Մարտին Միքայելյան

հայ ճարտարապետ
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Մարտին Միքայելյան (այլ կիրառումներ)

Մարտին Գրիգորի Միքայելյան (մարտի 22, 1926(1926-03-22)[1], Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ - նոյեմբերի 9, 1997(1997-11-09)), հայ ճարտարապետ։ ՀՃԱ թղթակից անդամ (1995), Հայաստանի Հանրապետության վաստակավոր ճարտարապետ (1968)։ Ավարտել է ԵՊԻ (1949), որտեղ և դասավանդել է 1955 թվականից (պրոֆ․՝ 1989 թվականից)։ 1955-1997 թվականներին աշխատել է Հայպետնախագիծ ինստիտուտում (1963 թվականից՝ ճարտ․ արվեստանոցի ղեկավար)։ Մարտին Միքայելյանի նախագծերով Հայաստանում կառուցվել են բնակելի շենքեր, առողջարաններ, մշակույթի տներ, Հայճարտշին ԳՀԻ համալիրը (1967) Երևանում, Եղեռնի զոհերի հուշարձանը (1965, քանդ․ Հ․ Խաչատրյան) Նոր Խարբերդում, մշակութ․ մարզ․ և հանգստի կենտրոն (1972, ճարտ․ Զ․ Սիմոնյանի հետ) Ջերմուկում։ Հեղինակ է Մեծամոր ավանի գլխավոր հատակագծի և բնակելի-հասարակական շենքերի համալիրի (1969-1989), Հրազդանի կենտրոնի հատակագծի ու բնակելի շենքերի (1979-82), 1988 թվականի դեկտեմբերի 7-ի երկրաշարժից հետո՝ Նոր Ախուրյանի գլխավոր հատակագծի ու բնակելի-հասարակական շենքերի համալիրի (1989, ճարտ․ Ա․ Միքայելյանի հետ)։ Զբաղվել է Հայաստանի առողջավայրերի կառուցապատման տեսական և գործնական խնդիրներով, բնակելի շենքերի տիպաբանությամբ (մշակել է Հայաստանի շոգ-ցամաքային կլիմայի համար բնակարանի «մուտք-պատշգամբ» կոչված տիպը, 1976

Մարտին Միքայելյան
Ծնվել էմարտի 22, 1926(1926-03-22)[1]
ԾննդավայրԵրևան, Հայկական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Մահացել էնոյեմբերի 9, 1997(1997-11-09) (71 տարեկան)
Ազգությունհայ
ԿրթությունՀԱՊՀ (1949)[1]
ԱշխատավայրՀայպետնախագիծ[1]
Ուշագրավ աշխատանքներՀուշարձան Մեծ եղերնի զոհ խարբերդցիներին
Պարգևներ
«Պատվո նշան» շքանշան,
և ՀԽՍՀ վաստակավոր ճարտարապետ
Մարտին Միքայելյան Վիքիդարանում
 Martin Mikayelyan Վիքիպահեստում

Կենսագրություն խմբագրել

Մարտին Միքայելյանն ընդունվել է Երևանի Խ. Աբովյանի անվան միջնակարգ դպրոցը (1933) և 1943 թ. գերազանցությամբ ավարտել Երևանի 26 կոմիսարների անվան միջնակարգ դպրոցը։ Նույն տարին ընդունվել է ԵՊԻ շինարարական ֆակուլտետի ճարտարապետական բաժինը։ 1949 թվականին աշխատանքի ընդունվել է ճարտարապետ Սամվել Սաֆարյանի արվեստանոցը։ 1952 թվականին մտել է ՍՄԿԿ, Հայաստանի ճարտարապետների միություն (ՀՃՄ) և ՍՍՀՄ ճարտարապետների միություն (ՃՄ)։ Մասնակցել է ՀՃՄ-ի և ՍՍՀՄ ՃՄ-ի իրերահաջորդ համագումարներին որպես պատգամավոր։ 1955 թվականից աշխատել է «Հայպետնախագիծ» ինստիտուտում և ընդունվել է ԵՊԻ հեռակա ասպիրանտուրա։ Նույն ինստիտուտի ճարտարապետության ամբիոնում համատեղությամբ աշխատել է որպես դասախոս[2]։

1962 թվականին ՀՃՄ 5-րդ համագումարում ընտրվել է վարչության նախագահի տեղակալ (վերընտրվել է հաջորդ երկու համագումարներում՝ 1964 թվականին և 1966 թվականին)։ 1963 թվականին նշանակվել է «Հայպետնախագծի» ճարտարապետական թիվ 3 արվեստանոցի ղեկավար, իսկ 1975 թվականին՝ թիվ 7 արվեստանոցի ղեկավար։ 1965 թվականին փոխադրվել է ԵՊԻ հիմնական աշխատանքի՝ համատեղելով աշխատանքը «Հայպետնախագծում»։ 1985 թվականին ՀՃՄ 11-րդ համագումարում ընտրվել է վարչության նախագահության անդամ (մինչև 1992 թ.)։

Ճանապարհորդել է եվրոպական տարբեր երկրներ (Ֆինլանդիա, Արևելյան Գերմանիա, Իտալիա, Ֆրանսիա, Հարավսլավիա, Հունաստան, Չեխոսլովակիա), Եգիպտոս և Մոնղոլիա։

Մահացել է Երևանում, նոյեմբերի 9, 1997 թվականին[2]։

Նախագծեր և կառույցներ խմբագրել

  • Միքայելյանների մենատունը Երևանի Ի. Ալիխանյանի փողոցում՝ ճարտարապետի արվեստանոցով։ Կուրսային աշխատանք։ 1947-1954:
  • Հայաստանի պատմության թանգարանը Երևանում։ 1948: Դիպլոմային աշխատանք։
  • Բնակելի տուն աստղադիտարանի գիտաշխատողների համար Բյուրականում։ Մ. Վ. Հայրապետյանի հետ։ 1949-1950:
  • Վարչական շենք Երևանի Լենինի անվ. (ներկայումս՝ Հանրապետության) հրապարակում («Արարատ» տրեստի շենքը). ռեստորան, խանութ և սրճարան «Արարատ»։ Ս. Ա. Սաֆարյանի, Վ. Ա. Արևշատյանի և Մ. Վ. Հայրապետյանի հետ։ 1949-1951, կառուցված՝ 1950-ական թթ.: Արժանացել է ՀՀ Պետական մրցանակի։
  • Սևանի ստորգետնյա ՀԷԿ-ի ներքին ձևավորումը։ Ս. Ա. Սաֆարյանի և Մ. Վ. Հայրապետյանի հետ։ 1949-1951:
  • Բնակելի տներ կոլտնտեսականի համար։ Մ. Վ. Հայրապետյանի հետ։ 1949, Հանրապետական մրցույթ. առաջին և խրախուսական մրցանակներ։
  • Ֆինանսական տեխնիկում Երևանում (Լենինյան շրջկոմի շենքը)։ 1951-1954:
  • Օկրուգային գործկոմի շենքի նախագիծ Լենինականում։ Մ. Վ. Հայրապետյանի հետ։ 1952:
  • Բաղնիք 16 լողացողի համար։ Տիպային նախագիծ։ 1952:
  • Գյուղական հիվանդանոցներ 10 և 25 մահճակալով։ Մ. Վ. Հայրապետյանի հետ։ 1953, Հանրապետական մրցույթ. երկու առաջին մրցանակ։
  • Մանկապարտեզ-մսուրների տիպային նախագծեր։ Մ. Վ. Հայրապետյանի հետ։ 1954, Հանրապետական մրցույթ. առաջին մրցանակ։
  • Տիպային երկկոմպլեկտ հանրակրթական դպրոց 880 աշակերտի համար։ Ս. Ա. Սաֆարյանի հետ։ 1954:
  • Միակոմպլեկտ միջնակարգ դպրոց Նորքում։ 1955-1957:
  • Մանկապարտեզ 100 տեղով Շահումյանում։ 1955-1957:
  • Բնակելի տներ ուսուցիչների և բժիշկների համար Երևանի Կոմիտասի փողոցում։ 1955-1956:
  • Արտադրական կոմբինատ և ԳՀԻ Նորքում։ 1955-1957:
  • Երկկոմպլեկտ դպրոց 880 աշակերտի համար Երևանում։ 1955-1957:
  • Տեխնիկայի տուն Երևանում։ Մ. Վ. Հայրապետյանի հետ։ 1955, Հանրապետական մրցույթ. երկրորդ (բարձրագույն) մրցանակ։
  • Բազմաբնակարան 1-2 հարկանի բնակելի տների տիպային նախագծեր։ 1956, Համամիութենական մրցույթ. երրորդ (բարձրագույն) մրցանակ։
  • Հայգիտճարտշին (АрмНИИСА) ինստիտուտի համալիրը Երևանում։ 1957-1964:
  • Հանրակրթական դպրոցների սերիա։ 1957, Համամիութենական մրցույթ. խրախուսական մրցանակ։
  • Երիտասարդության տուն Երևանում։ Է. Ս. Արևշատյանի հետ։ 1957, Պատվիրած մրցույթ. խրախուսական մրցանակ։
  • Երիտասարդության տուն Երևանում։ 1958, Հանրապետական մրցույթ. երկրորդ մրցանակ։
  • Կցաշար բնակելի տներ Աշտարակում, Դիլիջանում և այլուր։ 1958-1964:
  • Քանդակագործ Նիկողայոս Նիկողոսյանի մենատունը Երևանում։ 1958-1960:
  • Կցաշար 1-2 հարկանի բնակելի տների սերիա։ Տիպային նախագիծ։ 1958:
  • Ուռուցքաբանական դիսպանսեր 50 մահճակալով և պոլիկլինիկայով։ Տիպային նախագիծ։ 1959:
  • Միասեկցիոն բնակելի տներ ձեղնահարկով Կրասնոսելսկում։ Յու. Ա. Սաֆարյանի հետ։ 1960-1962:
  • Պոլիտեխնիկական ուսուցմամբ հանրակրթական դպրոցների սերիա. 6 տիպ։ Ա. Ա. Թարխանյանի, Լ. Ս. Սաֆարյանի, Ի. Ա. Բելուբեկովայի հետ, կոնստր. Ս. Գ. Բաղդասարյան, Ս. Մ. Բաղդասարյան։ Տիպային նախագիծ։ 1960-1962:
  • Գիշերօթիկ դպրոցներ 330 և 480 տեղով։ Ա. Ա. Թարխանյանի, Լ. Ս. Սաֆարյանի, Ի. Ա. Բելուբեկովայի հետ։ Տիպային նախագիծ։ 1960-1962:
  • Հուշասյուն Սովետական Հայաստանի 40-ամյակին։ 1960, Հանրապետական մրցույթ. խրախուսական մրցանակ։
  • Գյուղական դպրոց 192 աշակերտի համար։ Յու. Ա. Սաֆարյանի հետ։ Տիպային նախագիծ։ 1961:
  • Լենինականի (ներկայումս՝ Գյումրի) 800 տեղով դրամատիկական թատրոնի նախագիծը։ Ս. Ա. Սաֆարյանի, Ռ. Հ. Բաղդասարյանի, Յու. Ա. Սաֆարյանի հետ։ 1962:
  • Գիշերօթիկ դպրոց 330 տեղով Դիլիջանում։ 1962-1966:
  • Լենինակականի (ներկայումս՝ Գյումրի) դրամատիկական թատրոն 800 տեղով։ Ս. Ա. Սաֆարյանի, Ռ. Հ.Բաղդասարյանի, Յու. Ա. Սաֆարյանի հետ։ 1962, Հանրապետական մրցույթ. առաջին և խրախուսական մրցանակ։
  • Բնակելի տներ խոշոր բլոկներից։ 1963, Պատվիրած մրցույթ. խրախուսական մրցանակ։
  • Սակավահարկ բնակելի տների ճարտարապետությունը Հայաստանի շոգ վայրերում. նախագծային առաջարկություններ։ 1963: Թեկնածուական թեզ։
  • Հյուրանոց 124 տեղով Ծաղկաձորում։ Հ. Ս. Աչյանի հետ։ 1964-1970:
  • Առողջարան 250 տեղով Ջերմուկում («Արարատ»)։ Ս. Ս. Ումեդյանի հետ, կոնստր. Կ. Ս. Ղազարյան։ 1964-1978:
  • Նոր Խարբերդի 1915 թվի զոհերի հուշարձան։ Հ. Խաչատրյանի հետ։ 1964-1965:
  • Միկրոշրջանի հասարակական-առևտրական կենտրոն Աբովյանում։ Ֆ. Շ. Վաղարշակյանի հետ։ 1965-1966:
  • Վերահսկող-թողարկող սահմանատան համալիր Մարգարայում։ Լ. Վ. Չերքեզյանի հետ։ 1965-1968:
  • Մանկական առողջարան 200 տեղով Սևանում։ Ս. Ս. Ումեդյանի հետ։ 1965-1969:
  • Դպրոց 964 աշակերտի համար Երևանում։ Ա. Ա. Թարխանյանի, Լ. Ս. Սաֆարյանի, Ի. Ա. Բելուբեկովայի հետ, կոնստր. Ս. Մ. Բաղդասարյան։ 1965-1967:
  • Առողջարանային համալիր 2000 տեղով Հանքավանի ձորում։ Ա. Ա. Կանայանի և Կ. Ս. Տիրատուրյանի մասնակցությամբ։ 1965-1970-ական թթ.:
  • Առողջարան 400 տեղով Արզնիում։ Կոնստր. Կ. Ս. Ղազարյան։ 1966-1984:
  • Մշակույթի տուն 600 տեղով Եղեգնաձորում։ Զ. Սիմոնյանի հետ, կոնստր. Կ. Ս. Ղազարյան։ 1966-1978:
  • Բնակելի թաղամաս Էջմիածնի կենտրոնում։ 1966-1970:
  • Բնակելի թաղամաս Էջմիածնում կարկաս-պանելային 5 հարկանի շենքերով։ Կոնստր. Կ. Ս. Ղազարյան։ 1967-1672:
  • Ջրային պրոբլեմների և հիդրոտեխնիկայի ԳՀԻ Երևանում։ 1967-1970:
  • 500 տեղով պանսիոնատի նախագիծ Հանքավանի ձորում։ Համահեղ. Կ. Ս. Տիրատուրյան։ 1967:
  • Միասեկցիոն 12 հարկանի տան նախագիծ Հանքավանի ձորում։ 1968:
  • Ռեստորան 100 տեղով Հանքավանի ձորում։ Ֆ. Գ. Աֆրիկյանի հետ։ 1968-1970:
  • Մշակույթի տուն 600 տեղով Սևանում։ Զ. Սիմոնյանի հետ։ 1968-1975:
  • Մշակույթի տուն 600 տեղով Ազիզբեկովում։ Զ. Սիմոնյանի հետ։ 1968-1978:
  • Մշակույթի տուն 600 տեղով Վարդենիսում։ Զ. Սիմոնյանի հետ։ 1968-1977:
  • Առողջարանային համալիր 2500 տեղով Արզնիում։ Ռ. Վարդանյանի հետ։ 1968:
  • Էջմիածնի շրջկոմի և գործկոմների վարչական շենքը (ներկայիս քաղաքապետարանը)։ Ֆ.Շ. Վաղարշակյանի հետ։ Կոնստր. Ն. Ա. Կիրակոսյան, Ն. Ս. Ադամյան։ 1968-1976:
  • Պիոներական ճամբարներ 240 տեղով Մեղրաձորում և Մարմարիկում։ Ա.Ա. Կանայանի հետ։ 1968-1972:
  • Առողջարանային համալիր «Խոտորջուր» 3750 տեղով Հանքավանի ձորում։ Ս.Գ. Գեղամյանի մասն.: 1968-1976:
  • Առողջարան 500 տեղով Ջերմուկում («Գլաձոր»)։ Ֆ.Շ. Վաղարշակյանի հետ, կոնստր. Կ.Ս. Ղազարյան, Վ.Ս. Պողոսյան։ 1968-1986:
  • «Արևմտյան» օդանավակայանը Երևանում։ Գ. Մ. Հովսեփյանի և Ա. Ա. Միրզոյանի հետ։ 1968, Հանրապետական մրցույթ. առաջին-երկրորդ մրցանակ։
  • Մշակույթի առողջասրահ 800 հանդիսատեղով և լողավազանով Ջերմուկում։ Զ. Սիմոնյանի հետ, կոնստր. Կ. Ս. Ղազարյան, Վ. Ս. Պողոսյան։ 1969-1986:
  • Առողջարանի նախագիծ 250 տեղով Արզնիում։ Գ. Մ. Հովսեփյանի հետ։ 1969:
  • Մշակույթի տուն 560 տեղով Քաղցրաշենում։ 1969-1679:
  • Հայկական ԱԷԿ-ի Մեծամոր քաղաքի գլխավոր հատակագիծ և կառուցապատում։ Մասնակցությամբ՝ Կ. Ս. Տիրատուրյան, Գ. Մ. Հովսեփյան (հատակագծման և կառուցապատման գծով), Ե. Վ. Մալոյան (սպասարկման և բարեկարգման բլոկերի գծով)։ 1969-1986:
  • Սեկցիոն և սրահավոր 5 հարկանի և միասեկցիոն 9 հարկանի բնակելի տներ Մեծամորի առաջին հերթի կառուցապատման համար։ Կոնստր. Կ. Ս. Ղազարյան։ 1969-1985:
  • Մարզահամալիրի նախագիծ Ջերմուկում։ Ֆ. Շ. Վաղարշակյանի հետ։ 1969:
  • Պիոներական ճամբարների համալիր 1680 տեղով Մեղրաձորում։ Ա. Ա. Կանայանի և Ս. Ս. Ումեդյանի հետ։ 1969:
  • Առողջարան 512 տեղով Հանքավանի ձորում («Խոտորջուր»)։ Կ. Ս. Տիրատուրյանի հետ, կոնստր. Կ. Ս. Ղազարյան, Ա. Գասպարյան։ 1969-1986:
  • Երկրաբաննների պանսիոնատի նախագիծ 250 տեղով Ջերմուկում։ Ս. Ս. Ումեդյանի հետ։ 1970:
  • «Արևմտյան» օդանավակայանը Երևանում։ 1970, Պատվիրած մրցույթ. առաջին-երկրորդ մրցանակ։
  • Հանրակացարան 1000 տեղով Մեծամորում։ 1971-1974:
  • Մշակույթի տուն 600 տեղով Մարալիկում։ 1972-1982:
  • Երքիմշին տրեստի պիոներական ճամբար-պանսիոնատ 240 տեղով Մեղրաձորում։ Ս. Ս. Ումեդյանի հետ։ 1972-1984:
  • Մեծամոր. հասարակական-մարզական սպասարկման բլոկ։ Ե. Վ. Մալոյանի հետ։ 1972-1974:
  • Մեծամոր. հյուրանոց 121 տեղով։ Համահեղ. Գ. Մ. Գրիգորյան, Կ. Ս. Տիրատուրյան։ 1972-1975:
  • Մեծամոր. կապի շենք։ Կ. Ս. Տիրատուրյանի հետ։ 1972-1973:
  • Մեծամոր. հիվանդանոցային համալիր 121 մահճակալով։ Ե. Վ. Մալոյանի հետ։ 1972-1976:
  • Բնակելի տներ շոգ-ցամաքային կլիմայի պայմաններում՝ ձևափոխվող պատշգամբներով։ Ե. Վ. Մալոյանի հետ։ 1972, Համամիութենական մրցույթ. երկրորդ մրցանակ։
  • Մեծամոր. վարչական շենք։ Կ. Ս. Տիրատուրյանի հետ։ 1974-1976:
  • Մեծամոր. քաղաքային բաղնիք։ Ֆ. Գ. Աֆրիկյանի և Ա.Վ. Ալոյանի հետ։ 1974:
  • Բնակելի տներ Էջմիածնի Մյասնիկյան փողոցում։ 1974-1979:
  • Երևանի ավտոգործարանի («ԵՐԱԶ») 250 տեղով պանսիոնատը Արզականում։ Կոնստր. Ա. Գ. Կարապետյան։ 1974-1980:
  • Գեղարվեստական ինքնագործունեության տուն 800 տեղով հանդիսասրահով Երևանի Նորքի զանգվածի կենտրոնում։ Ռ. Հ. Ազատյանի հետ, կոնստր. Մ. Կ. Մուսոյան։ 1975:
  • Մեծամոր. մարզական համալիր 2 մարզասրահով և լողավազաններով։ Ա. Ա. Միրիջանյանի և Մ. Ա. Սաֆրաստյանի հետ, կոնստր. Կ. Ս. Ղազարյան։ 1975-1986:
  • Մեծամոր. քաղաքային լճակի համալիր։ Ս. Գ. Գեղամյանի հետ։ 1975-1986:
  • Մեծամոր. մշակույթի տուն 694 տեղով։ Ֆ. Գ. Աֆրիկյանի և Ա. Վ. Ալոյանի հետ, կոնստր. Մ. Կ. Մուսոյան։ 1975-1986:
  • Մեծամոր. պիոներների տուն 300/350 տեղով։ Համահեղ. Վ. Ալեքսանյան, կոնստր. Մ. Կ. Մուսոյան։ 1975-1986:
  • Փորձարարական բնակելի տների համալիր Էջմիածնի կենտրոնում՝ բնակարանների ձևափոխվող «մուտք-պատշգամբներով»։ 1975-1983։
  • Հայկական ԱԷԿ հանգստի գոտի Բուժականում 1180 տեղով. գլխավոր հատակագիծ և կառուցապատման նախագիծ։ Վ. Ալեքսանյանի և Ա. Մարտիրոսյանի մասն.: 1975-1986:
  • Հայկական ԱԷԿ հանգստի գոտի Բուժականում. պրոֆիլակտորիում 101 տեղով։ Ռ. Հ. Ազատյանի հետ, կոնստր. Մ. Կ. Մուսոյան։ 1975-1986:
  • Հայկական ԱԷԿ հանգստի գոտի Բուժականում. պիոներ ճամբար-պանսիոնատ 240/140 տեղով։ Ռ. Հ. Ազատյանի հետ։ 1976-1986:
  • Բնակելի տուն Երևանի Պուշկինի փողոցում։ 1976-1978:
  • Իննահարկ բնակելի տներ Երևանի Ազատության փողոցում։ 1976-1977:
  • 500 տեղով հյուրանոցի տիպային նախագիծ։ Ս. Գ. Գեղամյանի հետ։ 1976, Համամիութենական մրցույթ. խրախուսական մրցանակ։
  • 500/1000 տեղով հանգստի տան տիպային նախագիծ ընտանիքավորների համար։ Ս. Գ. Գեղամյանի հետ։ 1976, Համամիութենական մրցույթ. երկրորդ (բարձրագույն) մրցանակ։
  • Լենինական և Կիրովական քաղաքների համար 5-9 հարկանի բնակելի տների սերիա։ Ռ. Հ. Ազատյանի հետ։ 1977, Պատվիրած մրցույթ. խրախուսական մրցանակ։
  • Առողջարանի տիպային նախագիծ 1000 տեղով։ 1977, Համամիութենական մրցույթ. խրախուսական մրցանակ։
  • Հայկական ԱԷԿ հանգստի գոտի Բուժականում. մանկապարտեզների ամառային հովոցներ 320 տեղով։ Ռ. Հ. Ազատյանի հետ։ 1977:
  • Հոր՝ Գրիգոր Միքայելյանի (հետագայում նաև մոր՝ Սրբուհի Միքայելյանի, և իր՝ Մարտին Միքայելյանի) դամբանը։ 1977-1978:
  • Հրազդանի վարչա-հասարակական կենտրոնի հատակագծման և կառուցապատման էսքիզային նախագիծ։ 1978:
  • Հրազդանի կենտրոնի Ա-6 թաղամասի կառուցապատման նախագիծ։ Գ. Մ. Գրիգորյանի հետ։ 1978-1982:
  • Հրազդանի կենտրոնի Ա-1 միկրոշրջանի կառուցապատման նախագիծ։ Գ. Մ. Գրիգորյանի և Մ. Մարգարյանի հետ։ 1979-1983:
  • 4-5 հարկանի կարկաս-պանելային բնակելի տներ Ջերմուկում։ 1979-1984:
  • Պիոներական ճամբար-հանգստի տուն 480/280 տեղով Հանքավանում։ Ռ. Հ. Ազատյանի հետ։ 1979-1986:
  • Բնակելի տներ կոլտնտեսականների համար։ Որպես ուսանողական խմբի ղեկավար։ 1979, Հանրապետական մրցույթ. երրորդ մրցանակ։
  • Հրազդանի կենտրոնի Ա-2 միկրոշրջանի կառուցապատման նախագիծ։ Ի. Ա. Բելուբեկովայի և Մ. Մարգարյանի մասն.: 1980-1982:
  • Հրազդանի կենտրոնի պուրակի բարեկարգման և կառուցապատման նախագիծ։ Մ. Մարգարյանի հետ։ 1980-1980-ական թթ.
  • Միասեկցիոն 14 հարկանի կարկաս-պանելային բնակելի տներ Հրազդանի կենտրոնի համար։ Կոնստր. Մ. Կ. Մուսոյան, Ա. Գ. Կարապետյան։ 1980-1986:
  • 6-հարկանի կարկաս-պանելային բնակելի տներ Հրազդանի կենտրոնի համար։ Մ. Մարգարյանի հետ։ 1980-1987:
  • Պիոներական ճամբար-պանսիոնատ 320/200 տեղով Մարմարիկում։ Ռ. Հ. Ազատյանի հետ։ 1980:
  • Երարդշին տրեստի պանսիոնատը 150 տեղով Արզականում։ Վ. Ալեքսանյանի հետ։ 1980-1980-ական թթ.
  • Ճարտարապետ Արամ Արամյանի հովոց-մենատունը Բյուրականում։ 1980-1984:
  • ՀՍՍՀ գյուղմինիստրության առողջարան 500 տեղով Արզնիում։ 1980:
  • Մսուր-մանկապարտեզ 340 տեղով Հրազդանի Ա-6 թաղամասում։ 1981-1980-ական թթ.
  • Հայրենական մեծ պատերազմում զոհվածների հուշարձանը Ապարանի շրջանի Ձորագլուխ գյուղում։ 1981-1985:
  • Մշակույթի տուն 600 տեղով Ապարանում։ 1984-1980-ական թթ.
  • Հայկական ԱԷԿ, 2-րդ հերթ. երկրորդ միկրոշրջանի կառուցապատման նախագիծ։ Վ. Ալեքսանյանի մասն.: 1985-1986:
  • Հայկական ԱԷԿ, 2-րդ հերթ. կարկաս-պանելային 5-9 հարկանի բնակելի շենքեր «մուտք-պատշգամբ» ունեցող բնակարաններով։ 1985:
  • «Խոտորջուր» առողջավայրի բնակելի թաղամաս։ Ա.Ա. Աղեկյանի մասն.: 1986:
  • Խոշորապանել բնակելի տներ «Խոտորջրի» համար։ 1986-1980-ական թթ.
  • Մեծամոր. հանրակացարան 1632 տեղով։ Վ. Ալեքսանյանի, Ի. Ջաղեթյանի, Ա. Մարտիրոսյանի մասն., կոնստր. Վ. Աբելյան, Վ. Բալասանյան։ 1986:
  • Բնակելի թաղամաս Հրազդանի Սպանդարյան փող.: Ա. Ա. Աղեկյանի հետ։ 1986:
  • Գործարար Ռ. Սինանյանի առանձնատունը Գավառում։ Ա. Մ. Միքայելյանի հետ։ 1988-89:
  • Անհատական և պետական շինարարության զույգացված և անհատական տների շարք Բաղրամյան շրջկենտրոնի համար։ Ա. Մ. Միքայելյանի հետ։ 1988, Հանրապետական մրցույթ. երկրորդ (բարձրագույն) մրցանակ։
  • Նոր Ախուրյան քաղաքի գլխավոր հատակագիծը և կառուցապատումը։ Ա. Մ. Միքայելյանի հետ։ 1989:
  • 21 և 12 բն. 3 հարկանի բնակելի տների շարք Նոր Ախուրյանում։ Ա. Մ. Միքայելյանի հետ։ 1989:
  • Առանձնատուն Միքայելյանների ընտանիքի համար Բյուրականում։ 1989-2003:
  • «Գեղամա» արտադրական միավորման առողջարարական համալիրը Սևանի ափին։ Ա. Մ. Միքայելյանի հետ։ 1989-1992:
  • «Գեղամա» արտադրական միավորման թաղամասը Կամոյում։ Ա. Մ. Միքայելյանի հետ։ 1990:
  • 122 տեղով պրոֆիլակտորիում Արզնիում։ Ա. Մ. Միքայելյանի հետ։ 1990:
  • Ջրային տնտեսության աշխատակիցների Միկոյանի անվան թաղամասը Նոր Ախուրյանում։ Ա. Մ. Միքայելյանի հետ։ 1990:
  • Անհատական տներով բնակելի թաղամաս Նոր Ախուրյանում։ Ա. Մ. Միքայելյանի հետ։ 1991:
  • Մեծամոր քաղաքի թիվ 3 թաղամասի կառուցապատման նախագիծ։ 1992:
  • Վիրաբույժ Պավել Անանիկյանի առանձնատունը Փարպիում։ 1990-ական թթ.
  • Գործարար (հետագայում՝ ԱԺ պատգամավոր) Գագիկ Պողոսյանի առանձնատունը Բյուրականում։ 1990-ական թթ.
  • Հայաստանի սոցիալ-տնտեսական զարգացման հայեցակարգը։ 1994-97:

Գիտական աշխատանքներ խմբագրել

Բացի ակտիվ նախագծող ճարտարապետ լինելուց, Մարտին Միքայելյանը նաև բազմաթիվ հոդվածների հեղինակ է։ Նա իր 120-ից ավելի տպագրված աշխատանքներում և մի քանի տասնյակ զեկուցումներում ու ելույթներում ամփոփել է իր ճարտարապետական հայացքները, մշակել ճարտարապետության տեսության որոշակի հարցեր։

«Իմ սրտին ոչ պակաս մոտ է եղել նաև գրելը, գրել ճարտարապետության մասին, փորձել մեկնաբանել այս կամ այն երևույթը, նախագիծը, ուսումնասիրության և գիտական ընդհանրացումների միջոցով պարզել ու վերլուծել մեզ հուզող պրոբլեմը։ Այս մտորումները որոշ չափով ամփոփված են իմ գիտական աշխատանքներում, հոդվածներում, ելույթներում» («Մարտին Միքայելյան – 60» ստեղծագործական հաշվետվությունից)։

Անտարբեր չլինելով շրջապատի պրոբլեմների նկատմամբ, միշտ գիտականորեն վերաբերվելով նրանց և փայլուն տիրապետելով հայերենին ու ռուսերենին՝ Միքայելյանը գրել է տեսական-մեթոդական, հասարակական, վերլուծական-քննադատական, գիտա-հանրամատչելի և այլ բնույթի հոդվածներ։ Իր աշխատություններում Միքայելյանը առաջադրել և վերլուծել է Հայաստանի առողջավայրերի կառուցապատման տեսական խնդիրներ, բնակելի շենքերի տիպաբանության հարցեր։ Մի շարք հոդվածներ նվիրված են հայ մեծ ճարտարապետների (Ալեքսանդր Թամանյանի, Սամվել Սաֆարյանի, Ռաֆայել Իսրայելյանի և այլոց) կյանքին ու գործունեությանը, որտեղ Միքայելյանը յուրովի մեկնաբանել է մեր մեծ Վարպետների ստեղծագործությունը և մոտեցումները։ Նա գրում էր՝ համարձակորեն արտահայտելով իր կարծիքը, պայքարում հասարակության մեջ տեղ գտած ճարտարապետությանը վնասող երևույթների դեմ, ոչ պրոֆեսիոնալ մոտեցման համար քննադատում ղեկավար մարմիններին նույնիսկ խորհրդային ամբողջատիրական կարգերի խիստ պայմաններում, ակտիվորեն պաշտպանում հայ ազգային ճարտարապետության ինքնուրույն դեմքը, ճարտարապետության գեղագիտությունը։

Հատկապես ուշադրության են արժանի Միքայելյանի այնպիսի աշխատություններ, ինչպիսիք են նրա թեկնածուական ատենախոսությունը՝ նվիրված Հայաստանի շոգ-ցամաքային կլիմայի համար իր կողմից մշակված բնակարանների «մուտք-պատշգամբ» կոչված տիպին, ուսումնական ձեռնարկը, նրա կազմած և խմբագրած ճարտարապետական կատալոգները, Հայկական հանրագիտարաններում տպագրված բազմաթիվ հոդված-տերմինները, «Մարտին Միքայելյան – 60» ստեղծագործական հաշվետվությունը, գիտատեխնիկական հաշվետվությունները և այլն։

Առանձնակի կարևորություն են ներկայացնում Միքայելյանի հայացքները և մոտեցումները առողջարանային շինարարության վերաբերյալ։ «Առողջարանների նախագծերով այնքան հրապուրվեցի, որ կատարեցի նաև մի քանի մեծածավալ գիտական աշխատանք Անդրկովկասյան և Կենտրոնական գիտահետազոտական ինստիտուտների պատվերով, որ հետագայում դարձան համամիութենական թեմայի հայկական մասը» («Մարտին Միքայելյան – 60» ստեղծագործական հաշվետվությունից)։

Միքայելյանը սկսել է հրապարակվել (այդ թվում նաև միութենական ամսագրերում) դեռևս երիտասարդ տարիքից և գրել է մինչև կյանքի վերջին տարին։ Նրա հոդվածները տպագրվել են մի շարք հեղինակավոր ամսագրերում, գիտաժողովների նյութերում, այլ ժողովածուներում, որոնցից կարելի է առանձնացնել «Հայկական սովետական հանրագիտարանը» և «Հայկական համառոտ հանրագիտարանը», ԵրՊԻ գիտաշխատանքների ժողովածուները, «Архитектура СССР» և «Архитектура» («Строительная газета» թերթի հավելված), «Սովետական արվեստը» և «Հայաստանի արդյունաբերությունը», «Գիտություն և տեխնիկան»։

Մանկավարժական գործունեություն խմբագրել

Իր մանկավարժական գործունեությունը սկսեց անցյալ դարի 60-ականներին, երբ արդեն փորձառու ճարտարապետ էր։ Նա շատ արագ ներգծվեց ամբիոնի ստեղծագործական միջավայր, ուր պրոֆ. Վ. Հարությունյանը, ներգրավել էր ժամանակի առաջատար վարպետներին՝ Ս. Սաֆարյան, Ռ. Իսրայելյան, Գ. Աղաբաբյան, Գ. Թամանյան և այլոց։

Միքայելյան մանկավարժը արագ ձեռք բերեց հեղինակություն թե՛ իր ավագ գործընկերների և թե՛ ուսանողների շրջանում։ Որպես մանկավարժ նրա հեղինակությունը հիմնված էր մի կողմից մասնագիտական մեծ Էրուդիցիայի, մյուսից՝ այն մատչելի հրամցնելու կարողությամբ և երրորդից՝ ուսանողի նկատմամբ մեծ պահանջկոտությամբ։ Բոլորն էլ նրա Էության վառ արտահայտություններն էին։

Միքայելյան մանկավարժը կարող էր ուսանողին ներել ամեն ինչ, սակայն ոչ ծուլությունը։ Նրա վերաբերմունքը գործին, սեփական ժամանակի նկատմամբ խանդոտ վերաբերմունքը աննկատ ձևով փոխանցվում էր նրա աշակերտներին՝ լինեն դրանք ուսանող, ասպիրանտ, թե կրտսեր գործընկեր։

Փայլուն էին նրա դասախոսությունները։ Պրոֆ. Ս. Սաֆարյանից հետո ճարտարապետական կրթության հիմնական դասընթացներից մեկը՝ «Բնակելի շենքերի տիպաբանություն» առարկան երկար տարիներ վարում էր Մ. Միքայելյանը։ Նրա վերլուծական ու համապարփակ մոտեցումը ճարտարապետական ձևաստեղծման, ֆունկցիոնալ ու կոնստրուկտիվ խնդիրներին ունկնդրին տալիս էին շատ ավելի լայն մասնագիտական գիտելիքներ քան առարկայի ուսումնական սահմաններն էին։ Այդ առարկայի նրա ստեղծած ուսումնական ձեռնարկը այսօր էլ չի կորցրել իր արժեքը։ Ցավոք նա չհասցրեց այն դարձնել դասագիրք, որի վրա երկար աշխատում էր։

Միքայելյան մանկավարժը ապագա ճարտարապետի համար չափազանց կարևոր էր համարում լեզվի իմացությունը, թե՛ բանավոր և թե՛ գրավոր։ Նրա ղեկավարած բազմաթիվ ատենախոսական աշխատանքները առանձնանում են իրենց կուռ կառուցվածքով ու պարզ, հասկանալի մասնագիտական լեզվով։ Չէր սիրում ավելորդություններ ու ձգձգումներ։ Նա հաճախ, օրինակ ծառայելով, ասպիրանտի ներկայացրած տեքստից մեկ-երկու պարբերություն խմբագրում էր, ցույց տալով, որ կա ավելի դիպուկ ու հակիրճ տարբերակ և, որ անպայման պետք է ձգտել դրան։

Միքայելյան մանկավարժի արժանիքների մասին կարելի է շատ ասել։ Ճարտարապետության ամբիոնում նա անցավ երկար ու բեղուն ճանապարհ, դասախոսից մինչև պրոֆեսոր, գիտական աշխատողից մինչև գիտական պրոբլեմային լաբորատորիայի ղեկավար։

Ես պատիվ եմ ունեցել աշակերտել նրան ուսանողական տարիներին, լինել նրա կրտսեր գործընկերը արվեստանոցում, նրա ասպիրանտը, նրա համագործակիցը մրցույթներում ու գիտական աշխատանքներում։ Ավելի քան եռեսնամյա մեր համագործակցությունը ստեղծեց մեր միջև բարեկամական ջերմ հարաբերություններ, որը փոխանցվեց նաև մեր ընտանիքներին։

Ինձ համար նրա կերպարի հիմնական բնութագրող գիծը անբողջականությունն է։ Նա չէր լինում այսպիսին կամ անյպիսին ո՛չ ժամանակից կախված, ո՛չ տեղից և ո՛չ էլ գործունեության բնույթից։ Ինչպես էլ որ նրան վերաբերվեին ժամանակակիցները՝ լավ, վատ, անտարբեր, սիրեին, թե ատեին, նա վայելում էր բոլորի հարգանքը, որովհետև նա երբեք չէր դադարում լինել Մարտին Միքայելյան։

Ճարտարապետ Աշոտ ԿԱՆԱՅԱՆ

Գեղանկարներ խմբագրել

Մարտին Միքայելյանի վրձնին է պատկանում շուրջ 300 գեղանկար՝ ջրաներկ, յուղաներկ և գրաֆիկական աշխատանքներ։ Հիմնական սյուժեներն են բնապատկերները, եկեղեցիներն ու պատմական այլ հուշարձանները, քաղաքային տեսարաններն ու առանձին շենքերը, նատյուրմորտներն ու դիմանկարները։

Բանաստեղծություններ խմբագրել

Նա իր ստեղծագործական ողջ ավյունը նվիրեց ճարտարապետությանը։ Սակայն պոեզիան նրա կյանքի ուղեկիցն էր։ Չափածո խոսքով նա թղթին էր հանձնում իր մտքերը, հույզերը, իր երազկոտ հոգու ելևէջները։

Բնականաբար պատերազմական թեմաները համեմված էին հայրենասիրական ոգով, ինչը առկա է նաև նրա հետպատերազմյան ստեղծագործություններում։ Մ. Միքայելյանի տողերում իրենց արտացոլումն են գտել հայրենի լեռները, գետերը, լճերը, որոնց նա խորապես և անկեղծ սիրահարված էր։ Նա խոնարհվում էր իր ժողովրդի մեծերի առջև, հիանում էր նրանցով, սիրում էր նրանց և այդ զգացմունքների ներդաշնակությունը, իհարկե, վերածվում էր չափածոյի։

Մարտին Միքայելյանի բանաստեղծությունների տետրը հագեցված է նաև քնարերգությամբ։ Ուսանողական և երիտասարդ տարիների նրա ստեղծագործությունների զգալի մասը նվիրված է իր համակուրսեցի և ընկերուհի ճարտարապետ Մարգարիտ Հայրապետյանին, որի նկատմամբ նուրբ և գեղեցիկ զգացմունքները ապրում էին Մարտինի հոգում մինչև իր վերջին օրերը։ Ընդհանրապես, սիրո զգացումը եղել է նրա կյանքի ուղեկիցը և ոգեշնչել այն բոլոր ասպարեզներում, որոնց նա նվիրվել է։

Մարտին Միքայելյանի գրչին են պատկանում մոտ 200 բանաստեղծություն, որոնց հիմնական մասը գրված է 40-50-ական թվականներին։

Մրցանակներ, պարգևներ խմբագրել

  • ԵրՊԻ դոցենտ, 1967
  • ԽՍՀՄ ՃՄ 1962-1967 թթ. ստեղծագործական նվաճումների համամիութենական ստուգատեսի պատվոգիր Խարբերդի հուշարձանի համար, 1967
  • Պատվոգիր ԽՍՀՄ ՃՄ մեջ ակտիվ և բազմամյա աշխատանքի համար, 1967
  • Հայկական ԽՍՀ վաստակավոր ճարտարապետ, 1968
  • ԽՍՀՄ Գերագույն Սովետի նախագահության Վ. Ի. Լենինի ծննդյան 100-ամյակի հոբելյանական «Անձնվեր աշխատանքի համար» մեդալ, 1970
  • Հայկական ԽՍՀ Գերագույն Խորհրդի նախագահության պատվոգիր, 1977
  • Տարվա սոցիալիստական մրցության հաղթող, 1978 և 1980
  • «Պատվո նշան» շքանշան, 1981
  • ԽՍՀՄ ժողտնտնվաճումների ցուցահանդեսի արծաթե մեդալ, 1983
  • ԽՍՀՄ ՃՄ տարվա լավագույն նախագծի ստուգատեսի դիպլոմ. 1983
  • ԵրՊԻ պրոֆեսոր, 1989
  • ԽՍՀՄ Գերագույն Խորհրդի նախագահության «Աշխատանքի վետերան» մեդալ բազմամյա բարեխիղճ աշխատանքի համար,1989
  • «1941-1945 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմում հաղթանակի 50 տարին» հոբելյանական մեդալ, 1995
  • Հայաստանի ճարտարագիտական ակադեմիայի (ՀՃԱ) թղթակից-անդամ, 1995

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.)Երևան: 1981. — հատոր 7. — էջ 625.
  2. 2,0 2,1 «Մարտին Միքայելյան 1926-1997».
  • Միքայելյան Մարտին Գրիգորի; Հայկական սովետական հանրագիտարան, Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների ակադեմիա, հատոր 7, Երևան 1981, էջ 625։
  • Микаелян Мартын Григорьевич;,Армгоспроект-25ե. Каталог творческих достижений за 25 лет., Ереван-Москва 1981, стр. 178.
  • Կես դար անդավաճան հավատամքով; Վարազդատ Հարությունյան, «Ազգ», թիվ 54 (1060), 22 մարտի 1996 թ., էջ 4։
  • Моя идеология – работа; Юрий Сафарян, Ашот Канаян;,Республика Арменияե, № 57 (1318), 22 марта 1996г., стр. 4.
  • Մարտին Միքայելյան (մահախոսական); «Հայաստանի հանրապետություն», թիվ 218 (1923), 11 նոյեմբերի 1997 թ., էջ 8։
  • Мартин Микаелян (некролог);,Республика Арменияե, № 206 (1725), 12 ноября 1997г., стр. 4.
  • Микаелян Мартын Григорьевич;,Архитекторե (краткий биографический справочник Союза архитекторов Армении), автор-составитель Лия Сафарян, Зангак-97, Ереван 1998, стр. 131.
  • Միքայելյան Մարտին Գրիգորի; Հայկական համառոտ հանրագիտարան, Չորս հատորով, ՀԽՀ գլխավոր խմբագրություն, հատոր 3, Երևան 1999, էջ 728։
  • Կես դար անդավաճան հավատամքով; Վարազդատ Հարությունյան, «Արվեստակից ժամանակակիցներս», ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն» հրատարակչություն, Երևան 2001, էջ 339-341։
  • Дни зодчего и память о нём; Вараздат Арутюнян,,Голос Арменииե, № 27 (19397), 18 марта 2006г., стр. 11.
  • Մարտին Միքայելյան – 80: Բուկլետ։ Երևան 2006, 8 էջ։
  • Մարտին Միքայելյան – 80: DVD սկավառակ։ Երևան 2006:
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 7, էջ 625