Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն
Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն (իսպ.՝ Liga MX, «ли́га э́ме-э́кис»), Մեքսիկայի ֆուտբոլային ակումբների գլխավոր մրցաշարը, որն անցկացվում է մեքսիկական լիգայի ակումբների բարձրագույն դիվիզիոնների միջև։ Լիգայի ընթացիկ հովանավորը «BBVA Bancomer» բանկն է, ուստի լիգայի առևտրային ամբողջական անունը «Liga Bancomer MX» է։
| Մեքսիկայի ֆուտբոլի առաջնություն | |
|---|---|
Մրցաշարնն, անշուշտ, ուժեղագույնն է ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի տարածաշրջանի բոլոր ազգային առաջնությունների շարքում։ Ակումբներն ունեն բավականին մեծ թվով բյուջեներ, ինչը առաջնությունը գրավիչ է դարձնում նույնիսկ արտասահմանյան այնպիսի ֆուտբոլիստների համար, ինչպիսիք խաղում են Արգենտինայի, Ուրուգվայի կամ Պարագվայի հավաքականներում։ Մեքսիկայի առաջնության «ուժն» ու ֆուտբոլիստների աշխատավարձի բարձր մակարդակը պայմանավորել են այն փաստը, որ ազգային հավաքականի խաղացողներից շատ քչերն են ձգտում մեկնել Եվրոպա՝ հանդես գալու այլ հավաքականներում։ Եվ բացառություններն էլ շատ քիչ են։ Եվրոպա մեկնած ամենանշանավոր խաղացողներն են Ուգո Սանչեսը, Ռաֆայել Մարկեսը և Խավիեր Էռնանդեսը։
2011-2012 թվականների մրցաշրջանի ավարտից հետո Մեքսիկայի հավաքականը պաշտոնապես փոխել է անվանումը։ «Դիվիզիոն դե Մեխիկո»-ից դարձել է «MX Լիգա»։
Պատմականորեն ակումբները հաշվի են առնում միայն այն չեմպիոնությունները, որոնք նրանք նվաճել են արդեն պրոֆեսիոնալ դարաշրջանում։
Պատմություն խմբագրել
Մեքսիկայում ֆուտբոլային առաջնություններն անցկացվում են սկսած 1902-1903 մրցաշրջանից, սակայն ներկայումս գոյություն ունեցող սիրողական ակումբները չեն գումարվում պրոֆեսիոնալ ակումբերին։ 1943-1944 մրցաշրջանից մեքսիկական ֆուտբոլում պրոֆեսիոնալիզմ է մտցվել։ Որպես կանոն, մրցաշրջանն անցկացվում է եվրոպական մրցաշարերի նման, այսինքն մրցաշրջանի առաջին կեսն սկսվում է տարվա երկրորդ կեսին, իսկ երկրորդ կեսը ավարտվում է հաջորդ տարվա կեսին։
Մինչև 1949-1950 մրցաշրջանը էլիտար դիվիզիոնը կոչվում էր «Գլխավոր լիգա» (իսպ.՝ Liga Mayor), հետագա տարիներին փոխվել է՝ «Առաջին դիվիզիոն» (Primera Division)։ Մինչև 1995-1996 մրցաշրջանը Մեքսիկայում մեկ չեմպիոն էր ի հայտ եկել։ Բացառություն են եղել 1970 թվականի ֆուտբոլի աշխարհի առաջնությանը Մեքսիկայի լրացուցիչ առաջնությունը, որը սկսվել է 1969-1970 մրցաշրջանի ավարտից հետո և ավարտվել է 1970 թվականի աշխարհի առաջնության ավարտից հետո[1], ինչպես նաև 1985 և 1986 թվականների երկու առաջնությունները, որոնք նույնպես կայացել են երկրում կայանալիք մունդիալի կապակցությամբ։
Մինչև 1970 թվականը երկրի չեմպիոնը որոշվում էր սովորական երկրորդ մրցաշարի ընթացքում։ 1970 թվականի Էքստրա-առաջնությունից հետո առաջնության մասնակիցները բաժանվել են երկու խմբի։ 1971 թվականին չեմպիոնին որոշեցին միայն խմբերի հաղթողները, մինչև 1975 թվականը առաջնության կիսաեզրափակիչ էին դուրս գալիս խմբերի երկու լավագույն թիմերը։ 1975-1976 մրցաշրջանից Պրիմերայի 20 մասնակիցներ բաժանվել են չորս խմբի, որոնցից երկուսը լավագույններն էին, որոնք դուրս էին գալիս հաջորդ փուլ, և հետագայում փլեյ-օֆֆում կամ եզրափակիչ մրցաշարում որոշվում էր երկրի չեմպիոնը (տարբեր մրցաշրջաններում համակարգը տարբեր էր)։ México-86-ի կարճ առաջնության ժամանակ թիմերը բաժանվել են երկու խմբի, քառորդ եզրափակիչում նրանցից յուրաքանչյուրը լավագույնն էր համարվում։
1986 թվականի օգոստոսի 17-ին (եզրափակչի երկրորդ հանդիպումը) «Ամերիկա»-«Գվադալախարա» խաղում չեմպիոնի որոշումը ավարտվեց յուրահատուկ միջադեպով. մրցավար Անտոնիո Մարկեսը խաղի 71-րդ րոպեին («Ամերիկա»-ն հաղթում էր 1:0 հաշվով) հեռացրեց բոլոր 22 խաղացողներին՝ հավաքական ծեծկռտուքին մասնակցելու համար։ Հանդիպումն այդպես էլ չավարտվեց[2]։
1996-1997 մրցաշրջանից սկսած Մեքսիկայում սկսել են որոշել առաջնության 2-ական հաղթողներ։ Մրցաշրջանի առաջին կեսին որոշվել է ձմեռային խաղի չեմպիոնը (Torneo Invierno), քանի որ մրցաշարն ավարտվել է դեկտեմբերին, իսկ երկրորդում՝ ամառային խաղի չեմպիոնը (torneo Verano), որը համապատասխանաբար ավարտվել է հունիսին կամ մայիսին (տարվա կեսին խոշոր մրցաշարեր, օրինակ՝ աշխարհի առաջնություն անցկացնելու դեպքում)։ Ընդհանուր առմամբ, չեմպիոնի որոշման համակարգը մնում էր նույնը. թիմերը բաժանվում էին չորս խմբի, որոնք որոշում էին առաջնության քառորդ եզրափակիչի մասնակիցներին և այնուհետև հետևում էին փլեյ-օֆֆին։
2002-2003 մրցաշրջանում ձմեռային առաջնությունը վերանվանվել է Ապերտուրա, ամառային առաջնությունը՝ Կլաուսուրա։ 2004-2005 մրցաշրջանում մասնակիցների թիվը նվազել է մինչև 18 մասնակից, թիմերը բաժանվել են երեք խմբի՝ վեց մասնակցով, բայց քառորդ եզրափակիչի փլեյ-օֆֆը պահպանվել է։ 2011-2012 մրցաշրջանից խմբի բաժանումը դադարեցվել է։ Ինչպես և նախկինում, թիմերը խմբային փուլում անցկացրել են 17 տուր, սակայն միավորները սկսել են ընդգրկվել միասնական մրցաշարային աղյուսակում։ Լավագույն ութնյակը հայտնվում է փլեյ-օֆֆում (Լիգա)։ Այս համակարգը գործում է մինչ օրս[3]։
Միավորների միանման քանակի դեպքում գործում են թիմերի դիրքի որոշման հետևյալ չափանիշները՝ խփած և բաց թողած գնդակների լավագույն տարբերությունը, խփած գնդակների մեծագույն քանակը, արտագնա խաղերում խփած գնդակների մեծ քանակը, լավագույն դիրքը գործակիցների աղյուսակում, դիրքը Fair play-ի աղյուսակում, վիճակահանությունը։ Եզրափակիչ փուլին մասնակցող ակումբների զբաղեցրած տեղերը սահմանվում են ընդհանուր աղյուսակի կանոնադրությամբ[4]։
Ազգային գավաթի խաղեր խմբագրել
2012 թվականից Մեքսիկայի գավաթի խաղարկությանը մասնակցում են 28 թիմեր՝ MX Լիգայի 14 ակումբներ և Ասենսո MX 14 ակումբներ։ Քանի որ եզրափակիչ Լիգայում հանդես է գալիս 18 մեքսիկական ակումբ, նախորդ մրցաշրջանի առաջին չորս թիմերը, որոնք մասնակցում են հյուսիսամերիկյան գլխավոր միջազգային ակումբային առաջնությանը, չեն մասնակցում ազգային գավաթի խաղարկությանը։ Մրցաշարի խաղարկությունն անցկացվում է առաջնության ժամանակ։ 2012 թվականին ստեղծված Մեքսիկայի ֆուտբոլի Սուպերգավաթը հնարավորություն է տալիս եզրափակչում խաղալ ինչպես նախորդ մրցաշրջանի MX լիգայի չեմպիոնի, այնպես էլ նախորդ մրցաշրջանի Ասենսոյի չեմպիոնի հետ։
Տարածաշրջանային գավաթի խաղեր խմբագրել
Մրցաշրջանի առաջին չորս թիմերը տեղ են ստանում ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի Չեմպիոնների լիգայում։ Չեմպիոնների լիգայի հաջորդ երեք թիմերը մասնակցում են Լիբերտադորեսի գավաթի խաղերին։ Մինչև 2009 թվականը Ապերտուրայի երեք լավագույն թիմերը, որոնք չեն խաղում Չեմպիոնների լիգայում և Սուդամերիկանի Գավաթում, մասնակցել են Լիբերտադորեսի գավաթին, իսկ Կլաուսուրայի առաջնության երկու լավագույն թիմերը, որոնք չեն խաղում Հյուսիսային Ամերիկայի մայրցամաքային մրցաշարում և Լիբերտադորեսի Գավաթում, մասնակցել են Սուդամերիկանի գավաթին։ ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի ներկայացուցիչները որոշում են կայացրել Մեքսիկայի թիմերին արգելել մասնակցել Հարավամերիկյան գավաթի խաղարկությանը, որպեսզի Մեքսիկայի ֆեդերացիան կարողանա կենտրոնանալ Հյուսիսամերիկյան մայրցամաքի Չեմպիոնների լիգայի վրա։
COVID-19 համավարակ խմբագրել
Նոր կորոնավիրուսային համավարակի պատճառած ֆինանսական հետևանքները հարթելու համար, 2020 թվականի ապրիլի 24-ին Մեքսիկայի ֆուտբոլի ֆեդերացիան որոշում է ընդունել չեղյալ համարել Պրիմերայի և Ասենսո MX-ի խաղը և իրականացնել 6 մրցաշրջան անց[5]։
2020-2021 մրցաշրջանի մասնակիցների կազմը խմբագրել
| Հավաքական | Նահանգ, քաղաք | Մարզադաշտ | Տարողունակություն |
|---|---|---|---|
| Ամերիկա | Մեխիկո | Ացտեկա | 87 523 |
| Ատլաս | Գվադալախարա, Խալիսկո | Խալիսկո | 56 713 |
| Ատլետիկո Սան-Լուիս | Սան Լուիս, Սան Լուիս | Ալֆոնսո Լաստրաս Ռամիրես | 25 709 |
| Վերակրուս | Վերակրուս, Վերակրուս | Լուիս «Պիռատա» Ֆուենտե | 30 000 |
| Գվադալախարա | Գվադալախարա, Խալիսկո | Օմնիլայֆ | 49 850 |
| Կերետարո | Սանտիագո դե Կերետարո, Կերետարո | Կորեխիդորա | 34 130 |
| Կրուս Ասուլ | Մեխիկո | Ասուլ | 35 161 |
| Լեոն | Լեոն, Գուանախուատո | Լեոն | 33 943 |
| Մաստան | Մաստան, Սինալոա | Մասատլան | 25 000 |
| Մոնտեռեյ | Մոնտեռեյ, Նուևո Լեոն | ԲԲՎԱ Բանկեոմեր | 51 000 |
| Նեկակսա | Ագուասկալիենտես, Ագուասկալիենտես | Վիկտորիա | 25 494 |
| Պաչուկա | Պաչուկա, Իդալգո | Իդալյգո | 30 000 |
| Պուեբլա | Պուեբլա դե Սարագոսա, Պուեբլա | Կուաուտեմոկ | 46 648 |
| Սանտոս Լագունա | Տոռեոն, Կոաուիլա | Կառոնա | 30 000 |
| Տիխուանա | Տիխուանա, Ստորին Կալիֆոռնիա | Կալյենտե | 24 000 |
| Տոլուկա | Տոլուկա դե Լերդո, Մեխիկո | Նոմեսիո Դիես | 27 000 |
| ՈՒԱՆԼ Տիգրես | Մոնտեռեյ, Նուևո Լեոն | Ունիվերսիտարիո | 42 000 |
| ՈՒՆԱՄ Պումաս | Մեխիկո | Ունիվերսիտարիո | 68 584 |
| Խուարես | Սյուդադ Խուարես, Չիուաուա | Բենիտո Խուարես | 22 300 |
Չեմպիոններ (սիրողական մրցաշրջան) խմբագրել
Մրցաշրջանի չեմպիոններն ու փոխչեմպիոններ խմբագրել
|
|
Չեմպիոնական տիտղոսներն ըստ ակումբների խմբագրել
| Հավաքական | Չեմպիոններ |
|---|---|
| Ամերիկա (Մեխիկո) | 13 |
| Գվադալախարա | 12 |
| Տոլուկա | 10 |
| Կրուս Ասուլ (Մեխիկո) | 8 |
| ՈՒՆԱՄ Պումաս (Մեխիկո) | 7 |
| Լեոն | 7 |
| ՈՒՆԱԼ Տիգրես (Մոնտեռեյ) | 7 |
| Պաչուկա | 6 |
| Սանտոս Լագունա (Տոռեոն) | 6 |
| Մոնտեռեյ | 5 |
| Ատլանտե (Մեխիկո / Նեսախուալկոետլ / Կանկուն) | 3 |
| Նեկակսա (Մեխիկո / Ագուասկալիենտես) | 3 |
| Վերակուս | 2 |
| Պուեբլա | 2 |
| Սակատեպեկ | 2 |
| Տիխուանա, Մոնարկաս Մորելիյա, Ատլաս (Գվադալախարա), Տեկոս (Сапопан), Օրո (Գվադալախարա), Ռեալ Իսպանիա (Մեխիկո), Աստուրիաս (Մեխիկո), Մարտե (Մեխիկո / Կուերնավկա), Տամպիկո |
1 |
Շեղատառ նշված են ներկայումս գոյություն չունեցող ակումբներ։
Ռմբարկուներ խմբագրել
2018-2019 մրցաշրջանի ավարտի անդյունքերը [8]
| Անուն | Սեզոն | Գոլեր | Խաղեր |
|---|---|---|---|
 Բրազիլիա Կաբինյո
|
1974-1985 1986-1988 |
312 | 422 |
 Մեքսիկա Կառլոս Էրմոսիլյո[9] |
1983-1989 1990-1998 1999-2001 |
279 | 498 |
| Մեքսիկա Խարեդ Բորխետի[10] |
1994-2005 2007-2010 |
252 | 475 |
 Պարագվայ Խոսե Սատուրնինո Կարդոսո
|
1994-2004 | 249 | 332 |
| Մեքսիկա Օրասիո Կասարին
|
1935-1956 | 238 | 326 |
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Erik Francisco Lugo (3 апреля 2009). «Mexico 1970» (անգլերեն). Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 6-ին.
- ↑ «Футбол. Хоккей» № 35 от 31.08.1986
- ↑ Macario Reyes Padilla, Erik Franciso Lugo, José de Jesus Mora Rivera, Hans Schöggl; Martín Toscano (29 октября 2015). «México - List of Final Tables» (անգլերեն). Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 6-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ «REGLAMENTO DE COMPETENCIA LIGA MX» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ հունվարի 27-ին.
- ↑ «Ratifican Acuerdos de Asambleas de LIGA MX y ASCENSO MX» (իսպաներեն). Liga MX. 2020 թ․ ապրիլի 26. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 26-ին.
- ↑ Турнир назван в честь двухсотлетия независимости Мексики
- ↑ Официальное название — Torneo Guard1anes 2020, с использованием цифры 1 вместо буквы I; на русский язык Guardianes можно перевести как «защитники», «хранители», «санитары». Название дано в честь медицинских работников, принявших участие в борьбе с пандемией COVID-19
- ↑ Emmanuel Castro Serna, Erik Francisco Lugo, José de Jesus Mora Rivera (2019 թ․ հունիսի 27). «Mexico - All-Time Topscorers» (անգլերեն). Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 18-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ «Hermosillo, Carlos» (անգլերեն). national-football-teams.com. 7 ноября 2015. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
- ↑ «Borgetti, Jared» (անգլերեն). national-football-teams.com. 7 ноября 2015. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Պաշտոնական կայք Արխիվացված 2019-09-01 Wayback Machine(իսպ.)
- Մեքսիկայի առաջնությունը «rsssf.com» կայքում(անգլ.)
- Պատմության լավագույն ռմբարկուները(անգլ.)