Մարմարյա մրտիմն

Մարմարյա մրտիմն
Մարմարյա մրտիմն
Դասակարգում
Թագավորություն	Կենդանիներ (Animalia)
Տիպ/Բաժին	Քորդավորներ (Chordata)
Ենթատիպ	Ողնաշարավորներ (Vertebrata)
Դաս	Թռչուններ (Aves)
Կարգ	Սագանմաններ (Anseriformes)
Ընտանիք	Բադեր (Anatidae)
Ցեղ	Մրտիմն (Marmaronetta)
Տեսակ	Մարմարյա մրտիմն (M. angustirostris)
Միջազգային անվանում
Marmaronetta angustirostris Ménétries, 1832
Կարգավիճակ
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝ Վտանգման սպառնացող վիճակին մոտ գտնվող տեսակ

Մարմարյա մրտիմն (լատ.՝ Marmaronetta angustirostris), բադերի ընտանիքի ջրլող թռչուն։ Գրանցված է ՀՀ Կարմիր գրքում։

Արտաքին տեսք

Մարմնի երկարությունը՝ 39-42 սմ է, թևերի բացվածքը՝ 63-67 սմ, կենդանի զանգվածը՝ 0,4-0,6 կգ։ Ընդհանուր գունավորումը բաց մոխրավուն դարչնագույն է՝ դեղնավուն սպիտակ պտերով ու զոլերով, աչքի շուրջը կա մուգ գույնի բիծ։ Արուի փուփուլը կարճ է՝ անհավասար, հարսանեկան խաղերի ընթացքում՝ ցցուն բացվածքով։ Սովորաբար հանդիպում է զույգերով կամ փոքր խմբերով՝ թաքստոցներից ոչ հեռու։

Բնորոշ հատկանիշներ

Լողում է մարմնի առջևի մասը ջրում ընկղմած, պոչը՝ թեթևակի վեր ցցած։ Չափազանց անվախ է. հրազենի կրակոցների մի քանի վրիպումներից հետո շրջապտույտով վայրէջք է կատարում նույն կետում։

Բնակություն

Բնակվում է փոքր լճակներում, ափամերձ փարթամ բուսականությամբ ճահճուտներում։

Սննդառություն

Սնվում է ջրային բույսերով, անողնաշարավորներով։ Գարնանային վերադարձը (զույգեր կազմած)՝ ապրիլի վերջից մայիսի վերջ։

Բնադրում

Բույնը հարթակ է՝ խոտաբույսերից, աղվափետուրներից, քողարկված է։ Բնադրում է ջրափին մոտ։

Բազմացում

Դնում է 46 մմ տրամագծով բաց դեղնավուն 7-14 ձու (1 ձուն կազմում է մայր թռչունի միջին կենդանի զանգվածի 8,6 %-ը)։ Թխասկալում է 24 օր։ Ձագերը ձվերից դուրս են գալիս գորշամոխրագույն աղվափետուրներով։

Տարածվածություն

Բնադրող-չվող է, քիչ տարածված։ Աշնանային չուն՝ օգոստոսից հոկտեմբերի առաջին կեսը։ Բացարձակապես տարածված էր Արարատյան դաշտի ճահճուտներում, ձկնաբուծական տնտեսությունների ջրավազաններում, սակայն աշխարհում սակավաթիվ լինելու հետևանքով 2002- թվականից ի վեր չի գրանցվել, ինչը կարող է իսպառ վերացման պատճառ դառնալ։ 1984-2002 թվականներին Արմաշի ձկնաբուծական տնտեսության տարածքում գրանցվել է 1-75 թռչուն։

Պահպանություն

Անհետացող, հազվագյուտ, քիչ տարածված, բնադրող-չվող տեսակ է։ Գրանցված էր նախկին ԽՍՀՄ Կարմիր գրքում։ Ընդգրկված է ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակում և գնահատվում է որպես վտանգված տեսակ։

Վերջին տարիներին Արմաշի ձկնաբուծական տնտեսության լճակներում և հարակից գերխոնավ տարածքներում հանդիպում են 5-30 բնադրող զույգ։ Նախկինում գարնանային չուի ժամանակ Սևանա լճի ավազանում հանդիպում էին առանձին առանձնյակներ։ Ներկայումս չուի շրջաններում 30-50 առանձնյակներ հանդիպում են միայն Արաքս գյուղի հովտում։

Վտանգման հիմնական գործոններ են հանդիսանում եղեգնուտների հրդեհումը, ինչպես նաև բնադրման շրջանում անհանգստացման գործոնը ու որսագողությունը։

Գրանցված է Բեռնի կոնվենցիայի Հավելված 2-ում։

Պատկերասրահ

• 
• 
• 
• 
• 

Ծանոթագրություններ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։