Միջազգային իրավունքի նորմ

Միջազգային իրավունքի նորմ, միջազգային հարաբերություններում պետությունների կամ միջազգային իրավունքի այլ սուբյեկտների գործունեության և փոխհարաբերությունների ընդհանուր կանոն[1]։

Ինչպես և այլ իրավական նորմեր, միջազգային նորմերը նախատեսված են բազմակի կիրառման համար և կարող են կատարվել կամավոր կամ հարկադրանքի միջոցով[2]։ Միջազգային իրավական նորմերի առանձնահատկությունն այն է, որ դրանք սահմանվում են միջազգային իրավունքի սուբյեկտներով[3]։

Առանձնահատկություններ խմբագրել

Միջազգային իրավական նորմերը տարբերվում են ներպետական նորմերից։ Հիմնական հատկանիշներն են․

  • Կարգավորման առարկա են միջպետական և այլ միջազգային հարաբերությունները։
  • Միջազգային իրավական նորմերը ստեղծվում են պետությունների դիրքորոշումների և շահերի համաձայնեցման արդյունքում («կամքի համաձայնեցման» մեթոդ)։ Նման համաձայնեցման հասնելը հաճախ կապված է որոշակի հարցերի շուրջ միմյանց զիջումներին համարժեք փոխզիջումների հետ[4]։
  • Միջազգային իրավունքի նորմերի ամրագրման ձևը ոչ թե իշխանական հանձնարարականներն են (օրենք), այլ վարքագծի կանոնների բովանդակության համաձայնեցված բնույթին համապատասխանող աղբյուրները (պայմանագիր, սովորույթ, միջազգային համաժողովների և միջազգային կազմակերպությունների ակտեր)։
  • Միջազգային իրավունքի նորմերը ստեղծվում են պետությունների կողմից (անհատապես կամ հավաքական) և դրանք հասցեագրված են նաև պետություններին։ Հատուկ նշանակություն ունի դրանց իրականացման կամավոր բնույթը[1]։
  • Միջազգային իրավական նորմերը սովորաբար չեն միավորում վարկածի, դիսպոզիցիայի և պատժամիջոցների դասական կառուցվածքը[5]։

Ձևավորում խմբագրել

Միջազգային իրավունքի նորմերը, անկախ ամրագրման ձևից (միջազգային պայմանագիր կամ սովորույթ), ձևավորվում են միջազգային իրավունքի բուն սուբյեկտների (և առաջին հերթին պետությունների) կողմից՝ շահերի և դիրքորոշումների համաձայնեցման միջոցով։ Ընդ որում, կամքի համաձայնեցման գործընթացն անցնում է երկու փուլով[6]

  1. Սուբյեկտները համաձայնության են հասնում վարքագծի կանոնների բովանդակության վերաբերյալ։
  2. Սուբյեկտները արտահայտում են իրենց կամքը տվյալ վարքագծի կանոնների պարտադիր լինելու վրա։ Պարտադիր լինելու վերաբերյալ նման համաձայնությունը կարող է արտահայտվել պայմանագրի կնքմամբ կամ մշտական համընդհանուր պրակտիկայով՝ սուբյեկտների միատեսակ գործունեությամբ (սովորույթով)։

Տեսակներ խմբագրել

Ըստ ձևի

  • Պայմանագրային (փաստաթղթերով ամրագրված)
  • Պայմանական (փաստագրված ոչ ամրագրված)

Կարգավորման առարկայի վերաբերյալ

Գործողությունների ոլորտում

  • Ունիվերսալ՝ միջազգային իրավունքի սուբյեկտների ճնշող մեծամասնության միջև հարաբերությունները կարգավորող նորմեր[7]։
  • Տեղական նորմեր, որոնք կարգավորում են միջազգային իրավունքի սուբյեկտների միջև հարաբերությունները մեկ տարածաշրջանի շրջանակներում կամ վերաբերում են միջազգային իրավունքի սուբյեկտների սահմանափակ թվին[8]։

Իրավական ուժով

  • Իմպերատիվ (jus cogens), ունիվերսալ նորմեր են, որոնցից շեղումը ճանաչվում է համաշխարհային հանրության կողմից անթույլատրելի։
  • Դիսպոզիտիվ

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,0 1,1 Игнатенко, Тиунов, 2010, էջ 93
  2. Лукашук, 2005, էջ 60
  3. Бекяшев, 2003, էջ 11
  4. Тиунов О.И., Каширкина А.А., Морозов А.Н. Влияние норм международного права на развитие национального законодательства // Журнал российского права. — 2010. — № 6. Архивировано из первоисточника 2 փետրվարի 2014.
  5. Глебов И. Н. Международное право. — М.: Издательство: Дрофа, 2006. — с. 37.
  6. Игнатенко, Тиунов, 2010, էջ 94
  7. Игнатенко, Тиунов, 2010, էջ 96
  8. Бекяшев, 2003, էջ 13

Գրականություն խմբագրել