Մոլլա Փանահ Վագիհ
Մոլլա Փանահ Վագիհ (ադրբ.՝ Molla Pənah Vaqif) (1717[1][2][3], Յուխարի Սալահլի, Ղարաբաղի կուսակալություն, Սեֆյան Պարսկաստան - 1797[1][2][3], Շուշի, Ղարաբաղի խանություն), ադրբեջանցի բանաստեղծ և պետական գործիչ։ Եղել է ուսուցիչ (որի համար էլ կոչվել է «մոլլա»), ապա վեզիր (արտաքին գործերի մինիստր)՝ Ղարաբաղի կառավարչի մոտ։ Վիագիհ մասնակցությամբ պաշտպանական դաշինք է կնքվել Ղարաբաղի, Վրաստանի, Թալիշի և Երևանի խանությունների միջև՝ ընդդեմ Իրանի։ Վագիհն նախաձեռնել է Ռուսաստանի հետ բանակցությունները, որոնց նպատակն էր ստանալ ռուսների աջակցությունը։ 1797 թվականին Ղարաբաղի իշխանությունը զավթել է Մուհամեդ բեկ Զևանշիրը, որի հրամանով Վագիհը սպանվել է իր որդու՝ բանաստեղծ Ալի բեկի հետ։
| Մոլլա Փանահ Վագիհ ադրբ.՝ ملاپناه واقف | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | 1717[1][2][3] |
| Ծննդավայր | Յուխարի Սալահլի, Ղարաբաղի կուսակալություն, Սեֆյան Պարսկաստան |
| Մահացել է | 1797[1][2][3] |
| Մահվան վայր | Շուշի, Ղարաբաղի խանություն |
| Գերեզման | Վագիֆի դամբարան |
| Քաղաքացիություն |  Սեֆյան Պարսկաստան և Ղարաբաղի խանություն |
| Մասնագիտություն | բանաստեղծ, գրող և Վեզիր |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | Վեզիր |
 Molla Panah Vagif Վիքիպահեստում | |
Ստեղծագործություններ խմբագրել
Վագիհի ստեղծագործությունները ձեռագիր վիճակում չեն պահպանվել, հետագայում հավաքվել են ըստ առանձին գրառումների կամ երգիչների կատարումների։ Առաջին ժողովածուն հրատարակվել է 1856 թվականին, Թեմիր խան-Շուրայում (այժմ՝ Բույնակսկ)՝ Մ․ Ցու․ Ներսեսովի կողմից։ Համեմատաբար լիակատար ժողովածուն տպագրվել է 1945 թվականին։ Վագիհը նոր էջ է բացել ադրբեջանական պոեզիայում, այն մերձեցրել ժողովրդին։ Նրա քնարերգությունը կենսախինդ է․ նա ձգտում է ձախորդությունները հաղթահարել բանականության ուժով, փիլիսոփայական իմաստ է գտնում նույնիսկ վշտի մեջ, մարդուն տրված գերագույն պարգևն այս աշխարհում համարում է երկրային, գրեթե հեթանոսական սերը։ Վագիհը ստեղծել է իրական գեղեցկուհիների կերպարներ («Մանուշակ», «Երկու գեղեցկուհու եմ ես գովերգում» և այլն)։ Վերջին տարիներին Վագիհի գործերում կայունացել է միջնադարյան արևելյան քնարերգությանը բնորոշ «բախտի փոփոխականության» մոտիվը, մարդն անզոր է ճակատագրի հանդեպ։ Փիլիսոփայական քնարերգությունը տոգորվել է դառնությամբ («Ով կատարյալ է՝ նրան բաժին են ընկնում ձախորդությունները») և հեգնանքով՝ կեղծիքի ու չարության աշխարհի նկատմամբ («Ես արդարություն որոնեցի, բայց արդարություն չկա ու չկա»)։ Վիդադիի՝ ավագ ժամանակակցի ու մտերմի հետ Վագիհն ադրբեջանական պոեզիայում հաստատել է աշուղական գոշմա (ղոշմա) ձևը, որն ավելի մոտ է ժողովրդական չափածո ստեղծագործությանը, միաժամանակ խիստ դասական ձևերով գրված իր գազելներով ու մուխամմազներով նա տուրք է տվել Ֆիզուլիի բանաստեղծական դպրոցին։ Վագիհի կյանքը գեղարվեստորեն մարմնավորել է Սամեդ Վուրղունը «Վագիֆ» չափածո դրամայում։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 11, էջ 222)։ 
|
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մոլլա Փանահ Վագիհ» հոդվածին։ |