Մորիս Ռավել

ֆրանսիացի կոմպոզիտոր, դիրիժոր, իմպրեսիոնիստ
(Վերահղված է Մ. Ռավելից)

Մորիս Ռավել (ֆր.՝ Joseph Maurice Ravel, մարտի 7, 1875(1875-03-07)[5][6][7][…], Սիբուր[2][3][1] - դեկտեմբերի 28, 1937(1937-12-28)[5][6][7][…], Փարիզ, Ֆրանսիա[3]), ֆրանսիացի կոմպոզիտոր, դիրիժոր, իմպրեսիոնիստ, 20-րդ դարի երաժշտության ռեֆորմատորներից։

Մորիս Ռավել
Հիմնական տվյալներ
Բնօրինակ անունֆր.՝ Maurice Ravel
Ի ծնե անունֆր.՝ Joseph Maurice Ravel[1]
Ծնվել է1875 մարտի 7 Սիբուր
Սիբուր[2][3][1]
ԵրկիրՖրանսիա Ֆրանսիա
Մահացել էդեկտեմբերի 28, 1937(1937-12-28) (տարիքը 62) Փարիզ
Փարիզ, Ֆրանսիա[3]
ԳերեզմանLevallois-Perret Cemetery[4]
ԺանրերԴասական երաժշտություն
ՄասնագիտությունԿոմպոզիտոր, դիրիժոր
Գործիքներդաշնամուր
ԱնդամակցությունՇվեդիայի թագավորական երաժշտական ակադեմիա և Société musicale indépendante?
Պարգևներ
Կայքmaurice-ravel.net
Ստորագրություն
Ստորագրություն
 Maurice Ravel Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

խմբագրել
 
Մորիս Ռավելի տունը Մոնֆորտ Լամորիում, որտեղ երաժիշտը ապրել է 1921 թ-ից մինչև մահ

Ֆրանսիացի երգահան-իմպրեսիոնիստ, դիրիժոր Մորիս Ռավելը ծնվել է 1875 թ. մարտի 7-ին։ Նա 20-րդ դարի խոշորագույն արվեստագետներից է, դաշնամուրային նոր ոճի սկզբնավորողներից, երաժշտության մեջ զարգացրել է իմպրեսիոնիզմի սկզբունքները։ Մորիս Ռավելի հայրը շվեյցարացի էր, մայրը՝ բասկ։ 1882 թ. աշակերտել է Անրի Գիզին (դաշնամուր), 1887 թ.՝ Շառլ Ռենեին (հարմոնիա)։ 1905 թ. ավարտել է Փարիզի կոնսերվատորիայի դաշնամուրի (դասատու՝ Շառլ Վիլֆրիդ դը Բերիո) և ստեղծագործական (դասատու՝ Գաբրիել Ֆորե) բաժինները։ Նրա վաղ շրջանի գործերը կրել են Էրիկ Սատիի, Կլոդ Դեբյուսիի, Նիկոլայ Ռիմսկի-Կորսակովի, Մոդեստ Մուսորգսկու, Ալեքսանդր Բորոդինի ազդեցությունը[8]։

1900-ական թվականներին ճանաչվել է երաժշտական փոքր ստեղծագործությունների վարպետ։ 1905-1914 թվականներին՝ ստեղծագործական առավել բեղուն շրջանում, հաստատվել են Ռավելի արվեստի սկզբունքները, բյուրեղացել է նրա ինքնատիպ, վառ ու գունեղ ոճը։ 1915-1917 թվականներին նա կամավոր մասնակցել է Առաջին համաշխարհային պատերազմին (1914-1918 թթ.)։ 1917 թվականին Ռավելը գրել է «Կուպերենի դամբարանը» դաշնամուրային շարքը, որը նվիրել է պատերազմում զոհված իր ընկերների հիշատակին։ Հետպատերազմյան տարիներին կոմպոզիտորն իր ստեղծագործության մեջ առավել կարևորել է դրամատիկական խստաշունչ կերպարների դերը, ավելի զուսպ դարձրել արտահայտման եղանակը։

Իբրև դաշնակահար և դիրիժոր՝ Ռավելը մեծ հաջողությամբ ելույթներ է ունեցել Եվրոպայում, ԱՄՆ-ում և Կանադայում։ Դաշնամուրային նոր՝ իմպրեսիոնիստական ոճի ստեղծագործություններից են «Ջրի խաղը» երաժշտական պիեսը, «Արտացոլումներ» և «Գիշերային տեսիլներ» շարքերը։ «Իսպանական ժամ», «Մանուկն ու հրաշքը» օպերաներում, «Բնական պատմություններ» վոկալ շարքում դրսևորվել են նրա նվաճումները երաժշտական դեկլամացիայի (արտասանության) ոլորտում։ «Դափնիս և Քլոե», «Վալս», «Բոլերո» բալետներով և նվագախմբային «Իսպանական ռապսոդիայով» Ռավելը ճանաչվել է տաղանդավոր սիմֆոնիստ և գործիքավորման չգերազանցված վարպետ (լավագույններից է նաև Մ. Մուսորգսկու «Պատկերներ ցուցահանդեսից» դաշնամուրային սյուիտների շարքի նվագախմբային փոխադրումը)։ 1925 թ. Ռավելն ավարտել է «Մանուկն ու հրաշքը» նորարարական օպերան, որտեղ առաջին անգամ օգտագործել է իր ստեղծած գործիքը՝ էլիոֆոնը (նմանակել է քամու ձայները)։

1932 թ. նա անվանի դաշնակահարուհի Մարգերիտ Լոնգի հետ հյուրախաղերով շրջագայել է Եվրոպայում։ Ավտովթարի պատճառով անավարտ է թողել «Ժաննա դ’Արկ» բալետը։ Կոմպոզիտորն իր վերջին՝ «Երեք երգ» ստեղծագործությունը գրել է «Դոն Կիխոտ» ֆիլմի (1933 թ.) գլխավոր դերակատար, ռուս նշանավոր երգիչ Ֆեոդոր Շալյապինի համար։

Ռավելի երկերի մեծ մասը սերտորեն առնչվում է իսպանական թեմատիկային և երաժշտությանը։ Նրա գործերին բնորոշ է պարային ժանրերի և ռիթմերի ուրույն վերաիմաստավորումը։ Ջազային երաժշտության տարրեր կան ձախ ձեռքի համար գրած դաշնամուրի կոնցերտում (նվիրել է պատերազմում աջ ձեռքը կորցրած ավստրիացի դաշնակահար Պաուլ Վիտգենշտայնին) և ջութակի ու դաշնամուրի սոնատում։ Կյանքի վերջին տարիներին ծանր հիվանդության պատճառով գրեթե չի ստեղծագործել։ Ռավելը եղել է Օքսֆորդի համալսարանի պատվավոր դոկտոր (1928 թ.)[9][10]:

Հիմնական ստեղծագործությունները

խմբագրել
  • «Պավանա Ինֆանտայի մահվան կապակցությամբ» (1899)
  • «Ջրի խաղը» դաշնամուրի համար (1901)
  • «Արտացոլումները» դաշնամուրի համար (1905)
  • «Իսպանական ռապսոդիա» սիմֆոնիկ նվագախմբի համար (1907)
  • «Իսպանական ժամ», օպերա (1907)
  • «Գիշերային Գասպար», կամ «Գիշերվա ուրվականները» դաշնամուրի համար (1908)
  • «Դաֆնիս և Քլոե», բալետ (1912)
  • «Կուպերենի շիրիմը» (1917)
  • «Մանուկը և կախարդանքը», օպերա (1925)
  • «Բոլերո» սիմֆոնիկ նվագախմբի համար (1928)
  • Կոնցերտ № 1 սոլ մաժոր դաշնամուրի և նվագախմբի համար
  • Կոնցերտ № 2 ռե մաժոր դաշնամուրի (միայն ձախ ձեռքով) և նվագախմբի համար, նվիրված է Պաուլ Վիտգենշթայնին
  • «Գնչուհի», համերգային ռապսոդիա ջութակի և դաշնամուրի (նվագախմբի) համար (1924)

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 ծննդական
  2. 2,0 2,1 2,2 Ravel, Maurice // The Enciclopædia Britannica — 12 — London, NYC: 1922. — Vol. XXXII Pacific Ocean Islands to Zuloaga. — P. 254.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Archivio Storico Ricordi — 1808.
  4. Find A Grave — 1996.
  5. 5,0 5,1 5,2 Internet Broadway Database — 2000.
  6. 6,0 6,1 6,2 Itaú Cultural Enciclopédia Itaú Cultural (порт.)São Paulo: Itaú Cultural, 2001. — ISBN 978-85-7979-060-7
  7. 7,0 7,1 7,2 Nationalencyklopedin (շվեդերեն) — 1999.
  8. Nichols 2011, էջ. 6
  9. Ravel
  10. Orenstein 1991, էջ. 11

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մորիս Ռավել» հոդվածին։