Մորիս Ռավել

Մորիս Ռավել
Հիմնական տվյալներ
Բնօրինակ անուն	ֆր.՝ Maurice Ravel
Ի ծնե անուն	ֆր.՝ Joseph Maurice Ravel
Ծնվել է	1875 մարտի 7 Սիբուր; Սիբուր, Ֆրանսիա
Երկիր	Ֆրանսիա
Մահացել է	դեկտեմբերի 28, 1937 (տարիքը 62) Փարիզ; Փարիզ, Ֆրանսիա
Գերեզման	Levallois-Perret Cemetery
Ժանրեր	Դասական երաժշտություն
Մասնագիտություն	Կոմպոզիտոր, դիրիժոր
Գործիքներ	դաշնամուր և ֆորտեպիանո
Անդամակցություն	Շվեդիայի թագավորական երաժշտական ակադեմիա և Société musicale indépendante?
Պարգևներ	Հռոմեական մրցանակ և Գրեմմի մրցանակի փառքի սրահ
Կայք	maurice-ravel.net
Ստորագրություն
	Maurice Ravel Վիքիպահեստում

Մորիս Ռավել (ֆր.՝ Joseph Maurice Ravel, մարտի 7, 1875(1875-03-07)^[2]^[4]^[5]^[…], Սիբուր, Ֆրանսիա^[2]^[3]^[1] - դեկտեմբերի 28, 1937(1937-12-28)^[4]^[5]^[6]^[…], Փարիզ, Ֆրանսիա^[3]), ֆրանսիացի կոմպոզիտոր, դիրիժոր, իմպրեսիոնիստ, 20-րդ դարի երաժշտության ռեֆորմատորներից։

Կենսագրություն խմբագրել

Մորիս Ռավելի տունը Մոնֆորտ Լամորիում, որտեղ երաժիշտը ապրել է 1921 թ-ից մինչև մահ

Ֆրանսիացի երգահան-իմպրեսիոնիստ, դիրիժոր Մորիս Ռավելը ծնվել է 1875 թ. մարտի 7-ին։ Նա 20-րդ դարի խոշորագույն արվեստագետներից է, դաշնամուրային նոր ոճի սկզբնավորողներից, երաժշտության մեջ զարգացրել է իմպրեսիոնիզմի սկզբունքները։ Մորիս Ռավելի հայրը շվեյցարացի էր, մայրը՝ բասկ։ 1882 թ. աշակերտել է Անրի Գիզին (դաշնամուր), 1887 թ.՝ Շառլ Ռենեին (հարմոնիա)։ 1905 թ. ավարտել է Փարիզի կոնսերվատորիայի դաշնամուրի (դասատու՝ Շառլ Վիլֆրիդ դը Բերիո) և ստեղծագործական (դասատու՝ Գաբրիել Ֆորե) բաժինները։ Նրա վաղ շրջանի գործերը կրել են Էրիկ Սատիի, Կլոդ Դեբյուսիի, Նիկոլայ Ռիմսկի-Կորսակովի, Մոդեստ Մուսորգսկու, Ալեքսանդր Բորոդինի ազդեցությունը^[7]։

1900-ական թվականներին ճանաչվել է երաժշտական փոքր ստեղծագործությունների վարպետ։ 1905-1914 թվականներին՝ ստեղծագործական առավել բեղուն շրջանում, հաստատվել են Ռավելի արվեստի սկզբունքները, բյուրեղացել է նրա ինքնատիպ, վառ ու գունեղ ոճը։ 1915-1917 թվականներին նա կամավոր մասնակցել է Առաջին համաշխարհային պատերազմին (1914-1918 թթ.)։ 1917 թվականին Ռավելը գրել է «Կուպերենի դամբարանը» դաշնամուրային շարքը, որը նվիրել է պատերազմում զոհված իր ընկերների հիշատակին։ Հետպատերազմյան տարիներին կոմպոզիտորն իր ստեղծագործության մեջ առավել կարևորել է դրամատիկական խստաշունչ կերպարների դերը, ավելի զուսպ դարձրել արտահայտման եղանակը։

Իբրև դաշնակահար և դիրիժոր՝ Ռավելը մեծ հաջողությամբ ելույթներ է ունեցել Եվրոպայում, ԱՄՆ-ում և Կանադայում։ Դաշնամուրային նոր՝ իմպրեսիոնիստական ոճի ստեղծագործություններից են «Ջրի խաղը» երաժշտական պիեսը, «Արտացոլումներ» և «Գիշերային տեսիլներ» շարքերը։ «Իսպանական ժամ», «Մանուկն ու հրաշքը» օպերաներում, «Բնական պատմություններ» վոկալ շարքում դրսևորվել են նրա նվաճումները երաժշտական դեկլամացիայի (արտասանության) ոլորտում։ «Դափնիս և Քլոե», «Վալս», «Բոլերո» բալետներով և նվագախմբային «Իսպանական ռապսոդիայով» Ռավելը ճանաչվել է տաղանդավոր սիմֆոնիստ և գործիքավորման չգերազանցված վարպետ (լավագույններից է նաև Մ. Մուսորգսկու «Պատկերներ ցուցահանդեսից» դաշնամուրային սյուիտների շարքի նվագախմբային փոխադրումը)։ 1925 թ. Ռավելն ավարտել է «Մանուկն ու հրաշքը» նորարարական օպերան, որտեղ առաջին անգամ օգտագործել է իր ստեղծած գործիքը՝ էլիոֆոնը (նմանակել է քամու ձայները)։

1932 թ. նա անվանի դաշնակահարուհի Մարգերիտ Լոնգի հետ հյուրախաղերով շրջագայել է Եվրոպայում։ Ավտովթարի պատճառով անավարտ է թողել «Ժաննա դ’Արկ» բալետը։ Կոմպոզիտորն իր վերջին՝ «Երեք երգ» ստեղծագործությունը գրել է «Դոն Կիխոտ» ֆիլմի (1933 թ.) գլխավոր դերակատար, ռուս նշանավոր երգիչ Ֆեոդոր Շալյապինի համար։

Ռավելի երկերի մեծ մասը սերտորեն առնչվում է իսպանական թեմատիկային և երաժշտությանը։ Նրա գործերին բնորոշ է պարային ժանրերի և ռիթմերի ուրույն վերաիմաստավորումը։ Ջազային երաժշտության տարրեր կան ձախ ձեռքի համար գրած դաշնամուրի կոնցերտում (նվիրել է պատերազմում աջ ձեռքը կորցրած ավստրիացի դաշնակահար Պաուլ Վիտգենշտայնին) և ջութակի ու դաշնամուրի սոնատում։ Կյանքի վերջին տարիներին ծանր հիվանդության պատճառով գրեթե չի ստեղծագործել։ Ռավելը եղել է Օքսֆորդի համալսարանի պատվավոր դոկտոր (1928 թ.)^[8]^[9]:

Հիմնական ստեղծագործությունները խմբագրել

«Պավանա Ինֆանտայի մահվան կապակցությամբ» (1899)
«Ջրի խաղը» դաշնամուրի համար (1901)
«Արտացոլումները» դաշնամուրի համար (1905)
«Իսպանական ռապսոդիա» սիմֆոնիկ նվագախմբի համար (1907)
«Իսպանական ժամ», օպերա (1907)
«Գիշերային Գասպար», կամ «Գիշերվա ուրվականները» դաշնամուրի համար (1908)
«Դաֆնիս և Քլոե», բալետ (1912)
«Կուպերենի շիրիմը» (1917)
«Մանուկը և կախարդանքը», օպերա (1925)
«Բոլերո» սիմֆոնիկ նվագախմբի համար (1928)
Կոնցերտ № 1 սոլ մաժոր դաշնամուրի և նվագախմբի համար
Կոնցերտ № 2 ռե մաժոր դաշնամուրի (միայն ձախ ձեռքով) և նվագախմբի համար, նվիրված է Պաուլ Վիտգենշթայնին
«Գնչուհի», համերգային ռապսոդիա ջութակի և դաշնամուրի (նվագախմբի) համար (1924)

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ծննդական
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Ravel, Maurice // The Enciclopædia Britannica — 12 — London, NYC: 1922. — Vol. XXXII Pacific Ocean Islands to Zuloaga. — P. 254.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 Archivio Storico Ricordi — 1808.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Internet Broadway Database — 2000.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Itaú Cultural Enciclopédia Itaú Cultural (порт.) — São Paulo: Itaú Cultural, 2001. — ISBN 978-85-7979-060-7
↑ ^6,0 ^6,1 Nationalencyklopedin (շվեդերեն) — 1999.
↑ Nichols 2011, էջ. 6
↑ Ravel
↑ Orenstein 1991, էջ. 11

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մորիս Ռավել» հոդվածին։

[_137c0e00033acede-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ծննդական

[_95b2be64133f4d0d-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Ravel, Maurice // The Enciclopædia Britannica — 12 — London, NYC: 1922. — Vol. XXXII Pacific Ocean Islands to Zuloaga. — P. 254.

[_d9f6aecabe4003d0-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 Archivio Storico Ricordi — 1808.

[_0c898ee4570cffc8-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Internet Broadway Database — 2000.

[_ea31d87cd4a50c47-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Itaú Cultural Enciclopédia Itaú Cultural (порт.) — São Paulo: Itaú Cultural, 2001. — ISBN 978-85-7979-060-7

[_e540f1fcf46ad437-6] 6,0 ^6,1 Nationalencyklopedin (շվեդերեն) — 1999.

[7] Nichols 2011, էջ. 6

[8] Ravel

[9] Orenstein 1991, էջ. 11

[2]

[4]

[5]

[3]

[1]

[6]

[7]

[8]

[9]