Խոսե Մարմոլ
Խոսե Մարմոլ(իսպ.՝ José Mármol, դեկտեմբերի 2, 1817[1], Բուենոս Այրես, Արգենտինա[2] - օգոստոսի 9, 1871[3], Բուենոս Այրես, Արգենտինա[2]), արգենտինացի գրող, լրագրող, քաղաքագետ։
Խոսե Մարմոլ | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | դեկտեմբերի 2, 1817[1] |
| Ծննդավայր | Բուենոս Այրես, Արգենտինա[2] |
| Վախճանվել է | օգոստոսի 9, 1871[3] (53 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Բուենոս Այրես, Արգենտինա[2] |
| Գերեզման | Ռեկոլետա գերեզմանատուն և ջոուլ |
| Մասնագիտություն | գրադարանավար, գրող, դիվանագետ, լրագրող, բանաստեղծ և քաղաքական գործիչ |
| Քաղաքացիություն | Արգենտինա[4] |
| Կրթություն | Բուենոս Այրեսի ազգային համալսարան |
| Կուսակցություն | Unitarian Party? |
 José Mármol Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն խմբագրել
Մարմոլը իրավաբանություն է ուսումնասիրել Բուենոս Այրեսի համալսարանում, 1838 թվականից անդամակցել է «Երիտասարդ Արգենտինա» գաղտնի հասարակությանը, որը նպատակ ուներ տապալել բռնապետ Խուան Մանուել դե Ռոսասին։ 1839 թվականին ընդդիմադիր գործունեության համար ձերբակալվել է, 1840 թվականին ազատ արձակվելուց հետո ստիպված էր լքել երկիրը՝ բնակություն հաստատելով Մոնտեվիդեոյում (Ուրուգվայ)։ Երեք տարի անց Մոնտեվիդեոն պաշարվել է Ռոսասի և նրա դաշնակից Մանուել Օրիբեի զորքերի կողմից, և Մարմոլը տեղափոխվել է Ռիո դե Ժանեյրո (Բրազիլիա)։ 1843 թվականի փետրվարին փորձել է ծովով տեղափոխվել Չիլի, սակայն սկսված փոթորկի պատճառով անհաջողության է մատնվել։ Երկու տարի անց Մարմոլը վերադարձել է Մոնտեվիդեո։
1852 թվականին Մոնտե Կասերոսի ճակատամարտում Ռոսասի պարտությունը թույլ տվեց Մարմոլին 13 տարի աքսորվելուց հետո վերադառնալ Արգենտինա։ Նա սենատոր է ընտրվել, իսկ ավելի ուշ դարձել է պատգամավոր` Բուենոս Այրես նահանգից։ Որպես լիազոր ներկայացուցիչ Չիլիում և Բրազիլիայում։ 1858 թվականին[5] դարձել է Արգենտինայի ազգային գրադարանի տնօրեն (Բուենոս Այրես), մինչև 1871 թվականը գլխավորել է այն։ Կյանքի ավարտին կուրացել է։
Ստեղծագործություններ խմբագրել
Մոնտեվիդեոյում Մարմոլը հիմնել է երեք ամսագիր («La Semana» և այլն), մասնակցել բազմաթիվ այլ հրատարակությունների ստեղծմանը։ Նա վաստակել է Ռոսասի և նրա կողմնակիցների կատաղի քննադատի համբավ և «verdugo poético de Rosas» («Ռոսասի բանաստեղծական դահիճը») մականունը։
1847 թվականին Ուրուգվայում հրատարակվել է «Թափառաշրջիկի երգը» ինքնակենսագրական պոեմի 12 մասից 6-ը։ Մարմոլի պատմվածքները հավաքվել են «Ներդաշնակություն» (1851) բանաստեղծությունների գրքում, որը առաջին անգամ հրապարակվել է Ուրուգվայում։ Մարմոլը գրել է նաև «Պոետ» և «Խաչակիր» պիեսները։
Մարմոլի ամենահայտնի ստեղծագործությունը «Ամալիա» պատմական վեպն է (1851-1855)։ Առաջին մասը հրատարակվել է 1851 թվականին, երկրորդը՝ հայրենիք վերադառնալուց հետո։ Վեպում նկարագրվում է Ռոսասի դիկտատուրայի ժամանակը։ Երկրում տեղի ունեցած ողբերգական իրադարձությունների հիման վրա ցուցադրվել է Ամալիայի և դավադիր Էդուարդո Բելգրանոյի սիրո ռոմանտիկ պատմությունը։ 1914 թվականին վեպի հիման վրա նկարահանվել է արգենտինական առաջին լիամետրաժ «Ամալիա» ֆիլմը, 1936 թվականին թողարկվել է «Ամալիա» ֆիլմի ռիմեյքը, 1967 թվականին վեպի հիման վրա նկարահանվել է հեռուստատեսային ֆիլմ։
Մատենագրություն խմբագրել
- Թափառաշրջիկի երգերը / Cantos del peregrino (1847)
- Պոետ / El Poeta (1847)
- Խաչակիր / El Cruzado (1851)
- Ներդաշնակություն / Armonías (1851)
- Ամալյա / Amalia (1851—1855, ռուսերեն թարգմանումը 1868-ին)
Հրապարակումներ ռուսերեն լեզվով խմբագրել
- Ամալյա, Մոսկվա, 1961
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Autores.uy (իսպ.) — 2014.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Мармоль Хосе // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ José Mármol
- ↑ { Biblioteca Nacional } Արխիվացված 2008-10-24 Wayback Machine (իսպ.)
Աղբյուրներ խմբագրել
- «Мармоль Хосе». БСЭ, 3-е издание.
- «Mármol, José». Encyclopædia Britannica from Encyclopædia Britannica 2007 Ultimate Reference Suite.
- XOCE МАРМОЛЬ (JOSÉ MÁRMOL. 1817-1871)
- José Mármol Արխիվացված 2020-07-24 Wayback Machine (անգլ.)
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Хосе Мармоль (անգլ.) Internet Movie Database կայքում
- Стихотворение Х. Мармоля «Росасу» в переводе А. Якобсона
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Խոսե Մարմոլ» հոդվածին։ |