալկովի առաջին աշխատանքն է լրամետրաժ կինոյի ոլորտում, որի հիմքում ընկած է նրա և Էդուարդ Վոլոդարսկու «Կարմիր ոսկի» վիպակը, որը գրվել է «Կոմսոմոլսկայա պրավդա» թերթում տպագրված նշումների հիման վրա։ Գլխավոր դերերը կատարել են Յուրի Բոգատիրյովը, Ալեքսանդր Կայդանովսկին, Նիկիտա Միխալկովը։

Յուրայինների մեջ օտար, օտարների մեջ յուրային
ռուս.՝ Свой среди чужих, чужой среди своих
Երկիր ԽՍՀՄ
Ժանրվեստեռն և իսթերն
Թվական1975 և 1974
Լեզուռուսերեն
ՌեժիսորՆիկիտա Միխալկով[1]
Սցենարի հեղինակՆիկիտա Միխալկով և Էդուարդ Վոլոդարսկի
ԴերակատարներՅուրի Բոգատիրև, Ալեքսանդր Պորոխովշիկով, Անատոլի Սոլոնիցին, Նիկիտա Միխալկով և Ալեքսանդր Կայդանովսկի
ՕպերատորՊավել Լեբեշև Տիմոֆեևիչ
ԵրաժշտությունԷդուարդ Արտեմև
Պատմվածքի վայրԽՍՀՄ
ԿինոընկերությունՄոսֆիլմ
Տևողություն92 րոպե

Սցենարի նախնական վերնագիրը եղել է՝ «Կես միլիոն ոսկով, լողալով, ոտքով և քարշ տալով» (ռուս.՝ «Полмиллиона золотом, вплавь, пешком и волоком»)։ Ռեժիսորի համար ոգեշնչման աղբյուր են ծառայել Սերջիո Լեոնեի և Քլինթ Իսթվուդի (գլխավոր դերերում) մասնակցությամբ նկարահանված ֆիլմերը[3]։

Կինոնկարի տաղավարային նկարահանումներն անցկացվել են «Մոսֆիլմ» կինոստուդիայում, նատուրային նկարահանումները՝ Չեչնիայում՝ Գրոզնիից ոչ հեռու և Ադրբեջանում՝ Բաքվի մերձակայքում։ Ֆիլմի պրեմիերան տեղի է ունեցել 1974 թվականի հունվարի 11-ին Օդեսայի «Աստղային» (ռուս.՝ «Звёздный») կինոթատրոնում, լայն վարձույթն սկսվել է 1974 թվականի նոյեմբերից։

Սյուժեի կենտրոնում ընկած է Ռուսաստանի քաղաքացիական պատերազմի վերջում բռնագրավված ոսկու պատմությունը, որի համար պայքարում են չեկիստները, նախկին սպիտակգվարդիական սպաներն ու տարբեր ավազակներ։

Կինոնկարն արժանացել է խիստ քննադատության, որը պնդում էր, որ դրանում չափազանց շատ է էքշնը, հերոսները հիշեցնում են ամերիկյան կովբոյների, ընդ որում՝ սյուժեից հնարավոր չէ հասկանալ, թե ով ում կողմից է, և բացի այդ, ֆիլմը չունի վառ և հետաքրքիր կերպարներ[4]։ Որոշ քննադատներ ենթադրել են, որ սա ոչ թե արկածային ֆիլմ է, այլ դետեկտիվ արկածային ֆիլմի մեջ։ Իր հերթին, ռեժիսոր Ալեքսեյ Գերմանը համարում էր, որ ֆիլմը նորարարական է[5]։

Ֆիլմը ճանաչվել է կուլտային, չնայած վարձույթում այն զբաղեցրել է միայն 22-րդ տեղը[6]։

Սյուժե խմբագրել

Ֆիլմի գործողություները ծավալվում են քաղաքացիական պատերազմի ավարտից հետո գավառական քաղաքում, որի անունը չի նշվում։ Կարմիր բանակի կազմում մարտնչած հինգ լավագույն ընկերներ՝ Եգոր Շիլովը (Յուրի Բոգատիրյով), Վասիլի Սարիչևը (Անատոլի Սոլոնիցին), Նիկոլայ Կունգուրովը (Ալեքսանդր Պորոխովշչիկով), Անդրեյ Զաբելինը (Սերգեյ Շակուրով) և Ստեպան Լիպյագինը (Նիկոլայ Պաստուխով) Համառուսաստանյան արտակարգ հանձնաժողովի նախագահ Ֆելիքս Ձերժինսկու հրամանով պատրաստվում է Մոսկվա ուղարկել բուրժուազիայից բռնագրավված ոսկե իրեր 526 հազար ռուբլի ընդհանուր արժողությամբ, որպեսզի սնունդ գնեն Պովոլժիեի սովյալների համար։ Թանկարժեք բեռով զրահավագոնը պետք է ուղեկցեն երկու գնդացիրներով հիսուն մարտիկներ Եգոր Շիլովի ղեկավարությամբ, սակայն գավկոմում որոշ չեկիստներ կասկածում են նրան. նրա եղբայր Ֆեոդորը, որն սպանվել է կարմիրբանակայինների կողմից, եղել է ատաման Սոլովեյկոյի ավազակախմբի անդամ։

Շիլովի սենյակում անսպասելիորեն հայտնաբերում են այլանդակված դիակ, որը սխալմամբ համարում են Եգորի մարմինը։ Գավկոմի քարտուղար Սարիչևը գաղտնիության պահպանման համար որոշում է ոսկին ուղարկել նույն օրը գաղտնի և նվազագույն պահակախմբի ուղեկցությամբ, որի գլխավոր է նշանակվում Լիպյագինը, իսկ զրահավագոնը թողնել կայարանում՝ բոլորի աչքի առաջ։ Արտակարգ հանձնաժողովում եղած դավաճանն այդ մասին հայտնում է հինգ նախկին սպիտակգվարդիականներից բաղկացած խմբին, որոնք երկաթուղագործ Վանյուկինի (Ալեքսանդր Կալյագին) օգնությամբ, հարձակվելով չեկիստների վագոնի վրա և գնդակահարելով նրանց, գրավում են այն և տիրանում ոսկուն։ Այնուհետև սպաների գնացքը կողոպտում է եսավուլ Բրիլովի (Նիկիտա Միխալկով) գլխավորած ավազակախումբը։ Զոհվում են բոլոր սպիտակները, բացառությամբ ռոտմիստր Լեմկեի (Ալեքսանդր Կայդանովսկի), որից իրարանցման ընթացքում գողանում են թանկարժեք զարդերով ուղեպայուսակը։ Հայտնաբերելով ոսկու կորուստը և պարզելով, որ Բրիլովը դրա մասին ոչինչ չգիտի, Լեմկեն որոշում է միանալ ավազակախմբին՝ ուղեպայուսակը գտնելու և վերադարձնելու նպատակով։ Եսաուլն ընդունում է Լեմկեին, բայց չի վստահում նրան։

Շիլովին կենդանի, բայց կիսաանգիտակից վիճակում և առանց փաստաթղթերի գտնում են բակերից մեկում։ ՉԿ-ում Եգորը պնդում է, որ չի հիշում իր հետ կատարվածը։ Չհավատալով Շիլովի անբացատրելի ամնեզիային՝ նրան ձերբակալում են։ Ճանապարհին Շիլովի հիշողությունը մասամբ վերականգնվում է, նա հիշում է Վանյուկինին և փախչում պահակախմբի հսկողությունից։ Գտնելով Վանյուկինին՝ Եգորն իմանում է Բրիլովի ավազակախմբի կողմից ոսկին գողանալու մասին և երկաթուղագործին ստիպում է մեղայականով ներկայանալ ՉԿ։ Հարցաքննության ժամանակ Վանյուկինը հայտնում է, որ կատարել է մի մարդու ցուցումները, որին չի ճանաչել, նրա հետ շփվել է միայն հեռախոսով կամ «պարոնայք սպաների» միջոցով։ Իսկ Շիլովին իր տանը պահել է թմրանյութեր ներարկելով, որպեսզի նա ոչինչ չհասկանար։ Սարիչևը որոշում է հանցագործներին գտնել Վանյուկինի օգնությամբ՝ նրան դարձնելով իրազեկիչ։

Ներթափանցելով ավազակախմբի մեջ և Բրիլովի ու Լեմկեի հետ պայմանավորվելով ոսկին գտնելուց հետո այն հավասարապես իրենց միջև բաժանելու վերաբերյալ՝ Շիլովը մնում է ավազակախմբում։ Բացի այդ, նա հույս ունի Լեմկեից իմանալ ՉԿ-ում եղած դավաճանի անունը։

Բրիլովի ավազակախումբը վերացնելու համար Զաբելինը նշանակվում է հեծելազորային էսկադրոնի հրամանատար։ Էսկադրոնի հեռանալուց հետո ՉԿ-ի պետ Կունգուրովը Սարիչևին հաղորդում է, որ գիշերը սպանել են ձերբակալված Վանյուկինին։ Նախքան զոհին դանակահարելը մարդասպանը ձախ ձեռքով հարվածել է Վանյուկինին։ Սարիչևը հասկանում է, որ մարդասպանը ձախլիկ է, և նա իր աշխատակիցների մերձավոր շրջապատից է։ Ստուգելով կասկածյալներին մեկը մյուսի հետևից՝ Սարիչևը համոզվում է, որ Կունգուրովը կապ չունի հանցագործության հետ, երբ նա իրեն նետված լուցկու տուփը բռնում է աջ ձեռքով։ Վերջինս Սարիչևին ցույց է տալիս սպանված Վանյուկինի խցում գտնված Զաբելինի ծխափողը, որը նախօրեին նա կորցրել էր, իսկ դավաճանն այն թողել էր սպանվածի խցում՝ հետքերը խառնելու համար։

Շիլովը ուղեպայուսակի շղթայի շնորհիվ հասկանում է, որ ոսկին գողացել է թաթար Կայումը (Կոնստանտին Ռայկին)։ Ուղեպայուսակին տիրանալու համար սկսված պայքարում Կայումը, փորձելով Շիլովին գցել անդունդից, ընկնում է վարար գետը և սկսում խորտակվել, բայց Շիլովը փրկում է նրան։ Շիլովի և Կայումի զրույցը լսում է Բրիլովին ծառայող տղան։

Իմանալով Կարմիր բանակի էսկադրոնի հետ առաջիկա բախման մասին յուրայինից (Ալեքսանդր Ադաբաշյան)՝ եսաուլը փախչում է՝ տանելով ուղեպայուսակը։ Շիլովն առևանգում է Լեմկեին, և Կայումի հետ նրանք երեքով հետապնդում Բրիլովին։ Բրիլովը, զինված ձեռքի գնդացիրով, սպանում է Կայումին և վիրավորում Լեմկեին, բայց մահանում է Շիլովի ձեռքից, որին Կայումը մահվանից առաջ հասցնում է փրկել կտրուկ զառիթափից ընկնելուց։ Եգորը վերադառնում է յուրայինների մոտ՝ տանելով ոսկին ու վիրավոր Լեմկեին։ Ռոտմիստրը նրան համոզում է պետությանը չհանձնել թանկարժեք իրերը՝ պատճառաբանելով «նման դեպքի» յուրահատկությունով և նրանով, որ այդ ոսկին «միայն մեկին է հարկավոր», ապա փորձում է փախչել։

Չեկիստները պարզում են, որ իրենց շարքերում միակ ձախլիկը բանվոր Նիկոդիմովն է (Նիկոլայ Զասուխին)։ Պարզվում է, որ իսկական Նիկոդիմովը սպանվել է երկու տարի առաջ Օմսկից ծառայության վայր տանող ճանապարհին, իսկ ինքնակոչը կողոպտիչների գործակալն է։ Այս կեղծ Նիկոդիմովը մասնակցել է ոսկու գնացքի վրա հարձակման նախապատրաստմանը, և նա է ուղևորի դիակը նետել Շիլովի սենյակ։ Ձերբակալության ժամանակ նա փորձում է զինված դիմադրություն ցույց տալ, և չեկիստները նրան սպանում են։

Ավազակախումբը ոչնչացվում է, բայց ոսկին ու Շիլովը չեն գտնվում։ Սարիչևը, որը կազմակերպել էր այդ գործողությունը, իրեն է մեղադրում ձախողման համար և պատրաստ է պատասխան տալ դրա համար ամենայն խստությամբ։

Շիլովը, գործի դնելով իր վերջին ուժերը, շալակած տանում է վիրավոր Լեմկեին և ոսկով ուղեպայուսակը։ Ի վերջո, նա հասնում է յուրայինների մոտ։ Ընկերները նկատում են նրան և ուրախ վազում ընդառաջ։

Դերերում խմբագրել

Էպիզոդներում խմբագրել

Ստեղծում խմբագրել

Ֆիլմի սցենարի համար հիմք է ծառայել Նիկիտա Միխալկովի և Էդուարդ Վոլոդարսկու համահեղինակությամբ գրված «Կարմիր ոսկի» վիպակը[3]։ Վիպակի գործողությունները տեղի են ունենում Սիբիրում՝ Մոնղոլիայի հետ սահմանին։ Գլխավոր հերոսի եղբայրն անդրբայկալյան կազակ է, որը կռվել է ատաման Սոմյոնովի մոտ։ Ոսկու գնացքը Մոսկվա պետք է գնա Չելյաբինսկով։

Սյուժեն վերցվել է ամսագրային փոքր գրառումից, որը պատմում է բուրժուզիայից առգրավված ոսկին տեղափոխող գնացքի՝ Սիբիրից Մոսկվա կատարած ուղևորության պատմությունը և այն մասին, թե ինչպես է այն գրավվել սպիտակգվարդիական ավազակախմբի կողմից և ձեռքից ձեռք անցել, մինչև վերջապես հասել է չեկիստներին[5]։

Նկարահանումների նախապատրաստությունը տևել է ընդամենը մի քանի շաբաթ, իսկ Միխալկովը կարողացել է աշխատանքն սկսել միայն բանակում ծառայելուց հետո[5]։ Ֆիլմի ստեղծման համար ոգեշնչման աղբյուր են հանդիսացել Քլինթ Իսթվուդի մասնակցությամբ նկարահանված ֆիլմերը[6]։

 
Քլինթ Իսթվուդը «Մի բուռ դոլար» ֆիլմում (1964)

Էդուարդ Արտեմևի հուշերի համաձայն՝ երաժշտության վրա աշխատանքն ընթացել է հեշտ և արագ։ Ռեժիսորի հետ հանդիպումից հետո, որը պատմել է, թե ինչ է ուզում և ցույց տվել օրինակներ ամերիկյան կինեմատոգրաֆիայից, Արտեմևը գրեթե «հընթացս նստեց և նվագեց» ֆիլմի գլխավոր երաժշտական թեման[7]։ Քառասուն տարի անց այդ թեմայի ակորդների տակ մարել է օլիմպիական կրակը Սոչիի Ձմեռային օլիմպիական խաղերի փակման արարողության ժամանակ[8]։

Նկարահանումների հիմնական մասը կատարվել է Չեչեն-Ինգուշեթիայում՝ Գրոզնիի մոտ։ Ֆիլմը Չեչնիայում նկարահանել Նիկիտա Միխալկովին խորհուրդ է տվել պարող Մահմուդ Էսամբաևը՝ Միխալկովների ընտանիքի ընկերը և այդ վայրերում ծնված ամենահայտնի մարդկանցից մեկը։ Նա պնդում էր, որ իր հայրենիքի նման գեղեցիկ բնություն այլևս չկա[9]։ Բացի այդ, ռեժիսորի հայրը՝ բանաստեղծ Սերգեյ Միխալկովը, ժողովրդական պատգամավոր էր Չեչենա-Ինգուշական ԻԽՍՀ-ից[10]։

 
Էդուարդ Արտեմև

Երբ գնացքի կողոպուտի դրվագն արդեն նկարահանված էր, պարզվել է, որ այդ տեսարանի նկարահանման գրեթե ամբողջ ժապավենը խոտան է եղել։ 1973 թվականի նոյեմբերի սկզբին Չեչնիայում հանկարծակի վատացել է եղանակը և առատ ձյուն է տեղացել։ Նման պայմաններում նկարահանելն անհնար է դարձել, և ստիպված են եղել տեսարանը նորից նկարահանել արդեն Ադրբեջանում՝ Բաքվի մերձակայքում[9]։

Դավաճանի գնդակահարության տեսարանը վերցված է կինոփորձերից։ Դերասանը սկզբում մի շապիկով է, մեկ րոպե անց՝ ուրիշով, սկզբում առանց մորուքի է, ապա մորուքով[11]։

Այն էպիզոդը, որում Կայումը փորձում է Շիլովին գցել գետը, սակայն արդյունքում ինքն է հայտնվում ջրում, նկարահանվել է Արգուն գետում։ Կոնստանտին Ռայկինը պետք է 12-մետրանոց ժայռից ընկներ բուռն հորձանուտի մեջ։ Նախքան տեսարանի նկարահանումը երկար ժամանակ չի հաջողվել չափել գետի խորությունը․ ձողը տարել է ուժեղ հոսանքը։ Դրանից հետո ձողի փոխարեն ջրի մեջ իջեցվել է պողպատե ռելս։ Ջուրը թվացել է բավականին խորը, բայց, ինչպես պարզվել է, ռելսը նույնպես ջուրը տարել է, և իրականում այդ վայրում խորությունը մոտ 2 մետր էր։ Արգուն գետի ջրի ջերմաստիճանը 3 աստիճան է։ Բարեբախտաբար, դրվագի նկարահանումն իրականացվել է առանց վնասվածքների՝ կատարվելով առաջին դուբլից[11]։

 
Կոնստանտին Ռայկին

Կոնստանտին Ռայկինը Շիլովի՝ Կայումի հետ լեռնային գետի վրա լաստով լողալու տեսարանի մասին պատմել է․

Նկարահանումների ժամանակ մենք իսկապես խեղդվում էինք, հենց դուբլի ժամանակ։ Արգունը սարսափելի ընթացք ունի՝ 12 մետր մեկ վայրկյանում, 40 կիլոմետր ժամում։ Մինչև ծնկներդ ընկնում ես ջրի մեջ ոտքով, քեզ անմիջապես տապալում է, ասես տակից կտրեցին, և տանում է հորձանուտի մեջ։ Իսկ ջուրը սառցե է։ Ամուդարյայից կանչվել էր լաստի մասնագետը։ Երբ նա ինչ-որ բան սարքեց, բոլորը նախապատրաստվեցին մեզ այդտեղ էլ թաղել․ Արգունի վրա լաստեր երբեք չէին եղել։ Չեչենական ջրում նկարահանումներից հետո ինձ մոտ սկսվեց սարսափելի ֆուրունկուլյոզ[12]։

Նիկիտա Միխալկովը գնացքի կողոպուտի տեսարանի մասին պատմել է․

 
Նիկիտա Միխալկով

Ճաշի ընդմիջման ժամանակ կասկադյորների խումբը քննարկում էր գնացքի կողոպուտի տեսարանը. ինչպես պետք է ցատկել գնացքի վրա, ինչ արագությամբ այն պետք է ընթանա, ինչպես պետք է վարգեն ձիերը։ Եվ այս ամենը տեղի է ունենում երկար, հանգամանալից։ Իսկ իմ «բանդան» բաղկացած էր տեղացիներից։ Կար մի երիտասարդ գեղեցկադեմ տղա փարթամ բեղով։ Նա լսեց զրույցը, ցատկեց ձիու վրա, հասավ գնացքին, որը գնում էր դեպի դեպո՝ «ճաշի»։ Թռավ թամբից գնացքի վրա, հետո ետ թռավ թամբի մեջ և քմծիծաղ տալով վերադարձավ իր տեղը։ Կասկադյորներից դա ծնկի բերեց բացարձակապես։

Ինձ մոտ նկարահանվել են բազմաթիվ տեղացիներ։ Խիզախ տղաներ։ Գալիս են, հարցնում․ «Զենք դո՞ւք եք տալու, թե՞ մենք մերը բերենք»։

Մենք կառուցեցինք մասսայական տեսարանը, հաշվեցինք՝ մեկ, երկու։ Ասացին՝ առաջինները թալանված գնացքի ուղեւորներն են, երկրորդըները՝ ավազակները։ Չեչեններն առաջիններից բոլորը գնացին ավազակների մոտ։ Ասացին․ «Մեզ թալանե՞ն։ Ի՞նչ եք ասում»։ Նրանց համար դա վիրավորական էր[11]։

Նիկիտա Միխալկովի դեմ ցանկացել են քրեական գործ հարուցել կաշառակերության մեղադրանքով, քանի որ զանգվածային տեսարանների նկարահանումների համար հրավիրվել էին տեղի բնակիչները, որոնք սխալ են մեկնաբանել ֆիլմի ադմինիստրատորի խոսքերը՝ որոշելով, որ դրան մասնակցելու համար պետք է վճարել հինգից տասը ռուբլի՝ կախված ձիու առկայությունից, և նկարահանումների համար գումար են բերել, որը դրել են անձնագրերի մեջ։ Ռեժիսորին դժվարությամբ է հաջողվել ազատվել Սոցիալիստական սեփականության գողության դեմ պայքարի վարչության-ի մեղադրանքներից՝ շնորհիվ իր հոր միջամտության[10]։

Ըստ սյուժեի՝ Բոգատիրյովի հերոս Շիլովն պետք է հարվածեր Կայդանովսկու հերոսի՝ Լեմկեի ականջին։ Յուրի Բոգատիրյովը չի ցանկանում դա անել՝ կտրականապես հրաժարվելով ծեծել ընկերոջը։ Նրան փորձել են համոզել և՛ ռեժիսորը, և՛ ինքը՝ Ալեքսանդր Կայդանովսկին՝ խնդրելով, իսկ հետո պահանջելով հարվածել նրան։ Վերջապես Միխալկովը չի դիմացել և բղավելով, Այնուամենայնիվ, ստիպել է Բոգատիրյովին հարվածել Կայդանովսկուն՝ դա պատճառաբանելով պարզ ճշմարտությամբ, որ վերջինս մարմնավորում է սպիտակգվարդիականի, իսկ առաջինը՝ չեկիստի։ Բոգատիրյովն այևս չի վիճել, և տեսարանը նկարահանվել է[11]։

Ֆիլմի նկարահանումների ժամանակ ռեժիսորը ամուսնության առաջարկություն է արել մանեկենուհի Տատյանա Շիգաևային։ Հարսանիքն անցկացվել է Չեչնիայում նկարահանող (ամուսնությունը գրանցվել է Գրոզնիի ՔԿԱԳ-ում) ողջ նկարահանող խմբի մասնակցությամբ՝ գրեթե առանց կինոարտադրությունից կտրվելու։ Տատյանան նկարահանվել է ֆիլմի մի էպիզոդում՝ մարմնավորելու Բրիլովի հուշերի կնոջը[6]։

Նկարահանումների ժամանակ դժբախտ պատահարի հետևանքով մահացել է ներկարարներից մեկը, որը նախօրեին բավականին մեծ քանակությամբ ալկոհոլ էր օգտագործել, բայց այնուամենայնիվ ադմինիստրատորն նրան ուղարկվել է նկարահանման հրապարակ՝ այրվող նյութերով ավտոբուսով, որտեղ նա փորձել է ծխել, ինչը հանգեցրել է հրդեհի և նրա մահվան։

Ֆիլմում սև-սպիտակ տարբերակով տեսարանների առկայությունը բացատրվում է ոչ այնքան գեղարվեստական մտահղացմամբ, որքան Kodak ներմուծված գունավոր կինոժապավենի պակասով, որի վրա նկարահանվել է հիմնական նյութը։ Սև-սպիտակ կինոժապավենի վրա նկարահանվել են տեսարաններ, որոնք ստեղծվել են բաց թողնված գունավոր ժապավենի սահմանաչափի ավարտից հետո, այդ թվում՝ գնացքի կողոպուտի տեսարանը[9]։

Ճանաչում և պարգևներ խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. http://www.imdb.com/title/tt0072231/
  2. Вестерны и истерны
  3. 3,0 3,1 «По повести Эдуарда Володарского и Никиты Михалкова «Красное золото»». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 4-ին.
  4. «История съёмок фильма «Свой среди чужих, чужой среди своих». «Чуждый» фильм».
  5. 5,0 5,1 5,2 И. А. Мусский 100 великих отечественных кинофильмов «Свой среди чужих, чужой среди своих»
  6. 6,0 6,1 6,2 Тайны нашего кино «Свой среди чужих, чужой среди своих» (ТВЦ, 2014)
  7. Биографический фильм «Эдуард Артемьев. В своем фантастическом мире»
  8. Закрытие Олимпийских игр в Сочи: как проходила церемония
  9. 9,0 9,1 9,2 Павел Орлов (2014 թ․ նոյեմբերի 11). «Как это снято: «Свой среди чужих, чужой среди своих»» (ռուսերեն). «Tvkinoradio». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 19-ին.
  10. 10,0 10,1 «Свой среди чужих, чужой среди своих» (ռուսերեն). Государственный канал «Россия». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 4-ին. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 24-ին.
  11. 11,0 11,1 11,2 11,3 Наталия Москальонова, Оксана Гаврюшенко (1999 թ․ նոյեմբերի 22). «За пригоршню золота» (ռուսերեն). Film.ru Кино Парк. Номер 11/1999. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 24-ին.
  12. Михаил Сердюков (2002-08). «Константин Райкин из Марьиной Рощи. Интервью» (ռուսերեն). Звёздный бульвар № 1(1). Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 24-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)

Արտաքին հղումներ խմբագրել