Միջազգային արժութային-ֆինանսական կառույցներ

Միջազգային արժութային-ֆինանսական կառույցներ, մեկ կամ մի քանի երկրների կողմից հիմնադրված ֆինանսական կառույց, որը հանդիսանում է միջազգային իրավունքի ուսումնասիրության առարկա։ Այդ կառույցների սեփականատերեր կամ բաժնետերեր հիմնականում հանդես են գալիս ազգային կառավարությունները, չնայած այլ միջազգային կազմակերպություններ ու կառույցներ ևս, որոշ դեպքերում կարող են լինել բաժնետերեր։ Շատ հայտնի ֆինանսական կառույցներ ստեղծվել են մի քանի երկրների համագործակցության արդյունքում, չնայած գոյություն ունեն նաև այնպիսիները, որոնք հիմնադրվել են երկկողմ համաձայնության արդյունքում և տեխնիկապես դասվում են ֆինանսական կառույցների թվին։ Ամենահայտնի միջազգային արժութային-ֆինանսական կառույցները հիմնադրվել են Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո, որպեսզի աջակցեն Եվրոպայի վերակառուցմանը և ապահովեն այնպիսի մեխանիզմներ, որոնք կստեղծեն նպաստավոր պայմաններ միջազգային համագործակցության ակտիվացման և համաշխարհային ֆինանսական համակարգի կայունացման համար։

Տեսակներ

Բազմակողմանի զարգացման բանկեր

Բազմակողմանի զարգացման բանկը կառույց է, որը ստեղծվել է մի քանի երկրների կողմից և որը ֆինանսավորում ու մասնագիտական խորհրդատվություն է տրամադրում շարունակական զարգացում ապահովելու համար։ Բազմակողմանի զարգացման բանկը միավորում է մի շարք անդամների, այդ թվում զարգացած դոնոր երկրներ և զարգացող վարկառու երկրներ։ Բազմակողմանի զարգացման բանկը նախագծերին տրամադրում է ֆինանսավորում երկարաժամկետ վարկերի տոկոսադրույքով` վերջինիցս ցածր տոկոսադրույքով և դրամաշնորհների տեսքով։

Ստորև ներկայացնենք բազմակողմանի զարգացման բանկերի մի քանի օրինակներ՝

Համաշխարհային բանկ
Եվրոպական ներդրումային բանկ (EIB)
Իսլամական զարգացման բանկ (IsDB)
Ասիական զարգացման բանկ (ADB)
Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկ (EBRD)
Լատինական Ամերիկայի զարգացման բանկ (CAF)
Միջամերիկյան զարգացման բանկերի խումբ (IDB, IADB)
Աֆրիկյան զարգացման բանկ (AfDB)
Զարգացման նոր բանկ (NDB)
Ասիական ենթակառուցվածքների ներդրումային բանկ (AIIB)
Արևելյան և հարավային Աֆրիկայի առևտրի ու զարգացման բանկ (TDB)

Գոյություն ունեն նաև մի քանի «ենթաշրջանային» բազմակողմանի զարգացման բանկեր։ Նրանց անդամակցում են հիմնականում վարկառու երկրները։ Զարգացման բանկերը, համաշխարհային կապիտալի շուկայից ստանալով փոխառություններ, դրանք պարտքով տրամադրում են անդամ երկրներին։ Քանի որ գործում է վճարման պատասխանատվության արդյունավետ բաժանման մեխանիզմ, ապա այս բանկերը առավել էժան կարող են ձեռք բերել փոխառու միջոցները, քան ցանկացած անդամակից երկիր։ Այս բանկերի խումբը ներառում է հետևյալ բանկերը՝

Կարիբյան զարգացման բանկ (CDB)
Կենտրոնական Ամերիկայի տնտեսական ինտեգրման բանկ (CABEI)
Արևելյան Աֆրիկայի զարգացման բանկ (EADB)
Արևմտյան Աֆրիկայի զարգացման բանկ (BOAD)
Սևծովյան առևտրի և զարգացման բանկ (BSTDB)
Տնտեսական համագործակցության կազմակերպության առևտրի և զարգացման բանկ (ETDB)
Եվրասիական զարգացման բանկ (EDB)
Հարավային Ամերիկայի զարգացման բանկ (Nadbank)

Գոյություն ունեն նաև մի շարք ֆինանսական կառույցներ։ Ֆինանսական կառույցները նման են բազմակողմ զարգացման բանկերին, միայն դրանք երբեմն առավել մեկուսացված ու առանձնացված են, քանզի ունեն ավելի սահմանափակ անդամակցությունների հնարավորություն և հաճախ կենտրոնանում են առանձնահատուկ նախագծերի ֆինանսավորման վրա։

Եվրոպական հանձնաժողով (EC)
Գյուղատնտեսության զարգացման միջազգային հիմնադրամ (IFAD)
Սկանդինավյան ներդրումային բանկ (NIB)
ՕՊԵԿ-ի զարգացման միջազգային հիմնադրամ (OFID)
Տնտեսական համագործակցության միջազգային բանկ (IBEC)
Միջազգային ներդրումային բանկ (IIB)
Աֆրիկայի տնտեսական զարգացման արաբական բանկ (BADEA)

Բրետոն-Վուդսյան հաստատություններ

Հիմնական հոդված՝ Բրետոն-Վուդսյան համակարգ

Ամենահայտնի միջազգային արժութային-ֆինանսական կառույցները հիմնադրվել են Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո, որպեսզի աջակցեն Եվրոպայի վերակառուցմանը և ապահովեն այնպիսի մեխանիզմներ, որոնք կստեղծեն նպաստավոր պայմաններ միջազգային համագործակցության ակտիվացման և համաշխարհային ֆինանսական համակարգի կայունացման համար։ Դրանք ներառում են Համաշխարհային բանկը, Արժույթի միջազգային հիմնադրամը և Միջազգային ֆինանսական կորպորացիան։ Այսօր աշխարհում ամենախոշոր ֆինանսական կառույցը համարվում է Եվրոպական ներդրումային բանկը, որը միայն 2011 թվականին ներդրել է 61 միլիարդ եվրո տարբեր նախագծերում։

Հիմնադրված	Անուն	Նոր հասցե	Նշումներ	Գլխամասային գրասենյակ
1944	IMF Արժույթի միջազգային հիմնադրամ	http://www.imf.org	ԵՄ գործակալություն	Վաշինգտոն
1944	IBRD Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկ	http://www.worldbank.org	Համաշխարհային բանկի խումբ	Վաշինգտոն
1956	IFC Միջազգային ֆինանսական կորպորացիա	http://www.ifc.org	Համաշխարհային բանկի խումբ	Վաշինգտոն
1960	IDA Միջազգային զարգացման ասոցացիա	http://www.worldbank.org/ida	Համաշխարհային բանկի խումբ	Վաշինգտոն
1966	ICSID, Ներդրումային վեճերի կարգավորման միջազգային կենտրոն	http://icsid.worldbank.org/ICSID/Index.jsp Արխիվացված 2014-06-06 Wayback Machine	Համաշխարհային բանկի խումբ	Վաշինգտոն
1988	MIGA Բազմակողմանի ներդրումների երաշխավորման գործակալություն	http://www.miga.org	Համաշխարհային բանկի խումբ	Վաշինգտոն

Տարածաշրջանային զարգացման բանկեր

Տարածաշրջանային զարգացման բանկերը կազմված են մի քանի տարածաշրջանային հաստատություններից, որոնք կատարում են Համաշխարհային բանկի խմբի նույն գործառույթները, միայն այն տարբերությամբ, որ գործունեությունը ծավալվում է կոնկրետ տարածաշրջանի վրա։ Բաժնետերերը սովորաբար տարածաշրջանների երկրներն ու դոնոր երկրներն են հանդիսանում։ Այս տարածաշրջանային բանկերից ամենահայտնիները ընդգրկում են այն տարածաշրջանները, որոնք մոտավորապես համապատասխանում են Միացյալ ազգերի կազմակերպության տարածաշրջանային դասակարգումներին, ներառյալ՝ Միջամերիկյան զարգացման բանկը, Աֆրիկյան զարգացման բանկը, Կենտրոնական Ամերիկայի տնտեսական ինտեգրման բանկ և Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկը։ Իսլամական զարգացման բանկը ի տարբերություն վերոնշյալների, հանդիսանում է բազմակողմանի զարգացման բանկերի առաջատարներից մեկը։ Վերջինս Համաշխարհային բանկից հետո միակ բազմակողմ զարգացման բանկն է, որը ունի գլոբալ անդամակցություն։ Իսլամական զարգացման բանկի անդամ 56 երկրները սփռված են Ասիայում, Աֆրիկայում, Եվրոպայում և Լատինական Ամերիկայում։

Հիմնադրված	Անուն	Նոր հասցե	Նշումներ	Գլխամասային գրասենյակ
1959	IDB Միջամերիկյան զարգացման բանկ	http://www.IADB.org	Ամերիկա, հիմնականում Լատինական Ամերիկա	Վաշինգտոն
1960	CABEI Կենտրոնական Ամերիկայի տնտեսական ինտեգրման բանկ	http://www.cabei.org	Կենտրոնական Ամերիկա	Տեգուչիգալպա
1964	AfDB Աֆրիկական զարգացման բանկ	http://www.afdb.org	Աֆրիկա	Աբիդջան
1973	IsDB Իսլամական զարգացման բանկերի խումբ	http://www.isdb.org	56 երկրներ Ասիայում, Աֆրիկայում, Եվրոպայում և Լատինական Ամերիկայում	Ջեդդահ
1966	ADB Ասիական զարգացման բանկ	http://www.adb.org	Ասիա	Մանիլա
1970	CAF Լատինական Ամերիկայի զարգացման բանկ	http://www.caf.com	Լատինական Ամերիկա	Կարակաս
29/5/91	EBRD Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկը	http://www.ebrd.com		Լոնդոն
16/4/56	CEB Եվրոպայի խորհրդի զարգացման բանկ	http://www.coebank.org Արխիվացված 2017-08-16 Wayback Machine	Համակարգված կազմակերպություն	Փարիզ

Երկկողմ զարգացման բանկեր և գործակալություններ

Երկկողմ զարգացման բանկը ֆինանսական հաստատություն է, հիմնադրված մեկ երկրի կողմից զարգացող երկրներում զարգացման նախագծերի ֆինանսավորման նպատակով։ Օրինակները ներառում են՝

Նիդերլանդների զարգացման ֆինանսական կազմակերպություն^[1], Գլխամասային գրասենյակ՝ Հաագա, երկկողմ զարգացման բանկերից ամենամեծը ամբողջ աշխարհում։
Գերմանական զարգացման կորպորացիա,Գլխամասային գրասենյակ՝ Կոլոնյե, Գերմանիա^[2]։
Ֆրանսիական զարգացման գործակալություն^[3],հիմնադրված 1816 թվականին, Գլխամասային գրասենյակ՝ Փարիզ, Ֆրանսիա։
Համագործակցության զարգացման կորպորացիա^[4], ֆինանսական կառույցի սեփականատերն է Միացյալ Թագավորությունը ի դեմս կառավարության, գլխամասային գրասենյակ՝ Լոնդոն։

Տարածաշրջանային այլ ֆինանսական հաստատություններ

Հարևան երկրների կողմից հիմնադրված ֆինանսական հաստատություններ, որոնք ստեղծվել են միջազգայնորեն, երկկողմ հետաքրքրություն ներկայացնող ոլորտներում գործունեություն ծավալելու և ֆինանսավորում տրամադրելու համար, նրանցից շատերը կենտրոնական բանկերն են, հետո զարգացման և ներդրումային բանկերը։ Ստորև ներկայացվող աղյուսակում դասակարգված են ըստ հիմնադրման ժամանակագրական հաջորդականության։ Որոշ հաստատություններ սկսել են իրենց գործունեությունը ոչ ֆորմալ եղանակով ավելի քան 2 տասնամյակ առաջ, մինչ դրանք պաշտոնապես օրինականացվել են, օրինակ՝ Հարավ-Արևելյան Ասիայի կենտրոնական բանկերի կենտրոնը։

Հիմնադրված	Անուն	Նոր հասցե	Նշումներ	Գլխամասային գրասենյակ
17/5/1930	BIS Միջազգային հաշվարկների բանկ	http://www.bis.org	Բոլոր կենտրոնական բանկերի բանկը, 60 անդամ	Բազել
1958	EIB Եվրոպական ներդրումային բանկ	http://www.eib.org	Եվրոպական միություն	Լյուքսեմբուրգ
2/15/1965	AACB Կենտրոնական բանկերի աֆրիկական միություն	http://www.aacb.org/	Բաղկացած է աֆրիկական 40 կենտրոնական բանկերից	Սենեգալ
10/7/1970	IIB Միջազգային ներդրումային բանկ	http://www.iib.int	Բաղկացած է 9 անդամ երկրներից, 3 տարբեր մայրցամաքներից	Մոսկվա
8/1976	NIB Սկանդինավյան ներդրումային բանկ^[5]	http://www.nib.int	Զարգացող երկրներում և անդամ 8 երկներում վարկավորման գործառնություններ^[6]	Հելսինկի
3/2/1982	SEACEN Հարավ-Արևելյան Ասիայի կենտրոնական բանկերի կենտրոնը	http://www.seacen.org	Ասիական 19 կենտրոնական բանկեր	Կուալա Լումպուր
24/1/1997	BSTDB Սևծովյան առևտրի և զարգացման բանկ	http://www.bstdb.org	11 անդամ երկրներ	Հունաստան
1998	ECB Եվրոպական կենտրոնական բանկ	http://www.ecb.int	ԵՄ 18 երկրների կենտրոնական բանկեր, որոնք անցել են եվրոյի օգտագործման	Ֆրանկֆուրտ

Տես նաև

Կլիմայի ներդրումային ֆոնդեր
Զարգացման ֆինանսական հաստատություն
Բրետոն-Վուդսյան համակարգ
Ֆինանսական կայունության խորհուրդ
Համաշխարհային ֆինանսական համակարգ
Ազգային զարգացման բանկ

Ծանոթագրություններ

↑ «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ սեպտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 4-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
↑ «Homepage». Deginvest.de. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 22-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 24-ին.
↑ «Home». Afd.fr. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 1-ին.
↑ «Home». cdcgroup.com/. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 11-ին.
↑ «Nordic Investment Bank». Nib.int. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 1-ին.
↑ «Nordic Investment Bank - About NIB». Nib.int. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 12-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 1-ին.

Արտաքին հղումներ

[1] «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ սեպտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 4-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)

[2] «Homepage». Deginvest.de. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 22-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 24-ին.

[3] «Home». Afd.fr. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 1-ին.

[4] «Home». cdcgroup.com/. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 11-ին.

[5] «Nordic Investment Bank». Nib.int. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 1-ին.

[6] «Nordic Investment Bank - About NIB». Nib.int. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 12-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 1-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]