Մեռածների ոգին չի ննջում

Պոլ Գոգենի նկար

«Մեռածների ոգին չի ննջում» (Manao Tupapau) ,  ֆրանսիացի պոստիմպրեսիոնիստ նկարիչ, քանդակագործ, կավագործ, արվեստի մեջ նոր նկարչական տեսակների՝ սինթետիզմի, պրիմիտիվիզմի հիմնադիր Պոլ Գոգենի նկարը։ Կտավը ստեղծվել է 1892 թվականին՝ Տահիտի կղզու խուլ գյուղերից մեկում։ Այս ստեղծագործությունում արտացոլվում է նկարիչի համար բնորոշ իրականության և մտացածինի միաձուլումը։ Հատկապես, երբ հին լեգենդները սերտորեն միահյուսված են տահիտցիների կյանքին։

Մեռածների ոգին չի ննջում
տեսակգեղանկար
նկարիչՊոլ Գոգեն[1]
տարի1892[1]
բարձրություն72,4 սանտիմետր և 0,73 մետր[1]
լայնություն92,4 սանտիմետր և 0,92 մետր[1]
ստեղծման վայրՏահիտի
ուղղությունՊոստիմպրեսիոնիզմ[2], իմպրեսիոնիզմ[2], Պրիմիտիվ[2] և Պոնտ-Ավենի դպրոց[2]
ժանրնյու[1], կենցաղային ժանր և դիմապատկեր[1]
նյություղաներկ[1] և կտավ[1]
գտնվում էՕլբրայթ-Նոքս պատկերասրահ[1]
հավաքածուՕլբրայթ-Նոքս պատկերասրահ[3][1]
սեփականատերՕլբրայթ-Նոքս պատկերասրահ
մակագրությունManaò tupapaú և P. Gauguin 92
https://www.albrightknox.org/artworks/19651-mana%C3%B2-tupapa%C3%BA-spirit-dead-watching կայք
Ծանոթագրություններ
 Spirit of the Dead Watching Վիքիպահեստում

Երիտասարդ պառկած աղջիկը տահիտուհի Տեխուրուն է՝ Գոգենի կինը։ Իսկ ոգին պատկերված է որպես սովորական սևահանդերձ փոքրիկ կին։ Նկարի մռայլ, մանուշակագույն ֆոնը ստեղծում է անվանը համապատասխան մթնոլորտ։

Ստեղծման պատմություն խմբագրել

«Մեռածների ոգին չի ննջում» կտավի ստեղծման համար հիմք ծառայեց մի իրական իրադարձություն։ Գոգենը ուղևորվում է Պապեետե և այնտեղ է մնում մինչև մութն ընկնելը։ Ամուսնուն սպասող Տեխուրան տեսնում է, որ լուսամփոփում վերջացել է յուղը, ուստի ստիպված պառկում է և սպասում ամուսնու վերադարձին։ Գոգենը ներս գալով վառում է լուցկու հատիկ, որպեսզի լուսավորի տարածքը, որի պատճառով հույժ վախեցնում է կնոջը՝ տահիտուհի Տեխուրուին։

Այդ մասին Գոգենը հետևյալ կերպ է արտահայտվում. «Կարո՞ղ էր նա ինձ ընդունել որպես դիվային ուրվականի՝ տուպապաուի, ով, ըստ լեգենդի, չի թողնում իր ազգակիցներին գիշերները ննջել»[4]։ Ավելի ուշ, «Մեռածների ոգին չի ննջում» նկարը ստեղծելիս Գոգենը նկատում է, որ Տահիտիի բնիկները վախենում են ուրվականներից և միշտ գիշերները լամպը վառած են թողնում։ Նրանք երբեք գիշերները տանից դուրս չեն գա առանց լապտերի, նույնիսկ լապտերով միայնակ չեն համարձակվում[5]։ Տուպալուն՝ մեռյալների ոգին, պատկերված է կնոջ տեսքով, ում հագին սևաթույր հանդերձանք է. դեմքը նման է դիմակի։ Այդ մասին Գոգենը արտահայտվել է

  Ինչպե՞ս է պատկերացնում բնիկը ուրվականին։ Նա երբևիցե չի եղել թատրոնում, չի կարդացել վեպեր։ Այդ իսկ պատճառով, երբ նա ցանկանում է ներկայացնել ուրվականին, փորձում է մտածել մեռյալների մասին, ում կենդանի ժամանակ ճանաչել է։ Այդ նշանակում է, որ իմ ուրվականը պետք է նման լիներ մի սովորական պառավի, ով ձեռքերը երկարել է, որպեսզի բռնի իր զոհին։ Տրամադրվածության միտումն ինձ ստիպում է նկարի ֆոնին պատկերել ծաղիկներ։ Ծաղիկները նույնպես տուպապաու են, այսինքն թափառուն կայծեր, նրանք ցույց են տալիս, որ ուրվականները հետաքրքվում են մեզանով՝ մարդկանցով։ Այդպիսին է տահիտցիների հավատալիքները[5]  

Պոլ Գոգենը նկարին տվել է տահիտյան անվանում՝ «Manao tupapau», որը թարգմանաբար նշանակում է «Միտք կամ Հավատ և ուրվական», ավելացնելով, որ անվանումը երկակի ըմբռնումներ է հարուցանում։ Կամ կինը մտածում է ուրվականների մասին, կամ ուրվականն է մտածում նրա մասին»։ Ու, իրականում, տահիտերենով «Manao tupapau» հնչում է որպես «միտք ուրվական» ու արտահայտում է անհեթեթություն[5]։

«Մեռածների ոգին չի ննջում» ստեղծագործությունն այսօր պահպանվում և ցուցադրվում է Օլբրայթ Նոքսի արվեստի պատկերասրահում՝ Բուֆալո, Նյու Յորք։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

Գրականություն խմբագրել

  • Danielsson, Bengt (1965). Gauguin in the South Seas. New York: Doubleday and Company.
  • Brettell, Richard (1988). «The Return to France». The Art of Paul Gauguin. with Peter Zegers. National Gallery of Art. էջեր 308–9. ISBN 0-8212-1723-2. LCCN 88-81005..
  • Eisenman, Stephen F. (1997). Gauguin's Skirt. London: Thames and Hudson. ISBN 0-500-01766-2.
  • Field, Richard S. (1977). Paul Gauguin:The Paintings of the First Trip to Tahiti. Garland. ASIN B007EU412C.
  • Frèches-Thory, Claire (1988). «The First Tahitian Years». The Art of Paul Gauguin. with Peter Zegers. National Gallery of Art. էջեր 279–82, 317–29, 345–8. ISBN 0-8212-1723-2. LCCN 88-81005.
  • Gamboni, Dario (2003). «Paul Gauguin's Genesis of a Picture: A Painter's Manifesto and Self-Analysis». Nineteenth-Century Art Worldwide. 2 (3).
  • Gauguin, Paul. The letters of Paul Gauguin to Georges Daniel de Monfreid, translated by Ruth Pielkovo; foreword by Frederick O'Brien. archive.org
  • Jolly, Margaret (2000). «Fraying Gauguin's Skirt: Gender, Race, and Liminality in Polynesia». Pacific Studies. 23 (1/2).
  • Malingue, Maurice. Paul Gauguin: letters to his wife and friends. Cleveland, 1949. ASIN B000XJHQ0K
  • Mathews, Nancy Mowll. Paul Gauguin: an erotic life, 2001. Yale University Press.
  • Maurer, Naomi E. The pursuit of spiritual wisdom: the thought and art of Vincent van Gogh and Paul Gauguin, 1998. Fairleigh Dickinson University Press.
  • Pollock, Griselda. Avant-Garde Gambits: Gender and the Colour of Art History, London: Thames and Hudson, 1993.
  • Sweetman, David (1995). Paul Gauguin, A Life. New York City, New York: Simon & Schuster. ISBN 0-684-80941-9.
  • Wadley, Nicholas (1985). Noa Noa: Gauguin's Tahiti, London: Phaidon Press. ISBN 0-7148-2375-9.

Արտաքին հղումներ խմբագրել