Վիքիպեդիա

Մկրտիչ Ներսիսյան

հայ խմբագիր, պատմաբան
Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Ներսիսյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Մկրտիչ Գեղամի Ներսիսյան (նոյեմբերի 25, 1910(1910-11-25)[1], Փարպի, Էջմիածնի գավառ, Երևանի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն[1] - հունվարի 28, 1999(1999-01-28), Երևան, Հայաստան), հայ պատմաբան։ Պատմական գիտությունների դոկտոր (1946), պրոֆեսոր (1947), ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս (1950)։ ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1961)[2]։

Մկրտիչ Ներսիսյան
Ծնվել էնոյեմբերի 25, 1910(1910-11-25)[1]
Փարպի, Էջմիածնի գավառ, Երևանի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն[1]
Մահացել էհունվարի 28, 1999(1999-01-28) (88 տարեկան)
Երևան, Հայաստան
Քաղաքացիություն Ռուսական կայսրություն,  ԽՍՀՄ և  Հայաստան
Ազգությունհայ
Մասնագիտությունպատմաբան, հասարակական գործիչ և դասախոս
Հաստատություն(ներ)ԱրմՖԱՆ[1], ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտ[1], Երևանի պետական համալսարան[1] և Վ․ Բրյուսովի անվան պետական համալսարան[1]
Պաշտոն(ներ)ԽՍՀՄ գերագույն խորհրդի պատգամավոր և ռեկտոր
ԱնդամակցությունՀՀ ԳԱԱ[1]
Ալմա մատերԵՊՀ պատմության ֆակուլտետ (1931)[1]
Կոչումպրոֆեսոր[1] և ակադեմիկոս[1]
Գիտական աստիճանպատմական գիտությունների դոկտոր[1] (1947)
Տիրապետում է լեզուներինհայերեն և ռուսերեն
Պարգևներ
Լենինի շքանշան Հայրենական պատերազմի II աստիճանի շքանշան Աշխատանքային Կարմիր դրոշի շքանշան Ժողովուրդների բարեկամության շքանշան Մովսես Խորենացու մեդալ
և Հայկական ԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ
ԿուսակցությունԽՄԿԿ[1]
 Mkrtich Nersisyan Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Մկրտիչ Գեղամի Ներսիսյանը ծնվել է 1909 թ. Աշտարակի շրջանի Փարպի գյուղում։ 1923 թվականին ավարտել է գյուղի յոթնամյա դպրոցը։ 1927 թվականին ավարտել է Երևանի Խ. Աբովյանի անվան միջնակարգ դպրոցը, իսկ 1931 թվականին Երևանի պետական համալսարանի պատմաբանասիրական ֆակուլտետը։

1931-1937 թվականներին եղել է ՀԿԿ Կենտկոմին կից կուսակցության պատմության ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող։ 1938-1940 թվականներին ԽՍՀՄ ԳԱ հայկական մասնաճյուղի (Արմֆան) պատմության և նյութական կուլտուրայի ինստիտուտում աշխատել է որպես ավագ գիտաշխատող, 1940-1941 թվականներին՝ տնօրեն։

 
Մկրտիչ Ներսիսյանի հուշատախտակը Երևանում

Թեկնածուական թեզը պաշտպանել է 1939 թվականին, դոկտորականը՝ 1946 թվականին։ 1941-1943 թվականներին մասնակցել է գերմանական ֆաշիզմի դեմ մղած Հայրենական մեծ պատերազմին, վիրավորվել Կովկասի պաշտպանության համար մղված մարտերից մեկում։

1944-1946 թվականներին եղել է ՀԽՍՀ ԳԱ պատմության ինստիտուտի տնօրենի տեղակալ, 1946-1950 թվականներին՝ ՀԿԿ Կենտկոմին առընթեր մարքսիզմ-լենինիզմի ինստիտուտի հայկական մասնաճյուղի տնօրենի տեղակալ։

1947 թվականին նրան շնորհվել է պրոֆեսորի կոչում։ 1950 թվականին ընտրվել Է ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս և մինչև 1962 թվականը վարել է հասարակական գիտությունների գծով փոխնախագահի պաշտոնը։ 1962-1966 թվականներին եղել Է ՀԽՍՀ ԳԱ հասարակական գիտությունների բաժանմունքի ակադեմիկոս-քարտուղար, 1966-1977 թվականներին եղել է Երևանի պետական համալսարանի ռեկտոր։ 1977 թվականից մինչև կյանքի վերջը աշխատել է ՀԽՍՀ ԳԱ պատմության ինստիտուտում որպես հայ-ռուսական հարաբերությունների պատմության բաժնի վարիչ։

1931-1968 թվականներին Մկրտիչ Ներսիսյանը գիտական գործունեության հետ զբաղվել է նաև մանկավարժական աշխատանքով. հայ ժողովրդի պատմություն է դասավանդել Խ. Աբովյանի անվան հայկական և Վ. Բրյուսովի անվան ռուսաց և օտար լեզուների մանկավարժական ինստիտուտներում, ԵՊՀ-ում։ 1937-1941 թվականներին եղել է ԵՊՀ պատմության ֆակուլտետի դեկան, 1949-1954 թթ.՝ հայ ժողովրդի պատմության ամբիոնի վարիչ։

Մկրտիչ Ներսիսյանը հեղինակել է հոդվածներ, փաստաթղթերի ժողովածուներ, մենագրութուններ։

Ունի մեծ վաստակ Օսմանյան կայսրության կազմակերպած հայոց Մեծ եղեռնի պատմության լուսաբանման գործում։ Ռ. Սահակյանի հետ կազմել և խմբագրել է «Геноцид армян в османской империи» փաստաթղթերի և նյութերի ստվարածավալ ժողովածուն։

Մասնակցել է մի շարք ուսումնական ձեռնարկների և կոլեկտիվ աշխատությունների ստեղծմանը, որոնցից հիշարժան է «Հայ ժողովրդի պատմություն, հնագույն ժամանակներից մինչև մեր օրերը» (Եր., 1972, 1985 և ռուս.՝ 1980) գիրքը։ Նրա ղեկավարությամբ ու խորհրդատվությամբ պաշտպանվել է թեկնածուական ու դոկտորական ավելի քան 20 ատենախոսություն։

1958 թվականին հիմնադրել է «Պատմա-բանասիրական հանդեսը», որի անփոփոխ գլխավոր խմբագիրն էր մինչև կյանքի վերջը։ 1967 թվականին նա հիմնադրել է նաև «Բանբեր Երևանի համալսարանի» քառամսյա հանդեսը։

Մկրտիչ Ներսիսյանը եղել է Հայաստանի կոմկուսի XV, XXIV, XXVI համագումարների պատգամավոր, բազմիցս ընտրվել ՀԿԿ կենտկոմի և Երևանի քաղկոմի անդամ, ՀԽՍՀ Գերագույն խորհրդի և ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի VII, VIII, IX գումարումների պատգամավոր։

Մահ խմբագրել

Վախճանվել է 1999 թվականի հունվարի 28-ին, Երևանում և թաղվել իր ծննդավայր Փարպիում։

Պարգևներ, մրցանակներ խմբագրել

1961 թվականին Մկրտիչ Ներսիսյանն արժանացել Է ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործչի կոչման։ Պարգևատրվել է Լենինի (1970), Աշխատանքային կարմիր դրոշի (1953), ժողովուրդների բարեկամության շքանշաններով (1980), և ԵՊՀ ոսկե մեդալներով։

1995 թվականին պարգևատրվել է «Մովսես Խորենացի» մեդալով (առաջինը Հայաստանում)։

Աշխատություններ խմբագրել

Մամուլ խմբագրել

  • Հոդվածների մատենագիտություն[4]։

Խմբագրական կոլեգիայի անդամ խմբագրել

Խմբագրական կոլեգիա՝ Էդուարդ Աղայան, Բաբկեն Առաքելյան, Գալուստ Գալոյան, Սուրեն Երեմյան, Լևոն Խաչիկյան, Արշավիր Հակոբյան, Աշոտ Հովհաննիսյան, Ներսիսյան Մ. Գ.: Հայ Ժողովրդի Պատմություն, Հ. 1.» ՀԽՍՀ ԳԱ պատմության ինստիտուտ. Երևան։ ՀԽՍՀ ԳԱ հրատարակչություն, 1971

Գրականություն խմբագրել

Սահակյան Ռուբեն, Արևմտահայ ինքնապաշտպանական կռիվները Մ. Գ. Ներսիսյանի գնահատմամբ (1890-ական թվականներին և 1915 թվին), Հանդես, 2011, գիրք 12, էջ 182-193։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 8 (հայ.) — հատոր 8. — էջ 259—260.
  2. ↑ «ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի իսկական անդամներ». Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 27-ին.
  3. ↑ «ՀՀ ԳԱԱ հիմնարար գիտական գրադարանի էլ․ քարտարան- Մկրտիչ Ներսիսյան». Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 27-ին.
  4. ↑ «ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոսների կենսամատենագիտություններ». Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 8-ին.
 Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մկրտիչ Ներսիսյան» հոդվածին։
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մկրտիչ Ներսիսյան» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 259)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մկրտիչ_Ներսիսյան&oldid=9898393» էջից