Մրրկահավի երգը

Մրրկահավի երգը, արձակ բանաստեղծություն, Մաքսիմ Գորկու գրական ստեղծագործությունը, որը գրվել է 1901 թվականի մարտին։

Մրրկահավի երգը Песня о Буревестнике
Տեսակ	բանաստեղծություն և գրական ստեղծագործություն
Ժանր	պոեմ
Հեղինակ	Մաքսիմ Գորկի
Երկիր	Ռուսաստան
Բնագիր լեզու	ռուսերեն
Գրվել է	1901
Թարգմանիչ	Եղիշե Չարենց
Վիքիդարան	Մրրկահավի երգը
The Song of the Stormy Petrel

Մրրկահավ, նկարը՝ Ջոն Ջեյմս Օդյուբոնի

Ստեղծման պատմություն

«Մրրկահավի երգը» Գորկին գրել է Նիժնի Նովգորոդում, 1901 թվականի մարտի 12-ին Սանկտ Պետերբուրգից և Մոսկվայից վերադառնալուց հետո։ Այն տպագրվել է 1901 թվականին «Կյանք» («Жизнь») ամսագրում, որպես առանձին ստեղծագործություն, քանի որ գրաքննադատների կողմից բազմիցս արգելվել է։ Գրողը այդ ժամանակ կապված էր մոսկովյան «Իսկրա» կազմակերպության հետ, որը վարում էր հեղափոխական քարոզչություն ուսանողների և աշխատողների շրջանում, ինչպես նաև հանդես է եկել ուսանողների հետապնդման դեմ հանրային լայն բողոքների նախաձեռնությամբ․ «իմ սրտում այրվում է գարնանային լուսաբացը և շնչում եմ ամբողջ կրծքով», գրել է նա 1901 թվականին Անդրեևին։ «Երգը» գրվել է1901 թվականի մարտի 4-ի Սանկտ Պետերբուրգի Կազանի տաճարի մոտ տեղի ունեցած արյունահեղ ուսանողական ցույցին ի պատասխան։ Սկզբնականում այն չէր համարվում որպես առանձին ստեղծագործություն, այլ ընդգրկված էր երգիծական «Գարնանային մեղեդիներ» պատմվածքի մեջ, որտեղ թռչունները ներկայացնում էին հասարակության տարբեր շերտերը։ Երիտասարդ սերնդի ներկայացուցիչը՝ Չիժը (երևի ուսանող) երգում է «Մրրկահավի» չափազանց հետաքրքիր երգը։

Գրաքննությունը արգելեց պատմվածքը ամբողջությամբ հրատարակել, բայց Չիժիկ-Պիժիկի երգը Նիժնի Նովգորոդի ռադիկալների կողմից թույլատրվեց ամբողջությամբ «Գարնանային մեղեդիները» հեկտոգրաֆում ապօրինաբար տպագրվել։ Նախքան տպագրելը Գորկին փոխել է ստեղծագործության վերջնական արտահայտությունը. «Սպասեք շուտով ուժգնորեն կպայթի փոթորիկը» արտահայտության փոխարեն գրեց «Թող փոթորիկը ուժգնորեն պայթի»։ Արդյունքում, ապրիլի 17-ին Գորկուն և նրա մտերիմ ընկերոջը՝ բանաստեղծ Սկիտալեցին ձերբակալում են, իսկ այնուհետև աքսորում են Նիժնի Նովգորոդից։ Այս ամենը վերաճեց զանգվածային ցույցերի և մայիսին ամսագիրը փակվեց։

Արձագանքներ

«Մրրկահավի երգը», ամսագրում լույս տեսնելուց հետո, իրարանցում առաջացրեց ժանդարմների շրջանում։ Այնուհետև ամբողջությամբ տպագրվելուց հետո լայն տարածում գտավ գրական շրջանականերում։ Հրատարակվելուց հետո հեղինակին նույնպես սկսեցին անվանել «մրրկահավ» և «մրրիկը կուլ» տվող։ Ստեղծագործությունը ամսագրի այս համարի վերջին հրատարակություներից էր։ Սակայն այս ամենով ստեղծագործության տարածումը չավարտվեց։ «Մրրկահավի երգը» մտնում էր հեղափոխական բանաստեղծությունների և երգերի ժողովածուի մեջ, որը լույս է տեսել արտասահմանում։ «Մրրկահավի երգը», առաջին ռուսական հեղափոխության ժամանակ դառնալով մարտական գաղտնաբառ, հեղափոխականների շրջանում առաջացրել է ատելություն։

Ռուս հասարակության շրջանում «Մրրկահավի երգը» ընդունվել է որպես վառ հեղափոխական հայտարարություն։ Բոլշևիկյան քարոզչությունը բազմիցս օգտագործել է ստեղծագործության կերպարները, որի համար այն հաճախ ընկալվում է միայն քաղաքական և ժամանակային համատեքստում։ Սակայն ստեղծագործության մեջ բացի փոթորկի կոչից հնչում է խիզախ հերոսի մենակության և այդ քաջությանը հակառակ քաղքենիական վախկոտության, ինչպես նաև գորշ կյանքի հավերժական թեման։

Քննադատություն

Անտոն Չեխովը, քննադատել է Գորկուն «Մրրկահավի երգը» ստեղծագործության համար, ի դեպ, ստալինյան ռեպրեսիաներն անդրադարձել են շարքային քաղաքացիներին նույնպես, ովքեր կասկածում էին ստեղծագործության գրական արժեքին, քանի որ, ըստ Օլեգ Վոլկովի հիշողությունների՝

Ես նստեցի մեծ պրոլետարիատ գրողի փոխարեն,- պատմում էր Իվան Սերգեևիչը։ Ավելի ճիշտ, ինչպես ձևակերպված է մեղադրանքի մեջ, նրան վարկաբեկելու համար։ Այդպես անհաջող նշեցի իմ ծննդյան տարեդարձը։ Հյուրեր կային, բոլորն, ի դեպ, մեր մտերիմներնն էին․ աշխատանքային ընկերները, հին ընկերները։ Խոսակցություն գնաց Գորկու մասին... Այդ պահին էլ ասեցի ես, իբր, ինձ դուր չի գալիս նրա լեզուն․ շինծու է, շատ օտար բառեր կան... Այո, ինչպես նաև մեջբերեցի Չեխովի խոսքը, որը անվանել էր «Մրրկահավի երգը» մի շարք ճռճռթան արտահայտություններով ստեղծագործություն։

Արտաքին հղումներ

• Сб. «Революционный путь Горького», Центрархив. М. — Л., 1933, стр.50—51.
• Е. Ярославский. См.: «Революционный путь Горького», М.— Л., 1933, с. 8 — 9
• Մրրկահավի երգը