Վիքիպեդիա

Մոսկվայի պետական համալսարանի կենդանաբանական թանգարան

Մոսկվայի պետական համալսարանի կենդանաբանական թանգարան (ռուս.՝ Зоологи́ческий музе́й Моско́вского госуда́рственного университе́та), համարվում է Ռուսաստանի կենդանաբանական ուղղության ամենախոշոր թանգարաններից մեկը։ Հիմնադրման պաշտոնական տարեթիվը համարվում է 1791 թվականը, երբ Մոսկվայի համալսարանում ստեղծված Բնության կաբինետը վերափոխվել է բնագիտական թանգարանի[1]։

Մոսկվայի պետական համալսարանի կենդանաբանական թանգարան
Տեսակկենդանաբանական թանգարան, ճարտարապետական հուշարձան և գիտահետազոտական ինստիտուտ
Երկիր Ռուսաստան
ՏեղագրությունՏվերսկի շրջան
Մասն էBuildings of Moscow State University (Mokhovaya Street)?
Պատկանում էՄոսկվայի պետական համալսարան
Հիմնադրվել է1791
Այցելուներ150 000 մարդ
Կայքzmmu.msu.ru​(ռուս.) և zmmu.msu.ru/en​(անգլ.)
Քարտեզ
Քարտեզ

Ժամանակակից թանգարանային ֆոնդը բաղկացած է ավելի քան 10 միլիոն միավորից, գիտական հավաքածուի տարեկան աճը կազմում է 25-30 հազար ցուցանմուշներ։ Թանգարանի ամենածավալուն հավաքածուներն են՝ միջատաբանական (մոտ 3 միլիոն ցուցանմուշ), կաթնասունների (ավելի քան 200000) և թռչունների (157000) հավաքածուները[2]։

2019 թվականի դրությամբ էքսպոզիցիայում ներկայացված է շուրջ 10 հազար ցուցանմուշ՝ երկու ցուցասրահ առանձնացված է կարգաբանական մասի համար, մեկը՝ էվոլյուցիոն - կազմաբանական մասի համար[3]։

Պատմություն խմբագրել

 
Ակինֆի Դեմիդովի դիմանկարը, 1741-1745 թթ․
 
Գրիգորի Ֆիշերը 19-րդ դարի սկզբին
 
19-րդ դարի մարդու գանգ թանգարանի հավաքածուում, 2006
 
Պինգվինի կմախք, 2006

Հիմնադրում խմբագրել

1755 թվականին Մոսկվայի համալսարանի հիմնադրումից հետո նրա բազայի վրա ստեղծվել է Ռուսաստանում բնական պատմության առարկաների առաջին համալսարանական հավաքածուն։ Նրա հիմքում ընկած է եղել հովանավոր Ակինֆի Դեմիդովի հավաքածուն, որը նա ձեռք է բերել 1740-ականների սկզբին Եվրոպայում հայտնի Ֆրայբերգյան հանքաբան և բժիշկ Յոհան Ֆրիդրիխ Հենկելից։ Դեմիդովը և նրա որդիները զգալիորեն ընդլայնել են «Հենկելի կաբինետի» հավաքածուն չորացած և սպիրտի մեջ պահվող կենդանիների և բույսերի մնացորդների, ինչպես նաև գրքերի հաշվին։ 1750-ականների երկրորդ կեսին Պրոկոֆիի, Գրիգորիի և Նիկիտա Դեմիդովների նախաձեռնությամբ հավաքածուն հանձնվել է Մոսկվայի համալսարանին։ 1757 թվականին եղբայրները պայմանագիր են կնքել «Հենկելի կաբինետը» համալսարանին նվիրաբերելու վերաբերյալ, սակայն սահմանափակ տարածքի պատճառով հավաքածուն սկզբում պահվել է Սանկտ Պետերբուրգի Իվան Շուվալովի պալատում[4]։

1759 թվականին Միխայիլ Խերասկովի ղեկավարությամբ հավաքածուն տեղափոխվել է Մոսկվա և տեղակայվել գրադարանի շենքում։ Այն ժամանակ հավաքածուն բաղկացած է եղել մոտ 6000 առարկաներից։ Հավաքածուի հիման վրա համալսարանի բնական պատմության ամբիոնում ստեղծվել է Բնական կաբինետ։ 1761 թվականին հավաքածուին հատկացվել են մի քանի տասնյակ պահարաններ Դեղագործական տանը։ 1760-ականների կեսերին հավաքածուն ստացել է «Բնական կաբինետ» անվանումը։ Այդ ժամանակ այն բաղկացած է եղել երեք բաժիններից՝ հանքային, բնական և խառը։ Բնական պատմության ամբիոնի վարիչ Մատվեյ Աֆոնինի օրոք հավաքածուն համակարգվել է, ինչի համար պրոֆեսորը ստացել է «Բնական պատմության ամբիոնի ստեղծող» կոչում[4]։

1770-ականների կեսերին Դեղագործական տունը սկսել է խարխլվել, ավելին, ի հայտ է եկել համալսարանի համար տարածքների բացակայությունը։ 1791 թվականին Բնական կաբինետը տեղափոխվել է Մոխովայա փողոցի վրա գտնվող համալսարանի նոր մասնաշենք, որը կառուցվել էր Մատվեյ Կազակովի կողմից 1786 թվականին։ Կաբինետի համար հատկացվել է առանձին սենյակ, որը զբաղեցրել է Մեծ լսարանի կողքին գտնվող պատկերասրահի զգալի մասը[4]։

1791 թվականին Բնական կաբինետը վերանվանվել է Բնական պատմության կաբինետ, այդ ամսաթիվը համարվում է թանգարանի հիմնադրման պաշտոնական տարեթիվը։ 1780-1790-ական թվականների ընթացքում թանգարանի հավաքածուն անընդհատ համալրվել է նոր ցուցանմուշներով՝ հովանավորների և բնագետների նվիրատվությունների շնորհիվ։ Ամենաթանկարժեք նվերներից մեկը եղել է ակադեմիկոս Էրիկ Լաքսմանի հավաքածուն, որը թույլ է տվել թանգարանին հանքաբանականից վերածվել համակարգված բնապատմական թանգարանի[4]։

Հավաքածուի զարգացում խմբագրել

Վերականգնում հրդեհից հետո խմբագրել

1802 թվականին Ալեքսանդր I-ը հրապարակել է մանիֆեստ նախարարությունների ստեղծման մասին, ըստ որի ստեղծվել է Ժողովրդական կրթության նախարարությունը, որի կազմում ընդգրկվել են «Բնագիտության կաբինետները, թանգարանները և բոլոր տեսակի այն հաստատությունները, որոնք կարող էին օժանդակել գիտությունների տարածմանը»։ Փաստաթղթում նաև կոչ է արվել ազնվականներին նվիրատվություններ կատարել Ռուսաստանում կրթության զարգացման գործին։ Որոշելով իր օրինակով ցույց տալ ներդրումների անհրաժեշտությունը՝ Ալեքսանդր I-ը ձեռք բերեց և Մոսկվայի համալսարանին նվիրաբերեց Սեմյատիչի կաբինետը՝ բնական պատմության ամենամեծ հավաքածուներից մեկը, որը նախկինում պատկանել էր իշխանուհի Աննա Յաբլոնովսկայային և պահվել է Սեմյատիչում, որտեղից էլ գալիս է այդ անունը։ Կայսրը կաբինետը գնել է 1802 թվականին 50000 հոլանդական չերվոնեցով։ Հավաքածուն բաղկացած է եղել հանքանյութերից, բույսերից, կենդանիներից և հնագույն ցուցանմուշներից[4]։

Թանգարանին կատարված մեկ այլ կարևոր նվիրատվություն է եղել Պավել Դեմիդովի հավաքածուն, ով 1802 թվականին համալսարանին է նվիրաբերել նաև հնագիտական գտածոների հավաքածու, գրքեր և 100 000 ռուբլի։ Իշխանուհի Եկատերինա Դաշկովան 1807 թվականին համալսարանին է նվիրաբերել Բնական պատմության կաբինետը, որտեղ պահվում էին ավելի քան 15000 ցուցանմուշներ[4]։

1804 թվականին բնական կաբինետի ղեկավար է նշանակվել Յոհան Գոտհելֆ Ֆիշերը, ով սովորել էր Ռուսաստանում Գրիգորի Ֆիշեր անվամբ։ Նա Գյոթինգենի համալսարանի շրջանավարտ էր, Եվրոպայում բնական պատմության և թանգարանային գործերի գլխավոր փորձագետներից մեկը։ 1805 թվականին նա թանգարանին է նվիրաբերել բնական առարկաների, հազվագյուտ կմախքների և բրածոների իր հավաքածուն[4]։

  ... իմ հիմնական սկզբունքը սա է՝ ով հսկայական հավաքածուի տեր է, նա իրավունք չունի ունենալ իր սեփական հավաքածուն։
- Հատված Գրիգորի Ֆիշերի բնագետ Յոհան Բլումենբախին ուղղված նամակից[4]
  

Այդ պաշտոնում նշանակվելուց հետո Ֆիշերը կազմակերպել է հավաքածուի համակարգում, որի արդյունքները ներկայացրել է 1805 թվականին Մոսկվայի համալսարանի 50-ամյակին։ Նույն թվականին թանգարանը բացվել է այցելու ուսանողների համար, ովքեր կարող էին բնական պատմություն ուսումնասիրել հավաքածուի օրինակով։ 1805 թվականին Ֆիշերը նախաձեռնել է նաև Մոսկվայի բնության փորձագետների միության ստեղծումը, որը 1807 թվականին կոչվել է Կայսերական ընկերություն։ Կազմակերպության նպատակն է եղել ուսումնասիրել բնական ռեսուրսները և բնական գիտությունները Ռուսաստանում, ինչպես նաև կենտրոնական շրջաններում և Մոսկվայի նահանգում։ Ընկերությունը դարձել է թանգարանի հավաքածուի նյութերի ամենակարևոր մատակարարներից մեկը։ 1810 թվականին հավաքածուն այնքան է մեծացել, որ հին սրահն այլևս չի կարողացել տեղավորել ստացվող ցուցանմուշները։ Թանգարանին է հանձնվել մեծ շենքի մի ամբողջ թևը, որի տարածքը չորս անգամ մեծ է եղել սկզբնական սրահներից[4]։

1812 թվականի Հայրենական պատերազմի սկսվելուց հետո Մոսկվայի գեներալ-նահանգապետ Վասիլի Ռոստոպչինը հրամայել է տարհանել Մոսկվայի համալսարանի ողջ ունեցվածքը։ Բնական կաբինետի հավաքածուի մի մասը տարհանվել է Նիժնի Նովգորոդ և Վլադիմիր, սակայն հավաքածուի զգալի մասը մնացել է շենքում և տեղափոխվել համալսարանի քարե նկուղներ։ 1812 թվականին հրդեհի ժամանակ շենքն ամբողջությամբ այրվել է, իսկ ցուցանմուշների մեծ մասը ոչնչացվել։ Միայն երկու հավաքածու է պահպանվել՝ խեցիները և պոլիպները[4]։

Տարհանումից վերադառնալուց հետո Գրիգորի Ֆիշերը սկսել է վերականգնել Բնական պատմության կաբինետի հավաքածուն։ Դեմիդովների ընտանիքի ներկայացուցիչները դարձյալ դարձել են թանգարանի գլխավոր հովանավորներից մեկը, ովքեր թանգարանին են նվիրաբերել շուրջ 3000 թանգարանային ցուցանմուշներ՝ հազվագյուտ հանքանյութեր, խեցիներ, կենդանիների խրտվիլակներ։ Գրիգորի Լանգսդորֆը թռչունների և կենդանիների հավաքածու է նվիրել, Քրիստիան Սթիվենը՝ Ռուսաստանի հարավի միջատների հավաքածուն, Անդրեյ Ռազումովսկին, ակադեմիկոս Քրիստիան Պանդերը, պրոֆեսոր Ֆիշերը և Իվան Դվիգուբսկին, նահանգապետ Ալեքսանդր Տուրգենևը, պրոֆեսոր Միխայիլ Ադամսը համալրել են բույսերի և կենդանիների հավաքածուն։ ՄՀևԻԻ-ը կարևոր դեր խաղաց Բնական պատմության թանգարանի վերականգնման գործում, դառնալով նոր թանգարանի ցուցանմուշների հիմնական մատակարարը։ Արդյունքում, մինչև 1814 թվականը թանգարանի հավաքածուն բաղկացած է եղել 6000 ցուցանմուշից, որոնք պահվել են այրված համալսարանի շենքի մոտ վարձակալված շինությունում[4]։

1818 թվականին թանգարանը տեղափոխվել է համալսարանի նոր մասնաշենքի թևաշենքի չորս սրահներ, որոնք վերակառուցվել են ճարտարապետ Դոմենիկո Ժիլյարդիի նախագծով։ Երկու սրահ հատկացվել է կենդանիների հավաքածուների, ևս երկուսը՝ օգտակար հանածոների և բրածոների համար։ Նիկոլայ I-ը հաստատել է կանոնադրություն, համաձայն որի Կենդանաբանական և հանքաբանական գրասենյակները փոխանցվեցին համապատասխան բաժինների և դասախոսների իրավասությանը, բայց ինստիտուցիոնալ առումով մնացել են թանգարանի կազմում։ 1830-ականների վերջին Բնական պատմության թանգարանը հաշվառված է եղել երկու գրասենյակներով՝ հանքաբանական և կենդանաբանական, որոնք գտնվել են պրոֆեսորներ Ալեքսեյ Լովեցկու, Գրիգորի Շչուրովսկու և Կարլ Ռուլիեի վերահսկողության ներքո։ Մի քանի տարի անց Ռուլիեն նշանակվել է բոլոր կաբինետների ղեկավար, որոնք այդ ժամանակ ունեին հանքանյութերի և կենդանիների խրտվիլակների ավելի քան 41000 ցուցանմուշներ[4]։

1844 թվականին Գրիգորի Շչուրովսկին փորձել է առանձնացնել Բնական պատմության թանգարանի կենդանաբանական և հանքաբանական կաբինետները։ Նրա կարծիքով կենդանաբանական հավաքածուի չափերն այնքան մեծ են եղել, որ հանքաբանական կաբինետի համար գործնականում տեղ չի մնացել։ Այդ իսկ պատճառով հանքաբանական հավաքածուն տեղափոխվել է նոր հանդիսասրահի կենտրոնական սենյակներից մեկը։ Այսպիսով, թանգարանի կազմում մնացել է միայն Կենդանաբանական կաբինետը[5]։

Կենդանաբանական թանգարան խմբագրել

1860-ականների սկզբին Կենդանաբանական կաբինետի ղեկավարը համարվել է Մոսկվայի համալսարանի կենդանաբանության ամբիոնի վարիչը, իսկ 1862 թվականին ամբիոնի վարիչ է նշանակվել Անատոլի Բոգդանովը, որի օրոք 1865 թվականին Կենդանաբանական կաբինետը տեղափոխվել է համալսարանի նոր շենք։ 1866 թվականին թանգարանը բացվել է ուսանողների հանրային այցելությունների համար։ Կենդանաբանական թանգարանի հավաքածուն, ըստ հավաքածուների նպատակի, բաժանվել է գիտական, էքսպոզիցիոն և դասավանդման մասերի։ Նաև ստեղծվել է «Մուտքերի գիրք», որտեղ գրանցել են նոր ձեռքբերումները[4]։

Բոգդանովի օրոք Կենդանաբանական թանգարան են մուտք եղել մեծ թվով իրեր Ռուսաստանի եվրոպական շրջաններ կատարած արշավներից, որոնք կազմակերպվել են սիրողական հնագետ Ն. Գ. Կերզելիի հետ համատեղ։ Հայթայթված ցուցանմուշները սկզբում պահվել են Կենդանաբանական թանգարանում, իսկ 1883-1884 թվականներին տեղափոխվել են Պատմական թանգարանի շենք։ Իրերի մեծ հավաքածու թանգարան մուտք է եղել 1867 թվականին Ռուսական կայսրությանը միացված թուրքեստանական հողերի հետազոտությունների շնորհիվ։ Այդ ժամանակաշրջանում թանգարանի կազմի մեջ են մտել Ղրիմի թռչնաբանական նյութերը, որոնք տրամադրել են Իոսիֆ Շատիլովը, Լեոնիդ Սաբանեևը, Կարլ Սեմպերը[4][6]։

1860-ականների սկզբին կենդանաբանական հավաքածուի մեծ մասը փոխանցվել է Ռումյանցևի թանգարանին, իսկ մնացած մասը փակվել է հանրության համար Բոգդանովի նախաձեռնած հավաքածուի վերակազմակերպման պատճառով։ Կենդանիներին առանձնացրել են ըստ կենսախմբերի և տեղադրել ցուցափեղկերին, որոնք ընդօրինակել են նրանց բնակության բնական միջավայրը։ Ֆեոդոր Լորենցը կարևոր դեր է խաղացել համալսարանում տաքսիդերմիական լաբորատորիայի ստեղծման գործում և սկսած 1870-ականների երկրորդ կեսից նա սկսեց նմուշօրինակներ պատրաստել հատուկ թանգարանի համար։ 1886 թվականին բացվել է թանգարանի նորացված ցուցադրությունը[4][1]։

Թանգարանի նոր շենք խմբագրել

 
1949 թվականի ԽՍՀՄ նամականիշ թանգարանի պատկերով, 2008

Հավաքածուի ավելացումը հանգեցրել է հավաքածուն տեղավորելու համար նոր սենյակներ գտնելու անհրաժեշտություն։ Այդ իսկ պատճառով Մոսկվայի համալսարանի հոգաբարձուների խորհուրդը ճարտարապետ Կոնստանտին Բիկովսկուն հանձնարարել են Մոխովայա փողոցում նոր շենք նախագծել հատուկ Կենդանաբանական թանգարանի համար։ Ճարտարապետի հաստատված նախագծի համաձայն՝ շենքը երկհարկանի կառույց էր՝ մեծ պատուհաններով, ապակե կամարներով և առաստաղներով, որոնք թույլ էին տալիս մեծացնել լուսավորությունը։ Շենքի թևերում կահավորված էին բնակելի տարածքներ ինչպես կենդանաբանական, այնպես էլ համեմատական անատոմիայի ամբիոնի դասախոսների համար։ ֆրիզները, սյուների խոյակները, սյունասրահները, ինչպես նաև կենդանիների ու թռչունների պատկերները վերցված էին Էրմիտաժյան թատրոնի օրինակից[4][6]։ Շինարարությունն ավարտվել է 1902 թվականին, շենքն առաջիններից մեկն է եղել Մոսկվայում, որը կառուցվել է հատուկ թանգարանի համար[1]։

1904-1905 թվականներին ամբիոնի նոր վարիչ Գրիգորի Կոժևնիկովը որոշել է թարմացնել թանգարանային տարածքը, փոխվել են հնացած ցուցանմուշները և կատարվել են վերադասավորումներ։ Միևնույն ժամանակ հայտնվել են նոր հավաքածուներ, այդ թվում՝ ձկնաբանական հավաքածուները Լև Բերգից, Սերգեյ Բուտուրլինից, Գրիգորի Պոլյակովից, Լեոնիդ Պորտենկոյից, Նիկոլայ Իկոննիկովից։ Ամենաթանկարժեք ձեռքբերումներից է եղել սիրողական միջատաբան Վիկտոր Մոչուլսկու հավաքածուն։ 1910 թվականի տվյալներով հավաքածուն ընդգրկում էր ավելի քան 93000 ցուցանմուշ։ Թանգարանի նոր շենքի բացումը տեղի է ունեցել 1911 թվականին, սակայն հանրությանը հասանելի է եղել միայն Վերին սրահը։ Ներքևի սրահը բացվել է 1933 թվականին[1]։

1917 թվականի հեղափոխությունից հետո Կենդանաբանական մասնաշենքում տեղակայվել են Կենդանաբանության գիտահետազոտական ինստիտուտի և Լողացող ծովային գիտական ինստիտուտի աշխատանքային տարածքները, իսկ 1930-ական թվականներից՝ Մոսկվայի համալսարանի կենսաբանական ֆակուլտետի ստորաբաժանումներն ու բաժինները։ Այդ վերաբաշխումը զգալիորեն նվազեցրել է ցուցահանդեսային տարածքը, ինչպես նաև բացասաբար ազդել թանգարանի հասարակական գործունեության վրա։ Միևնույն ժամանակ, թանգարանային ֆոնդը սկսեց համալրվել սիրողական կոլեկցիոներների մեծ հավաքածուներով, իսկ 1925 թվականին ամբողջ ֆոնդը «տաքսոնոմիկ սկզբունքի» համաձայն համակարգվել է երեք բաժինների՝ ողնաշարավորների, միջատների և անողնաշարավորների։ 1931 թվականին Կենդանաբանական թանգարանի գիտական հավաքածուն վերափոխվել է ակադեմիական լաբորատորիայի՝ Ալեքսեյ Սևերցովի ղեկավարությամբ։ Նույն թվականին Համեմատական անատոմիայի թանգարանը կցվել է Մոսկվայի համալսարանի կենդանաբանական թանգարանին, որից անմիջապես հետո այն փոխանցվել է կրթության ժողովրդական կոմիսարիատի գիտության գլխավոր վարչության ենթակայության ներքո «Մոսկվայի կենդանաբանական թանգարան» անվանումով[4][6][1]։

Հայրենական մեծ պատերազմի սկսելուց հետո Կենդանաբանական թանգարանի հավաքածուների մի մասը տարհանվել է Աշխաբադ և Սվերդլովսկ, իսկ մյուս մասը կոնսերվացվել է ստորին սրահում և նկուղում։ Արդեն 1942 թվականին հավաքածուն վերադարձվել է Մոսկվա՝ տարհանման ընթացքում Թուրքմենստանից հավաքված ցուցանմուշների հետ միասին[4]։

20-րդ դարի կեսերին օրենսդրությամբ փոխվել է թանգարանների աշխատողների կարգավիճակը, որոնք սկսել են ավելի քիչ համալսարանական աշխատողներ ընդունել և իրավունք չեն ունեցել համատեղելու պաշտոնները․ սկսվել է իրենց դիմումի համաձայն աշխատանքից ազատումների ալիք։ Զանգվածային ազատումների վրա ազդել է նաև պաշտոնների համատեղման արգելքը։ Իրավիճակը փոխելու համար 1950 թվականին հիմնել են «Համալսարանի կենդանաբանական թանգարանի և կենդանաբանական ամբիոնների ստեղծման նախագիծը», ըստ որի աշխատակիցները «կցագրվել են» կենսաբանության ֆակուլտետի համապատասխան բաժիններին[4]։

1970 թվականից Կենդանաբանական թանգարանի շենքը սկսել է խարխլվել, Նեգլինկա գետի ստորգետնյա հոսքերից մասամբ քայքայվել է շենքի հիմքը, ինչի պատճառով Ներքևի սրահի հատակը սկսել է նստել, իսկ հենասյուները սկսել են իջնել։ 1971 թվականին շենքը փակվել է այցելուների համար, իսկ էքսպոզիցիան ամբողջությամբ ապամոնտաժվել է։ Տնօրեն Օլգա Ռոսսոլիմոյի նախաձեռնած կապիտալ վերանորոգման ընթացքում ավելացվել է ֆոնդերի պահոցի և աշխատատեղերի տարածքը։ Վերանորոգման աշխատանքներն ավարտվել են 1980 թվականին, ևս հինգ տարի պահանջվել է ցուցահանդեսի ձևավորման համար[4]։

1991 թվականին Կենդանաբանական թանգարանը ստացել է «Մ. Վ. Լոմոնոսովի անվան Մոսկվայի պետական համալսարանի գիտահետազոտական կենդանաբանական թանգարան» անվանումը։ Ներկայումս թանգարանն ունի ավելի քան 7 միլիոն պահպանվող միավոր և Ռուսաստանում զբաղեցնում է երկրորդ տեղը Սանկտ Պետերբուրգի Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի կենդանաբանական ինստիտուտի թանգարանից հետո[4]։

Տնօրեններ խմբագրել

  • 1802- 1832 -  Գրիգորի ֆիշեր
  • 1832- 1834 -  Ալեքսանդր Ֆիշեր
  • 1834- 1840 -  Ալեքսեյ Լովեցկի
  • 1840- 1858 -  Կարլ Ռուլիե
  • 1858- 1862 -  Կարլ Ռենար
  • 1863- 1896 -  Անատոլի Բոգդանով
  • 1896- 1904 -  Ալեքսանդր Տիխոմիրով
  • 1904- 1929 -  Գրիգորի Կոժեվնիկով
  • 1930 -  Լև Զենկևիչ
  • 1931- 1939 - Վասիլի Մակարով
  • 1939 թվականի մայիսից մինչև սեպտեմբեր - Ն. Ս. Ուլյանին
  • 1939- 1941 - Նիկոլայ Ֆիլիպով
  • 1941- 1960 -  Ս. Ս. Տուրով
  • 1960- 1963 - Ս. Գ. Սոին
  • 1964- 1969 -  Նիկոլայ Գլադկով
  • 1969- 2009 - Օլգա Ռոսսոլիմո
  • 2009 թվականից -  Միխաիլ Կալյակին

Գործունեություն և ֆոնդեր խմբագրել

 
Մանկական էքսկուրսիա թանգարանի գիտական տերարիումում, 2012 թվական
 
Թանգարանային ցուցահանդես, 2006

Թանգարանը զարգացնում է գիտակրթական գործունեություն, նրան կից գործում է կենսաբանական դասախոսությունների կենտրոն, գիտական և հասարակական նախագծերի բաժին, ցուցադրության համար օգտագործվում են թվային տեխնոլոգիաներ[7]։ 2015 թվականին թանգարանը դարձել է Պոտանին հիմնադրամի «Փոխվող թանգարանը փոփոխվող աշխարհում» մրցույթի հաղթող՝ «Թանգարանային դիզայն - գիտական և ստեղծագործական փորձ» նախագծով[8]։

2018 թվականի դրությամբ թանգարանում պահվում է ավելի քան 10 միլիոն օրինակ, որոնցից ցուցադրված են 8500-ը[9][10]։ Այն ներառում է միայն ժամանակակից կենդանիների տեսակներ, բոլոր բրածո մնացորդները տեղափոխվել են Մոսկվայի պալեոնտոլոգիական թանգարան, դրա ստեղծման ժամանակ։ Երկու սրահ հատկացված է կենսաբանական դասակարգման ցուցադրման համար, իսկ մեկը՝ կենսաբանության էվոլյուցիոն-կազմաբանական բաժնին։ Ներքևի սրահում ցուցադրվում է ձկների, անողնաշարավորների, երկկենցաղների և սողունների հավաքածու, իսկ Վերին սրահում ներկայացված են թռչուններ և կաթնասուններ[11]։

Ցուցադրության մեծ մասը նվիրված է տարածված տեսակների ներկայացուցիչներին, սակայն կան նաև եզակի նմուշներ՝ Ստելլերի կովի ամբողջական կմախք և լցոնված թափառող աղավնի (երկու կենդանիներն էլ անհետացել են մոտ 200 տարի առաջ), լցոնված հսկա պանդա, ինչպես նաև հազվագյուտ արևադարձային թիթեռների և բզեզների հավաքածու[6][12]։ Թանգարանի ամենահին ցուցանմուշներից մեկը 1812 թվականին հրդեհից փրկված կակղամորթ խեցին է[13]։

Թանգարանային ֆոնդը ներառում է անողնաշարավորների հավաքածու՝ բաղկացած ավելի քան 200000 ցուցանմուշներից[14]։ Միջատաբանության բաժանմունքը բաղկացած է պալեարկտիկական միջատներից և ներառում է 4 միլիոն նմուշ, այդ թվում՝ Հարավարևելյան Ասիայից, Հարավային Ամերիկայից և Ավստրալիայից[15]։ Ձկնաբանական հավաքածուն ներառում է 21000 պահուստային միավոր, որոնցից յուրաքանչյուրը մի քանի նմուշների ընտրանի էв[16]: Հերպետոլոգիական ֆոնդը բաղկացած է 15000 նմուշներից, որոնց թվում կան երկկենցաղներ և սողուններ հետխորհրդային տարածքից[17]։

Թանգարանային ամենամեծ հավաքածուներից է թռչնաբանականը, որը բաղկացած է ավելի քան 100000 թռչունների կմախքներից։ Թռչունների ճիրանների և բների հավաքածուն ամենամեծն է Արևելյան Եվրոպայի և Հյուսիսային Ասիայի երկրների մեջ[18]։ Տերիոլոգիական հավաքածուն բաղկացած է 210000 ցուցանմուշներից[19][1]։ Պատմական մեծ արժեք ունեն նաև Պրոկոֆի Դեմիդովին պատկանող կակղամորթների հավաքածուն, որով հիմք դրվեց Բնական պատմության կաբինետին, Գրիգորի Ֆիշերի միջատների հավաքածուն, թռչունների և կաթնասունների մի քանի ցուցանմուշներ, Գրիգորի Ֆիշերի և Կառլ Ռուլեի օրոք, ցուցադրվեցին ուսանողների հետ դասերի և հանրային դասախոսությունների ժամանակ (օրինակ՝ լեռնային գորիլայի գանգը)[6][20]։

Գրականություն խմբագրել

  • Иванов Д. Л., Кантор Ю. И. Малакологическая коллекция П. Г. Демидова в Зоологическом музее МГУ : Практ. пособие. — Москва: Издательство МГУ, 1991. — 94 с.
  • Любарский Г. И. История Зоологического музея. Идеи, люди, структуры. — Москва: Товарищество научных изданий КМК, 2009. — 744 с. — ISBN 978-5-373-03809-6
  • Наумова Е. С. ЗООЛОГИЧЕСКИЙ МУЗЕЙ // Императорский Московский университет: 1755—1917: энциклопедический словарь / составители А. Ю. Андреев, Д. А. Цыганков. — М.: Российская политическая энциклопедия (РОССПЭН), 2010. — С. 258—259. — 894 с. — 2000 экз. — ISBN 978-5-8243-1429-8
  • Игорь Яковлевич Павлинов Зоологический музей Московского университета: фрагменты истории (1755-1991). — Москва: Зоологические исследования, 2016. — В. 19. — С. 57—157.
  • Павлинов И. Я., Иванов Д. Л. Зоологический музей МГУ: коллекции и люди. — Москва: Изд-во Товарищество научных изданий КМК, 2005. — 56 с. — ISBN 5-87317-162-9

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Любарский, 2009
  2. ↑ «Летний вечер в Москве». Pacer. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 17-ին.
  3. ↑ «Научно-исследовательский зоологический музей Московского государственного университета». Зоологический музей МГУ. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հոկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 17-ին.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15 4,16 4,17 4,18 4,19 4,20 Павлинов, 2016, էջ 57- 157
  5. ↑ Павлинов, 2016, էջ 57- 157
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 «История музея». Deol. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
  7. ↑ «История». Научно-исследовательский зоологический музей МГУ имени М. В. Ломоносова. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 22-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
  8. ↑ «Зоологический музей Московского государственного университета имени М. В. Ломоносова». Музеи России. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
  9. ↑ «Научно-исследовательский Зоологический музей Московского государственного университета имени М. В. Ломоносова». Московский фестиваль науки. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 22-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
  10. ↑ «Научно-исследовательский зоологический музей МГУ имени М. В. Ломоносова». Олимпиада. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
  11. ↑ Иванов, 2005
  12. ↑ «Зоологический музей МГУ». Happy Galla. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
  13. ↑ «Зоологический музей МГУ отмечает 225-летие». TV Культура. 2016 թ․ սեպտեմբերի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 16-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
  14. ↑ «Беспозвоночные животные». Научно-исследовательский зоологический музей МГУ имени М. В. Ломоносова. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 17-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
  15. ↑ «Насекомые». Научно-исследовательский зоологический музей МГУ имени М. В. Ломоносова. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 22-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
  16. ↑ «Ихтиологическая коллекция». Научно-исследовательский зоологический музей МГУ имени М. В. Ломоносова. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 19-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
  17. ↑ «Амфибии и Рептилии». Научно-исследовательский зоологический музей МГУ имени М. В. Ломоносова. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 22-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
  18. ↑ «Птицы». Научно-исследовательский зоологический музей МГУ имени М. В. Ломоносова. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 22-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
  19. ↑ «Млекопитающие». Научно-исследовательский зоологический музей МГУ имени М. В. Ломоносова. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 1-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
  20. ↑ Кантор, 1991

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մոսկվայի_պետական_համալսարանի_կենդանաբանական_թանգարան&oldid=9544935» էջից