Վիքիպեդիա

Յոհան Շտրաուս

HS Disambig.svg Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Յոհան Շտրաուս (այլ կիրառումներ)

Յոհան Շտրաուս (որդի) (գերմ.՝ Johann Strauß, հոկտեմբերի 25, 1825(1825-10-25)[1][2][2][…], Նոյբաու, Վիեննա, Ավստրիական կայսրություն[3] - հունիսի 3, 1899(1899-06-03)[1][2][2][…], Վիեննա, Ավստրո-Հունգարիա[4][3]), ավստրիացի երգահան, դիրիժոր և ջութակահար, ճանաչված է որպես «վալսի արքա», բազմաթիվ պարային ստեղծագործությունների և օպերետների հեղինակ։ Օպերետներից առավել հայտնիներն են և ներկայումս էլ հաճախ կատարվում են «Չղջիկը» (Die Fledermaus, 1874), «Գիշեր Վենետիկում» (Eine Nacht in Venedig, 1883) և «Գնչու բարոնը» (Der Zigeunerbaron, 1885)

Յոհան Շտրաուս
Johann Strauss II (3).jpg
Բնօրինակ անունգերմ.՝ Johann Strauss II
Ի ծնե անունգերմ.՝ Johann Baptist Strauss
Ծնվել էհոկտեմբերի 25, 1825(1825-10-25)[1][2][2][…]
Նոյբաու, Վիեննա, Ավստրիական կայսրություն[3]
ԵրկիրFlag of Hungary (1896-1915; angels; 3-2 aspect ratio).svg Ավստրո-Հունգարիա
Մահացել էհունիսի 3, 1899(1899-06-03)[1][2][2][…] (73 տարեկան)
Վիեննա, Ավստրո-Հունգարիա[4][3]
ԳերեզմանՎիենայի կենտրոնական գերեզմանատուն
Ժանրերօպերա, դասական երաժշտություն, օպերետ, փոփ երաժշտություն և գործիքային երաժշտություն
Մասնագիտությունկոմպոզիտոր, դիրիժոր և երաժիշտ
Գործիքներջութակ
ԱմուսինHenrietta Treffz?, Adele Strauss? և Angelika Strauss?[5]
Պարգևներ
Knight of the Order of the Lion and the Sun, Սուրբ Ալեքսանդր Նևսկու ասպետական շքանշան, Պատվո լեգեոնի շքանշանի ասպետ, Ֆրանց Յոզեֆի շքանշան և 4th class, Order of the Medjidie
Ստորագրություն
Ստորագրություն
Commons-logo.svg Johann Strauss II Վիքիպահեստում

ԿենսագրությունԽմբագրել

Ավստրիացի անվանի կոմպոզիտոր և դիրիժոր Յոհան Շտրաուսի ավագ որդին է և նրա անվանակիցը[6]։ Հայրը զավակներին արգելել էր երաժշտությամբ զբաղվել, և տղան նրանից թաքուն է հաճախել դաշնամուրի, ջութակի պարապմունքների։ Ուսուցիչների տված հիանալի երաշխավորագրերի հիման վրա քաղաքապետարանից արտոնագիր է ստացել ելույթներ ունենալու համար, կարճ ժամանակում ստեղծել իր ոչ մեծ նվագախումբը և 1844 թվականին իր առաջին համերգը տվել վիեննական Cassino Dommayer-ում[7]։ Չորս տարի անց դարձել է ազգային գվարդիայի երկրորդ գնդի նվագախմբի ղեկավարը (առաջին գնդինը հայրն էր)[8], միաժամանակ քայլերգեր, պոլկաներ է հորինել։ Շուտով Վիեննայում տիրապետող է դարձել իրար հետ մրցող հայր և որդի Շտրաուսների երաժշտությունը։ Հոր մահից հետո՝ 1849 թվականին, որդին, չնայած հայրը նրան զրկել էր ժառանգությունից, խնամքով ի մի է բերել ու իր միջոցներով հրատարակել նրա ստեղծագործությունների ժողովածուն, գրել է Aeols-Töne Op.88-ը՝ ի հիշատակ նրա, այնուհետև միավորել է իր և հոր նվագախմբերը և այդ մեծ նվագախմբով համերգային փառավոր շրջագայություն կատարել Ավստրիայում ու Գերմանիայում[9], հետագայում՝ նաև Ռուսաստանում, Լեհաստանում, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում[10]՝ ձեռք բերելով միջազգային պանծալի համբավ։ 1852 թվականին Ավստրո-Հունգարիայի կայսր Ֆրանց-Իոսիֆ Առաջինը նրան է շնորհել պալատական համերգներ ու պարահանդեսներ կազմակերպելու արտոնությունը (նախկինում այդպիսի արտոնություն տրվել էր հորը)։ 1862 թվականին Շտրաուսն ամուսնացել է երգչուհի Հենրիետա Տրեֆցի հետ[9] (1878 թվականին վերջինս մահացել է, և Շտրաուսն ամուսնացել է ևս երկու անգամ[11][12]՝ բոլոր դեպքերում մնալով անժառանգ)։ 1863 թվականից նվագախմբի ղեկավարումը հանձնել է իր Յոզեֆ ու Էդվարդ եղբայրներին, իսկ ինքը կլանվել է նոր ստեղծագործություններ հորինելու աշխատանքով, մանավանդ, որ Օֆենբախի խորհրդին հետևելով՝ պարային երաժշտությունից զատ՝ օպերետներ էլ էր գրում և մեծ հաջողությամբ բեմականացնում։ Նրա արվեստով հիանում էին ժամանակի մեծահամբավ կոմպոզիտորները՝ Վագները, Լիստը, Բրամսը և այլք։ Պատահական չէ, որ նրան շնորհվել է «վալսի մեծ արքա» պատվանունը (իսկ հորը պատվել են «վալսի արքա» անվանումով)։

ԿինոյումԽմբագրել

  • Ալֆրեդ Հիչքոքի «Վիեննական վալսեր» (անգլ.՝ Waltzes from Vienna, 1934) ֆիլմը կինոպատում է «Չքնաղ, կապուտակ Դանուբի վրա» վալսի ստեղծման մասին[13]։
  • Յոհան Շտրաուսի կյանքի ու ստեղծագործության մասին է ամերիկյան «Մեծ վալս» կինոնկարը (1938)[14]։
  • Հայր և որդի Յոհան Շտրաուսների բախումը (կոնֆլիկտը) դրված է 1951 թվականին նկարահանված «Վիեննան պարում է» ավստրիական կինոնկարի սյուժեի հիմքում։
  • Սթենլի Կուբրիկը «Չքնաղ, կապուտակ Դանուբի վրա» վալսի կարայանական ձայնագրությունն օգտագործել է որպես իր «Տիեզերական ոդիսական 2001 » ֆիլմի սաունդթրեք։
  • «Վիեննական արյուն» (գերմ.՝ Wiener Blut) վալսն օգտագործվել է «Թոմը և Ջերրին» մուլտֆիլմաշարի «Թոմը և Յոհանը» սերիայում, ինչպես նաև Գայ Ռիչիի «Շերլոկ Հոլմս.ստվերների խաղ» կինոնկարի սաունդթրեքում։
  • «Հրաժեշտ Պետերբուրգին» խորհրդային ֆիլմը (1971) պատմում է Յոհան Շտրաուսի ռուսաստանյան համերգաշարի մասին։
  • Շտրաուսների երաժշտական տոհմի մասին են պատմում «Շտրաուսների ընտանիքը» (The Strauss Family, 1972), «Շտրաուսների տոհմը» (The Strauss Dynasty, 1991) և Strauss, the King of 3/4 Time (1995) հեռուստաֆիլմերը[15][16]։
  • 1963 թվականին ԱՄՆ-ում ցուցադրվել է «Վալսի արքան» (The Waltz King) անիմացիոն կինոնկարը[17]։

ՊատկերասրահԽմբագրել

  • Երիտասարդ Շտրաուսը

  • Բրամսի հետ, 1894 թ.

  • «Վալսի մեծ արքա» հուշարձանը Վիեննայի քաղաքային զբոսայգում

  • Շտրաուսի շիրիմը Վիեննայի կենտրոնական գերեզմանատանը

  • Շտրաուսի հուշարձանը Պավլովսկում

  • Կիսանդրին Փարիզում

  • 50 шиллингов 1999 Австрия Штраус.JPG

    50 շիլլինգ արժողությամբ ավստրիական հուշամետաղադրամ

ՊարգևներԽմբագրել

Յոհան Շտրաուսը բազմաթիվ բարձր պարգևներ է ստացել, այդ թվում[18]՝

ՍտեղծագործություններԽմբագրել

ՕպերետներԽմբագրել

  • Indigo und die Vierzig Räuber («Ինդիգոն և 40 ավազակները»)
  • Der Karneval in Rom («Կառնավալ Հռոմում»)
  • Die Fledermaus («Չղջիկը»)
  • Cagliostro in Wien («Կալիոստրոն Վիեննայում»)
  • Prinz Methusalem («Իշխան Մաթուսաղան»)
  • Blindekuh
  • Das Spitzentuch der Königin («Թագուհու ժանյակե թաշկինակը»)
  • Der lustige Krieg («Զվարթ պատերազմ»)
  • Eine Nacht in Venedig («Մի գիշեր Վենետիկում»)
  • Der Zigeunerbaron («Գնչուական բարոն»)[20]
  • Simplicius («Պարզամիտը»)
  • Fürstin Ninetta («Իշխանուհի Նինետա»)
  • Jabuka – Der Apfelfest («Խնձորի տոն»)
  • Waldmeister («Անտառապահը»)
  • Die Göttin der Vernunft («Ողջամտության դիցուհին»)
  • Wiener Blut («Վիեննական արյուն»)

ՕպերաԽմբագրել

  • Ritter Pásmán («Ասպետ Փասմանը», 1892)

ԲալետԽմբագրել

  • Aschenbrödel («Մոխրոտը», 1899)

ՎալսերԽմբագրել

  • Sinngedichte op. 1 Epigrams (1844)
  • Gunstwerber op. 4 Favour solicitor (1844)
  • Faschingslieder op. 11 Carnevalsongs (1846)
  • Jugendträume op. 12 Youth dreams (1846)
  • Sträußchen op. 15 Bouquets (1846)
  • Sängerfahrten op. 41 Singers' Journeys (1847)
  • Lava-Ströme op. 74 Streams of Lava (1850)
  • Rhadamantus-Klänge op. 94 Echoes of Rhadamantus (1851)
  • Mephistos Höllenrufe op. 101 Cries of Mephistopheles from Hell (1851)
  • Liebeslieder op. 114 Lovesongs (1852)
  • Phönix-Schwingen op. 125 Wings of the Phoenix (1853)
  • Schneeglöckchen op. 143 Snowbells (1854)
  • Nachtfalter op. 157 Moths (1855)
  • Man lebt nur Einmal! op. 167 Man only Lives Once! (1855)
  • Accelerationen op. 234 Accelerations (1860)
  • Immer Heiterer op. 235 Always Cheerful (1860)
  • Karnevalsbotschafter op. 270 Carnival Ambassador (1862)
  • Leitartikel op. 273 Leading Article (1863)
  • Morgenblätter op. 279 Morning Journals (1863)
  • Studentenlust op. 285 Students' Joy (1864)
  • Feuilleton op. 293 (1865)
  • Bürgersinn op. 295 Citizen Spirit (1865)
  • Flugschriften op. 300 Pamphlets (1865)
  • Wiener Bonbons op. 307 Viennese Sweets (1866)
  • Feenmärchen op. 312 Fairytales (1866)
  • Künstlerleben op. 316 Artists' Life (1867)
  • Telegramme op. 318 Telegrams (1867)
  • Die Publicisten op. 321 The Publicists (1868)
  • G'schichten aus dem Wienerwald Tales from the Vienna Woods op. 325 (1868),
  • Illustrationen op. 331 Illustrations (1869)
  • Wein, Weib und Gesang op. 333 Wine, Women and Song (1869)
  • Freuet Euch des Lebens op. 340 Enjoy Life (1870)
  • Neu Wien op. 342 New Vienna (1870)
  • Tausend und eine Nacht op. 346 Thousand and One Nights (1871)
  • Wiener Blut op. 354 Viennese Blood (1873)
  • Bei uns Z'haus op. 361 At Home (1873)
  • Wo die Zitronen blühen op. 364 Where the Lemons Blossom (1874)
  • Du und du from Die Fledermaus op. 367 You and you (1874)
  • Cagliostro-Walzer op. 370 (1875)
  • O schöner Mai! op. 375 Oh Lovely May! (1877)
  • Rosen aus dem Süden op. 388 Roses from the South (1880)
  • Nordseebilder op. 390 North Sea Pictures (1880)
  • Kuss-Walzer op. 400 Kiss Waltz (1881)
  • Frühlingsstimmen op. 410 Voices of Spring (1883)
  • Lagunen-Walzer op. 411 Lagoon Waltz (1883)
  • Schatz-Walzer op. 418 Treasure Waltz (1885)
  • Wiener Frauen op. 423 Viennese Ladies (1886)
  • Donauweibchen op. 427 Danube Maiden (1887)
  • Kaiser-Jubiläum-Jubelwalzer op. 434 Emperor Jubilation (1888)
  • Kaiser-Walzer op. 437 Emperor Waltz (1888)
  • Rathausball-Tänze op. 438 City Hall Ball(1890)
  • Gross-Wien op. 440 Great Vienna (1891)
  • Seid umschlungen Millionen op. 443 Be Embraced Millions (1892)
  • Klug Gretelein op. 462 Clever Gretel (1895)

ՊոլկաներԽմբագրել

  • Explosions-Polka op. 43
  • Annen op. 117 Anna (1852)
  • Champagne-Polka op. 211
  • Tritsch-Tratsch-Polka op. 214, Chit-chat (1858)
  • Maskenzug op. 240 Masked Ball
  • Demolirer op. 269 Demolition Men (1862)
  • Vergnügungszug op. 281 Journey Train (1864)
  • S gibt nur a Kaiserstadt,'s gibt nur a Wien! op. 291 Only an Imperial City, one Vienna
  • Kreuzfidel op. 301 Cross-Fiddling
  • Lob der Frauen Polka-mazurka op. 315 Praise of Women
  • Leichtes Blut Galop op. 319 Light Blood (1867)
  • Figaro-Polka op. 320
  • Ein Herz, ein Sinn! Polka-mazurka op. 323 One Heart, One Mind!
  • Unter Donner und Blitz op. 324 Thunder & Lightning (1868)
  • Freikugeln op. 326 Free-shooter (1868)
  • Fata Morgana Polka-mazurka op. 330
  • Éljen a Magyar! polka schnell op. 332 Long live the Magyar!
  • Im Krapfenwald'l op. 336 In Krapfen's Woods French Polka
  • Im Sturmschritt op. 348 At the Double!
  • Die Bajadere op. 351 The Bayadere
  • Vom Donaustrande op. 358 By the Danube's Shores
  • Bitte schön! op. 372 If You Please! (1875)
  • Auf der Jagd! op.373 On the Hunt! (1875)
  • Banditen-Galopp op. 378 Bandits' Galop (1877)

ՔայլերգերԽմբագրել

  • Patrioten op. 8 (1845)
  • Austria op.20 (1846)
  • Fest op. 49 (1847)
  • Revolutions op. 54 (1848)
  • Studeten op. 56 (1848)
  • Brünner Nationalgarde, op. 58 „Brno National Guard“ (1848)
  • Kaiser Franz Josef op. 67 (1849)
  • Triumph op. 69 (1850)
  • Wiener Garnison op. 77 (1850) „Vienna Garrison“
  • Ottinger Reiter op. 83 (1850)
  • Kaiser-Jäger op. 93 (1851)
  • Viribus unitis op. 96 „With United Strength“ (1851)
  • Grossfürsten op. 107 (1852)
  • Sachsen-Kürassier op. 113 (1852)
  • Wiener Jubel-Gruss op. 115 (1852)
  • Kaiser-Franz-Josef-Rettungs-Jubel Op.126 Joy at Deliverance of Emperor Franz Josef (1853)
  • Caroussel op.133 (1853)
  • Kron op.139 (1853)
  • Erzherzog Wilhelm Genesungs op.149 (1854)
  • Napoleon op.156 (1854)
  • Alliance op. 158 (1854)
  • Krönungs op.183 (1856)
  • Fürst Bariatinsky op.212 (1858)
  • Deutscher Kriegermarsch op.284 (1864)
  • Verbrüderungs op.287 „Fraternization“ (1864)
  • Persischer op.289 Persian March (1864)
  • Egyptischer op.335 Egyptian March (1869)
  • Indigo-Marsch op.339 (от Indigo und die vierzig Rauber)
  • Hoch Osterreich op.371 „Hail Austria“ (от Cagliostro in Wien)
  • Jubelfest op.396 Jubilee Festival (1881)
  • Der Lustige Krieg op.397 (1882)
  • Matador op.406 (върху теми от Das Spitzentuch der Königin) (1883)
  • Habsburg Hoch! op. 408 (1882)
  • Russischer Marsch op.426 Russian March (1886)
  • Reiter op.428 (от Simplicius) (1888)
  • Spanischer Marsch op.433 Spanish March (1888)
  • Fest op.452 „Festival“ (1893)
  • Živio! op.456 „Your Health“ (1894)
  • Es war so wunderschön op.467 „It Was So Wonderful“ (от Waldmeister) (1896)
  • Deutschmeister Jubiläums op.470 (1896)
  • Auf's Korn! op.478 Take Aim! (189)

Հանրահայտ վալսերԽմբագրել

  • Սիրո երգեր (Liebeslieder, op. 114, 1852)
  • Գեղեցիկ կապույտ Դանուբի վրա (An der schönen blauen Donau, op. 314, 1867)
  • Արտիստի կյանքը (Künstlerleben, op. 316, 1867)
  • Վիեննական անտառի հեքիաթները (G’schichten aus dem Wienerwald, op. 325, 1868)
  • Գինի, կանայք և երգեր (Wein, Weib und Gesang, op. 333, 1869)
  • Հազար ու մի գիշեր (Tausend und eine Nacht, op. 346, 1871)
  • Վիեննական արյուն (Wiener Blut, op. 354, 1873)
  • Չքնաղ մայիս (O schöner Mai!, op. 375, 1877)
  • Վարդեր հարավից (Rosen aus dem Süden, op. 388, 1880)
  • Համբույր (Kuss-Walzer, op. 400, 1881)
  • Գարնանային ձայներ (Frühlingsstimmen, op. 410, 1883)
  • Վիեննայի կանայք (Wiener Frauen, op. 423, 1886)
  • Կայսերական վալս (Kaiser-Walzer, op. 437, 1888)

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 2,9 Internet Broadway Database — 2000.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Archivio Storico Ricordi — 1808.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Штраус Иоганн (сын) // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ↑ https://www.br-klassik.de/themen/klassik-entdecken/johann-strauss-sohn-konvertiert-zoom-100.html
  6. ↑ Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
  7. ↑ Jacob, 1940, էջ 127
  8. ↑ «Alabama Symphony»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ օգոստոսի 2-ին 
  9. ↑ 9,0 9,1 «Strauss: Johann Strauss II»։ Grove Music Online։ Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 28 
  10. ↑ https://www.youtube.com/watch?v=eDGFTzoNdpo | tytuł=YouTube | opublikowany=www.youtube.com | język=en | data dostępu=2017-12-11}}
  11. ↑ «Johann Strauss II (1825–1899); AUT»։ Classical Archives։ Վերցված է 2009 թ․ ապրիլի 13 
  12. ↑ Johann Strauß und seine drei Ehefrauen.
  13. ↑ Waltzes from Vienna(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում
  14. ↑ The Great Waltz(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում
  15. ↑ The Strauss Dynasty(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում
  16. ↑ Strauss, the King of 3/4 Time(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում
  17. ↑ «Chronology of the Walt Disney Company (1963)»։ www.islandnet.com 
  18. ↑ | autor = Hanns Jäger-Sunstenau| tytuł = Johann Strauss – Der Walzerkönig und seine Dynastie. Familiengeschichte, Urkunden| wydawca = Verlag Jugend und Volk| miejsce = Wien-München| rok = 1965| strony = 338}}
  19. ↑ «Персидский марш»։ Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 4 
  20. ↑ Владимирская А. Р. Звёздные часы оперетты, 1-е издание, стр. 57.

ԳրականությունԽմբագրել

Արտաքին հղումներԽմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Յոհան_Շտրաուս&oldid=8200372» էջից