Վիքիպեդիա

Մեդուլոբլաստոմա

Մեդուլոբլաստոման երեխաների մոտ ուղեղի առաջնային քաղցկեղի ամենատարածված տեսակն է։ Այն սկիզբ է առնում ուղեղի հետին կամ միջին մասից, գանգի հատակից, ուղեղիիկից կամ հետին փոսից[1]։

Մեդուլոբլաստոմա
Տեսակհազվագյուտ հիվանդություն և հիվանդության կարգ
Բժշկական մասնագիտությունուռուցքաբանություն
 Medulloblastoma Վիքիպահեստում

Ուղեղը բաժանված է երկու հիմնական մասի՝ վերևում ավելի մեծ ուղեղը և ներքևում ուղեղիկը դեպի հետև։ Նրանք առանձնանում են թաղանթով, որը կոչվում է տենտորիում։ Ուռուցքը, որը զարգանում է ուղեղիկում կամ տենտորիումի տակ, կոչվում է ինֆրատենտորիալ։

Պատմականորեն մեդուլոբլաստոմաները դասակարգվել են որպես հասարակ նեյրոէկոդերմալ ուռուցք (PNET), բայց այժմ հայտնի է, որ մեդուլոբլաստոման առանձնանում է սուպրատենտորիալ PNET-ներից[2]։

Մեդուլոբլաստոմաներն ինվազիվ, արագ աճող ուռուցքներ են, որոնք ի տարբերություն ուղեղի ուռուցքների մեծ մասի, տարածվում են ուղեղողնուղողային հեղուկի միջոցով և հաճախ մետաստազներ են տալիս են ուղեղի և ողնասյան երկայնքով տարբեր հատվածներում։

Նշաններ և ախտանիշներ խմբագրել

Նշանները և ախտանշանները հիմնականում պայմանավորված են չորրորդ փորոքի բլոկադայի հետևանքով ներգանգային ճնշման բարձրացմամբ, ուռուցքները սովորաբար զարգանում են ախտորոշելուց 1-ից 5 ամիս առաջ։ Երեխան, որպես կանոն, դառնում է անտարբեր, դիտվում են կրկնվող փսխման դրվագներ և առավոտյան գլխացավ, ինչը կարող է հանգեցնել ստամոքս-աղիքային հիվանդության կամ միգրենի սխալ ախտորոշման[3]։ Հետո երեխայի մոտ զարգանում է անկանոն քայլվածք, ատաքսիա, հաճախակի է ընկնում, դիպլոպիա, պապիլեդա և վեցերորդ գանգուղեղային նյարդի կաթված։

Գլխապտույտը և նիստագմը նույնպես հաճախակի են և կարող է դիտվել դեմքի զգայության կամ շարժունակության կորուստ։ Արտաուղեղային նշանները հայտնվում են հիվանդության ուշ շրջանում։

Արտանյարդային մետաստազները հազվադեպ են հանդիպում, և երբ այն տեղի է ունենում, այն գտնվում է ռեցիդիվի պայմաններում, նախքան սովորական քիմիաթերապիան։

Պաթոգենեզ խմբագրել

Մեդուլոբլաստոման սովորաբար հայտնաբերվում է չորրորդ փորոքի մոտ՝ ուղեղի և ուղեղիկի միջև։ Նման արտաքին տեսքով և բնութագրերով ուռուցքները կարող են ծագել ուղեղի այլ մասերում, բայց դրանք նույնական չեն մեդուլոբլաստոմայի հետ։

Չնայած, կարծում են, որ մեդուլոբլաստոմաները ծագում են անառողջ կամ սաղմնային բջիջներից զարգացման իրենց վաղ փուլում։ WNT ուռուցքները ծագում են ուղեղային համակարգի ռոմբաձև փոսի ստորին եռանկյունուց, իսկ SHH ուռուցքները ծագում են արտաքին հատիկավոր շերտից։

Ներկայումս կարծում են, որ մեդուլոբլաստոմիան առաջանում է ուղեղային ցողունային բջիջներից, որոնցում խախտվել է բաժանվելու կամ տարբերակման պրոցեսը։ Սա հաստատում է բիոպսիայի արդյունքները։

Նախկինում մեդուլոբլաստոման դասակարգվում էր բիոպսիայի հիման վրա, բայց վերջերս կատարված ինտեգրված գենետիկական հետազոտությունները պարզել են, որ մեդուլոբլաստոման բաղկացած է չորս հստակ մոլեկուլային և կլինիկական տարբերակներից, որոնք կոչվում են WNT / β-կատենին, Sonic Hedgehog, երրորդ և չորրորդ խումբ[4]։ Այս ենթախմբերից՝ WNT հիվանդները հեշտ են ախտորոշվում, իսկ 3-րդ խմբի հիվանդները՝ դժվար։ Sonic Hedgehog-ը լավագույնս բնութագրված ենթախումբն է[5][6]։ Մեդուլոբլաստոմաները հանդիպում են նաև Գորլինի համախտանիշում, ինչպես նաև Տուրկոտի համախտանիշում։ Պարբերաբար հայտնաբերվում են հետևյալ գեների CTNNB1, PTCH1, MLL2, SMARCA4, DDX3X, CTDNEP1, KDM6A և TBR1 մուտացիաներ մեդուլոբլաստոմա ունեցող անհատների մոտ[7]։ Որոշ մեդուլոբլաստոմատներում խանգարված լրացուցիչ ուղիները ներառում են MYC, Notch, BMP և TGF-β ազդանշանային ուղիներ[1][3][5][6][8][9][10][11]։

Ախտորոշում խմբագրել

Ուռուցքը ախտորոշվում է MRI-հետազոտությամբ՝ բնորոշ տեղակայումով, որը հարակից է և տարածվում է չորրորդ փորոքի մեջ։ Հյուսվածաբանորեն ուռուցքը պինդ է, վարդագույն-մոխրագույն գույնով և լավ է ներկվում։ Ուռուցքը բջջային է, բարձր միտոտիկ ակտիվությամբ, քիչ ցիտոպլազմով, ունի կլաստերների և վարդերի ձևավորման հակում։

Մեդուլոբլաստոմայիի ճիշտ ախտորոշումը կարող է պահանջել բացառել ատիպիկ տերատոիդ ռաբդոիդ ուռուցքը[12]։

  •  
    Չափահաս մարդու ուղեղիկի մեդուլոբլաստոմա
  •  
    Չափահաս մարդու ուղեղիկի մեդուլոբլաստոմա

Բուժում խմբագրել

Բուժումը սկսվում է ուռուցքի առավելագույն վիրաբուժական հեռացումով։ Ճառագայթումը և քիմիոթերապիան կարող է մեծացնել հիվանդության հետընթացը։ Որոշ ապացույցներ ցույց են տալիս, որ պրոտոնային ճառագայթներով ճառագայթումը նվազեցնում է ճառագայթահարման ազդեցությունը սիրտանոթային հատվածների վրա և նվազեցնում է գանգուղեղային ճառագայթահարման ճանաչողական ուշացումը[13][14]։ Այս համադրությունը կարող է թույլ տալ կյանքի երկարաձգում 5 տարով դեպքերի ավելի քան 80%-ում։ Դեզմոպլաստիկ առանձնահատկությունների առկայությունը, ինչպիսիք են կապի հյուսվածքի ձևավորումը, առաջարկում է ավելի լավ կանխատեսում։ Պրոգրնոզ ավելի վատ է, եթե երեխան 3 տարեկանից ցածր է, ռելեկցիայի աստիճանը անբավարար է, կամ եթե տեղի է ունենում որևէ CSF, ողնաշարի, գերզգայուն կամ համակարգային տարածում։ Ռադիոառագայթային թերապիայի և քիմիոթերապիայի արդյունքում դեմենցիան սովորական արդյունք է, որը դիտվում է բուժումից երկու-չորս տարի հետո։ Ռադիոճառագայթային բուժման կողմնակի ազդեցությունները կարող են ներառել ճանաչողական խանգարում, հոգեբուժական հիվանդություն, ոսկրերի աճի ընկճում, լսողության կորուստ և էնդոկրին խանգարումներ[1][3]։ Ներգանգային ճնշման բարձրացումը հնարավոր է վերահսկել կորտիկոստերոիդների կամ փորոքի շունտավորման միջոցով։

Քիմիոթերապիա խմբագրել

Քիմիաթերապիան հաճախ օգտագործվում է որպես բուժման մաս։ Մեդուլոբլաստոմայի համար օգտագործվում են մի քանի տարբեր քիմիաթերապևտիկ համակցություններ. մեծ մասը ներառում է լոմուստին, ցիսպլաստին, կարբոպլատին, վինկրիստին կամ ցիկլոֆոֆամիդի համադրություն։ Երիտասարդ հիվանդների մոտ (3-4 տարեկանից ցածր) քիմիաթերապիան կարող է հետաձգել կամ որոշ դեպքերում հնարավոր է նույնիսկ վերացնել ճառագայթային թերապիայի անհրաժեշտությունը։ Այնուամենայնիվ, և քիմիաթերապիան, և ճառագայթային թերապիան հաճախ ունենում են կողմնակի ազդեցություններ, ներառյալ ֆիզիկական և ճանաչողական զարգացման խանգարումներ, երկրորդային քաղցկեղի զարգացման ավելի մեծ ռիսկ և սրտանոթային հիվանդությունների ռիսկեր[15][16]։

Էպիդեմիալոգիա խմբագրել

Մեդուլոբլաստոման հայտնաբերվում է տարեկան երկու միլիոն ցածր տարիքի երեխաների մոտ և երեխաների վրա ազդում է 10 անգամ ավելի, քան մեծահասակների մոտ[17]։ Մեդուլոբլաստոման ուղեղի երկրորդ ամենատարածված ուռուցքն է երեխաների մոտ, պիլոցիտիկ աստրոցիտոմայից[18] հետո, որը կազմում է ուղեղի նոր ախտորոշված ուռուցքների 14.5% -ը[19]։ Մեծահասակների մոտ մեդուլոբլաստոման հազվադեպ է, որը կազմում է CNS չարորակությունից ավելի քիչ, քան 2%-ը[20]։

Մանկական մեդուլոբլաստոմայի նոր դեպքերի արագությունը տղամարդկանց մոտ (62%) ավելի բարձր է, քան կանանց մոտ (38%), հատկություն, որը մեծահասակների մոտ չի երևում[17][21]։ Մեդուլոբլաստոման և այլ PNET` ավելի տարածված են ցածր տարիքի երեխաների մոտ ավելի շատ, քան ավելի մեծ տարիքի երեխաների մոտ։ Մեդուլոբլաստոմայով հիվանդների մոտ 40%-ը ախտորոշվում է մինչև հինգ տարեկանը, 31%-ը`5-ից 9 տարեկան, 18.3%-ը` 10-ից 14 տարեկան, իսկ 12,7% -ը`15-ից 19 տարեկան[22]։

Հետազոտության մոդելներ խմբագրել

Առնետների նեյրոնային պրեկուրսորային բջիջներում SV40 մեծ T-անտիգենի գենի փոխանցման միջոցով ստեղծվել է ուղեղի ուռուցքային մոդել։ PNET-ները հյուսվածաբանորեն տարբերվում էին մարդկային ուռուցքներից և օգտագործվում էին մարդու ուղեղի ուռուցքների քաղցկեղածինացման մեջ ներգրավված նոր գեները հայտնաբերելու համար[23]։ Մոդելը օգտագործվել է p53-ի հաստատման համար, որպես մարդու մեդուլոբլաստոմաներում ներգրավված գեներից մեկը, բայց քանի որ մարդու ուռուցքների միայն մոտ 10%ն է ցույց տվել մուտացիան այդ գեում, մոդելը կարող է օգտագործվել SV40 մեծ T-անտիգենի մյուս պարտադիր գործընկերների նույնականացման համար, բացի p53-ից[24]։

Վերջերս գեներացվել է SHH տիպի մկնիկի մոդել`մեդուլոբլաստոմայի զարգացման բարձր հաճախականությամբ, մեդուլոբլաստոմայի զարգացումը ճնշող Tis21- ի ճնշմամբ[25]։ Մեդուլոբլաստոմայի բարձր հաճախականությունը, ըստ երևույթին պայմանավորված է Cxcl3-ի՝ down regulation-ով, որն էլ ինդուցում է Tis21-ին[25]։ Հետևաբար, Cxcl3- ով բուժումը լիովին կանխում է մեդուլոբլաստոմայի զարգացումը մեդուլոբլաստոմայի Shh տիպի մկնիկի մոդելի մեջ[26]։ Այսպիսով, CXCL3- ը մեդուլոբլաստոմաի թերապիայի թիրախ է։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Roussel MF, Hatten ME (2011). «Cerebellum development and medulloblastoma». Current Topics in Developmental Biology. 94: 235–82. doi:10.1016/B978-0-12-380916-2.00008-5. ISBN 9780123809162. PMC 3213765. PMID 21295689. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  2. ↑ Hinz C, Hesser D. Focusing On Brain Tumors: Medulloblastoma. American Brain Tumor Association. ISBN 0-944093-67-1. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ սեպտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2007 թ․ մարտի 9-ին.[Հղում աղբյուրներին]
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Polkinghorn WR, Tarbell NJ (2007 թ․ մայիս). «Medulloblastoma: tumorigenesis, current clinical paradigm, and efforts to improve risk stratification». Nature Clinical Practice. Oncology. 4 (5): 295–304. doi:10.1038/ncponc0794. PMID 17464337.
  4. ↑ Taylor MD, Northcott PA, Korshunov A, Remke M, Cho YJ, Clifford SC, և այլք: (2012 թ․ ապրիլ). «Molecular subgroups of medulloblastoma: the current consensus». Acta Neuropathologica. 123 (4): 465–72. doi:10.1007/s00401-011-0922-z. PMC 3306779. PMID 22134537.
  5. ↑ 5,0 5,1 Marino S (2005 թ․ հունվար). «Medulloblastoma: developmental mechanisms out of control». Trends in Molecular Medicine. 11 (1): 17–22. doi:10.1016/j.molmed.2004.11.008. PMID 15649818.
  6. ↑ 6,0 6,1 Gibson P, Tong Y, Robinson G, Thompson MC, Currle DS, Eden C, և այլք: (2010 թ․ դեկտեմբեր). «Subtypes of medulloblastoma have distinct developmental origins». Nature. 468 (7327): 1095–9. Bibcode:2010Natur.468.1095G. doi:10.1038/nature09587. PMC 3059767. PMID 21150899.
  7. ↑ Jones DT, Jäger N, Kool M, Zichner T, Hutter B, Sultan M, և այլք: (2012 թ․ օգոստոս). «Dissecting the genomic complexity underlying medulloblastoma». Nature. 488 (7409): 100–5. Bibcode:2012Natur.488..100J. doi:10.1038/nature11284. PMC 3662966. PMID 22832583.
  8. ↑ Ellison DW (2010 թ․ սեպտեմբեր). «Childhood medulloblastoma: novel approaches to the classification of a heterogeneous disease». Acta Neuropathologica. 120 (3): 305–16. doi:10.1007/s00401-010-0726-6. PMID 20652577.
  9. ↑ Cho YJ, Tsherniak A, Tamayo P, Santagata S, Ligon A, Greulich H, և այլք: (2011 թ․ ապրիլ). «Integrative genomic analysis of medulloblastoma identifies a molecular subgroup that drives poor clinical outcome». Journal of Clinical Oncology. 29 (11): 1424–30. doi:10.1200/JCO.2010.28.5148. PMC 3082983. PMID 21098324.
  10. ↑ Northcott PA, Shih DJ, Peacock J, Garzia L, Morrissy AS, Zichner T, և այլք: (2012 թ․ օգոստոս). «Subgroup-specific structural variation across 1,000 medulloblastoma genomes». Nature. 488 (7409): 49–56. Bibcode:2012Natur.488...49N. doi:10.1038/nature11327. PMC 3683624. PMID 22832581.
  11. ↑ Hatten ME, Roussel MF (2011 թ․ մարտ). «Development and cancer of the cerebellum». Trends in Neurosciences. 34 (3): 134–42. doi:10.1016/j.tins.2011.01.002. PMC 3051031. PMID 21315459.
  12. ↑ Burger PC, Yu IT, Tihan T, Friedman HS, Strother DR, Kepner JL, և այլք: (1998 թ․ սեպտեմբեր). «Atypical teratoid/rhabdoid tumor of the central nervous system: a highly malignant tumor of infancy and childhood frequently mistaken for medulloblastoma: a Pediatric Oncology Group study». The American Journal of Surgical Pathology. 22 (9): 1083–92. doi:10.1097/00000478-199809000-00007. PMID 9737241.
  13. ↑ Merchant TE, Hua CH, Shukla H, Ying X, Nill S, Oelfke U (2008 թ․ հուլիս). «Proton versus photon radiotherapy for common pediatric brain tumors: comparison of models of dose characteristics and their relationship to cognitive function». Pediatric Blood & Cancer. 51 (1): 110–7. doi:10.1002/pbc.21530. PMID 18306274.
  14. ↑ Blomstrand M, Brodin NP, Munck Af Rosenschöld P, Vogelius IR, Sánchez Merino G, Kiil-Berthlesen A, և այլք: (2012 թ․ հուլիս). «Estimated clinical benefit of protecting neurogenesis in the developing brain during radiation therapy for pediatric medulloblastoma». Neuro-Oncology. 14 (7): 882–9. doi:10.1093/neuonc/nos120. PMC 3379806. PMID 22611031.
  15. ↑ Crawford JR, MacDonald TJ, Packer RJ (2007 թ․ դեկտեմբեր). «Medulloblastoma in childhood: new biological advances». The Lancet. Neurology. 6 (12): 1073–85. doi:10.1016/S1474-4422(07)70289-2. PMID 18031705.
  16. ↑ Fossati P, Ricardi U, Orecchia R (2009 թ․ փետրվար). «Pediatric medulloblastoma: toxicity of current treatment and potential role of protontherapy». Cancer Treatment Reviews. 35 (1): 79–96. doi:10.1016/j.ctrv.2008.09.002. PMID 18976866.
  17. ↑ 17,0 17,1 Smoll NR, Drummond KJ (2012 թ․ նոյեմբեր). «The incidence of medulloblastomas and primitive neurectodermal tumours in adults and children». Journal of Clinical Neuroscience. 19 (11): 1541–4. doi:10.1016/j.jocn.2012.04.009. PMID 22981874.
  18. ↑ «Chapter 7: Tumors of the Central Nervous System». Neuropathology. NEOMED. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 12-ին.
  19. ↑ Gurney JG, Smith MA, Bunin GR (1999). «CNS and Miscellaneous Intracranial and Intraspinal Neoplasms» (PDF). In Ries LA, Smith MA, Gurney JG, Linet M, Tamra T, Young JL, Bunin GR (eds.). Cancer Incidence and Survival among Children and Adolescents: United States SEER Program 1975–1995 (PDF). Bethesda MD: National Cancer Institute. NIH Pub. No. 99-4649.
  20. ↑ «Selected Primary Brain and Central Nervous System Tumor Age-Specific Incidence Rates» (PDF). Central Brain Tumor Registry of the United States, 1998–2002. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2007 թ․ սեպտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 20-ին.
  21. ↑ «Selected Childhood Primary Brain and Central Nervous System Tumor Incidence Rates by Major Histology Groupings, Histology and Gender» (PDF). Central Brain Tumor Registry of the United States, 1998–2002. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2007 թ․ սեպտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 20-ին.
  22. ↑ «Selected Childhood Primary Brain and Central Nervous System Tumor Age-Specific Incidence Rates» (PDF). Central Brain Tumor Registry of the United States, 1998–2002. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2007 թ․ սեպտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 20-ին.
  23. ↑ Eibl RH, Kleihues P, Jat PS, Wiestler OD (1994 թ․ մարտ). «A model for primitive neuroectodermal tumors in transgenic neural transplants harboring the SV40 large T antigen». The American Journal of Pathology. 144 (3): 556–64. PMC 1887088. PMID 8129041.
  24. ↑ Ohgaki H, Eibl RH, Wiestler OD, Yasargil MG, Newcomb EW, Kleihues P (1991 թ․ նոյեմբեր). «p53 mutations in nonastrocytic human brain tumors». Cancer Research. 51 (22): 6202–5. PMID 1933879.
  25. ↑ 25,0 25,1 Farioli-Vecchioli S, Cinà I, Ceccarelli M, Micheli L, Leonardi L, Ciotti MT, և այլք: (2012 թ․ հոկտեմբեր). «Tis21 knock-out enhances the frequency of medulloblastoma in Patched1 heterozygous mice by inhibiting the Cxcl3-dependent migration of cerebellar neurons». The Journal of Neuroscience. 32 (44): 15547–64. doi:10.1523/JNEUROSCI.0412-12.2012. PMC 6621585. PMID 23115191.
  26. ↑ Ceccarelli M, Micheli L, Tirone F (2016). «Suppression of Medulloblastoma Lesions by Forced Migration of Preneoplastic Precursor Cells with Intracerebellar Administration of the Chemokine Cxcl3». Frontiers in Pharmacology. 7: 484. doi:10.3389/fphar.2016.00484. PMC 5159413. PMID 28018222.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մեդուլոբլաստոմա&oldid=9889326» էջից