Յան Դամել
Յան Քշիշտոֆ Դամել,[4][5][6] (լեհ.՝ Jan Krzysztof Damel), հայտնի է նաև Յոնաս Դամելիս (Jonas Damelis) և Յոհան Դամել (Johann Damehl) անուններով (1780[1][2][3][…], Ելգավա, Կուռլանդական դքսություն - օգոստոսի 30, 1840[2], Մինսկ, Ռուսական կայսրություն)[7][8], լեհ նեոկլասիցիստ նկարիչ, ով ապրել ու ստեղծագործել է Լեհաստանի բաժանումների դարաշրջանում և կապված է եղել Վիլնյուսի (Լիտվայի ներկայիս մայրաքաղաքի) համալսարանի արվեստի դպրոցի հետ։ Նրան իրենց արվեստագետն են համարում լեհերը, բելառուսները, լիտվացիները։
Յան Դամել լեհ.՝ Jan Krzysztof Damel | |
|---|---|
.jpg) | |
| Ծնվել է | 1780[1][2][3][…] |
| Ծննդավայր | Ելգավա, Կուռլանդական դքսություն |
| Վախճանվել է | օգոստոսի 30, 1840[2] |
| Մահվան վայր | Մինսկ, Ռուսական կայսրություն |
| Քաղաքացիություն |  Ռուսական կայսրություն և  Ռեչ Պոսպոլիտա |
| Կրթություն | Վիլնյուսի համալսարան |
| Մասնագիտություն | նկարիչ |
| Ոճ | նեոդասականություն և ռոմանտիզմ |
| Ժանր | դիմապատկեր, պատմական գեղանկարչություն և հոգևոր արվեստ |
| Jan Krzysztof Damel Վիքիպահեստում | |
ԿենսագրությունԽմբագրել
Դամելը (Դամելիսը) ծնվել է Կուռլանդական դքսության Միտավա քաղաքում (ներկայումս՝ Լատվիայի Հանրապետության Ելգավա քաղաքը), որտեղ էլ անց է կացրել իր մանկությունն ու պատանեկությունը։ Սովորել է Վիլնոյի (ներկայիս Վիլնյուսի) համալսարանում՝ աշակերտելով նկարիչներ Յան Ռուստեմին ու Ֆրանցիշեկ Սմուգլևիչին։ 1809 թվականին ավարտել է համալսարանը՝ ստանալով նկարչի որակավորում։ Բնակություն է հաստատել և սկսել է ստեղծագործել Վիլնոյում։ 1820 թվականին ցարական կառավարությունը նրան աքսորել է Սիբիր։ Աքսորավայրից վերադառնալուց հետո բնակվել է Սանկտ Պետերբուրգում, այնուհետև տեղափոխվել է Մինսկ։
Յան Դամելիսը համարվում է ներկայիս Բելառուսի տարածքում պատմական ժանրով և նեոկլասիցիստական ոճով ստեղծագործած լավագույն նկարիչներից մեկը, եթե որ հենց ամենալավը[8][9]։ Նրա հիշարժան աշխատանքներից են պատմական այնպիսի իրադարձություններ պատկերող նկարները, ինչպես՝ Կոսցյուշկոյի ղեկավարած ապստամբությունը, Նապոլեոնի բանակի մուտքը Վիլնո, Ուլրիխ ֆոն Յունգինգենի մահը Գրյունվալդի ճակատամարտի ժամանակ, Վիեննայի ճակատամարտը... Արվեստագետի բարձր վարպետությունը դրսևորվել է նաև նրա վրձնած դիմանկարներում, գծանկարներում, կրոնական թեմաներով կոմպոզիցիաներում։ Վարպետ նկարչի ստեղծագործությունները ներկայումս պահվում ու ցուցադրվում են Լիտվայի, Լեհաստանի, Բելառուսի թանգարաններում ու պատկերասրահներում։ Դամելը միաժամանակ զբաղվել է մանկավարժական աշխատանքով, կերպարվեստի բնագավառում իր կուտակած գիտելիքներն ու հմտությունները փոխանցել պատանիների ու երիտասարդների։ Նրա հաջողակ աշակերտներից էր Միխալ Կուլեշան։
ԳրականությունԽմբագրել
- Rastawiecki E. Slownik malarzòw polskich tudziez obcych w Polsce osiadlych lub czasowo w niej przebywajacych. — T.1. — Warszawa, 1850. — S. 128.
- Szemesz А. Wspomnienia o Damelu // Athenaeum. — T. 2. — Wilno, 1842. — S. 170.
- Joanna Woch. Podróże I ekspedycje naukowe polskich artystów po Sybirze w pierwszej połowie XIX wieku (Jan Damel, Leopold Niemirowski, Bronisław Zaleski) // Sztuka Europy Wschodniej Искусство Восточной Европы Art of the East Europe. T. 1. Polska – Rosja: Sztuka I historia Польша – Россия: Искусство и история. Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata & Wydawnictwo Tako. – Warszawa – Torun, 2013. (370 s.). – S. 327-332.
Joanna Woch. Podróże I ekspedycje naukowe polskich artystów po Sybirze w pierwszej połowie XIX wieku (Jan Damel, Leopold Niemirowski, Bronisław Zaleski) // Sztuka Europy Wschodniej Искусство Восточной Европы Art of the East Europe. T. 1. Polska – Rosja: Sztuka I historia Польша – Россия: Искусство и история. Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata & Wydawnictwo Tako. – Warszawa – Torun, 2013. (370 s.) - S. 328-332. https://www.hse.ru/pubs/share/direct/document/127562475(չաշխատող հղում)
ՊատկերասրահԽմբագրել
- Յան Դամելի աշխատանքները
Կոսցյուշկոյի արձակումը բանտից
Տոմաշ Վավժեցկու դիմանկարը
Եպիսկոպոս Ստանիսլավ Բոգուշ Սեստրանցևիչի դիմանկարը
Սբ. Հովսեփը մանուկ Հիսուսի հետ
Ինքնանկար
.jpg)
.jpg)
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Union List of Artist Names
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Benezit Dictionary of Artists — 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
- ↑ 3,0 3,1 CERL Thesaurus — Consortium of European Research Libraries.
- ↑ Elżbieta Wojtałowa, Barbara Małkiewicz, Halina Blak (2001)։ Polish painting of the 19th century։ Muzeum Narodowe w Krakowie (National Museum, Kraków) – via Google Books
- ↑ Jan Krzysztof Damel։ Biuletyn historii sztuki (French, Polish)։ Volumes 37-38 (Państwowy Instytut Sztuki (Poland), Politechnika Warszawska, Stowarzyszenie Historyków Sztuki)։ 1975։ Original from the University of Michigan, Digitized 17 Aug 2010 – via Google Books
- ↑ Władysława Jaworska (1995)։ Jan Krzysztof Damel։ Polish masters from the Kosciuszko Foundation collection (Kosciuszko Foundation)։ ISBN 0917004248 – via Google Books
- ↑ Romualdas Budrys։ «ART EXHIBITION "VILNIUS CLASSICISM"»։ Association of Lithuanian Museums and Lithuanian Art Museum։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-12-03-ին։ Վերցված է 2016-12-24 – via archived copy
- ↑ 8,0 8,1 «Anniversaries of Great Personalities and Important Events (1979-1980)»։ UNESCO։ Վերցված է 2010-07-22
- ↑ Dietrich Beyrau, Rainer Lindner (2001)։ Handbuch der Geschichte Weissrusslands (գերմաներեն)։ Vandenhoeck & Ruprecht։ էջ 124։ ISBN 978-3-525-36255-6
Արտաքին հղումներԽմբագրել
- Դամելի աշխատանքները Վարշավայի ազգային թանգարանի հավաքածուում
- Դամելի գեղանկարչական և գրաֆիկական գործերը Լիտվայի արվեստի թանգարանի հավաքածուում
- VILNIAUS KLASICIZMO DAILININKAI. (VILNIUS CLASSICISM) Lietuvos dailės muziejus, 2000 (Association of Lithuanian Museums). Retrieved 2016-12-24 via archived copy.
