Խորխե Մարիո Պեդրո Վարգաս Լյոսա (իսպ.՝ Jorge Mario Pedro Vargas Llosa, մարտի 28, 1936(1936-03-28)[1][2][3][…], Արեկիպա, Պերու[4][5] - ապրիլի 13, 2025(2025-04-13)[6][7], Լիմա, Պերու[8]), պերուացի գրող և քաղաքական գործիչ։ Արժանացել է գրականության 2010 թվականի Նոբելյան մրցանակին[50], որը նրան շնորհվել է «իշխանության կառուցվածքի մանրակրկիտ նկարագրության և անհատի դիմադրության, ընդվզման ու պարտության վառ պատկերների համար»[51]։

Մարիո Վարգաս Լյոսա
իսպ.՝ Mario Vargas Llosa
Ծննդյան անունիսպ.՝ Jorge Mario Pedro Vargas Llosa
Ծնվել էմարտի 28, 1936(1936-03-28)[1][2][3][…]
ԾննդավայրԱրեկիպա, Պերու[4][5]
Վախճանվել էապրիլի 13, 2025(2025-04-13)[6][7] (89 տարեկան)
Վախճանի վայրԼիմա, Պերու[8]
Մասնագիտությունվիպասան, դրամատուրգ, քաղաքական գործիչ, լրագրող, ակնարկագիր, գրական քննադատ, համալսարանի դասախոս, արձակագիր, դրամատուրգ, փիլիսոփա, հրապարակախոս, գրող, կինոռեժիսոր և broadcaster
Լեզուիսպաներեն
Քաղաքացիություն Պերու,  Իսպանիա և  Դոմինիկյան Հանրապետություն
ԿրթությունՍան Մարկոս համալսարան (1958), Մադրիդի Կոմպլուտենսե համալսարան (1971), Leoncio Prado Military Academy? (դեկտեմբեր 1951), Colegio La Salle? (դեկտեմբեր 1949) և Colegio San Miguel de Piura? (դեկտեմբեր 1952)
Գրական ուղղություններմոգական ռեալիզմ և Latín mmg todos?
Ուշագրավ աշխատանքներThe Time of the Hero?, The Green House? և Conversation in The Cathedral?
Ստեղծագործությունների ցանկMario Vargas Llosa bibliography?
ԱնդամակցությունԻսպանիայի արքայական ակադեմիա[9], Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Բրազիլական գրականության ակադեմիա, «Մոն Պելերին» համայնք, Peruvian Academy of Language?, Inter-American Dialogue? և Ֆրանսիական ակադեմիա[10][11]
ԿուսակցությունLiberty Movement?[12] և People's Liberty?[13]
ԱշխատավայրՓրինսթոնի համալսարան, Լոնդոնի թագավորական քոլեջ, La Crónica?[14], La Industria?[15], Բարսելոնայի ինքնավար համալսարան և Հարվարդի համալսարան
Պարգևներ
Պատվո լեգեոնի շքանշանի ասպետ Արվեստների և գրականության շքանշանի կոմանդոր Ավստրիական պատվո նշան «Գիտության և արվեստի համար» Commander of the Order of the Aztec Eagle Պերուի Արևի շքանշանի ադամանդներով Մեծ խաչ Grand Cross of the Order of Boyacá[43] Քրիստափոր Կոլումբոսի օրդեն Վասկո Նունյես դե Բալբոայի շքանշան Orden de la Independencia Cultural Rubén Darío[25]

Գրականության Նոբելյան մրցանակ

[16]

Ռոմուլո Գալյեգոսի մրցանակ

Աստուրիայի արքայազնի պարգև

Գրինցանե Կավուրի մրցանակ

«Մոլորակ» մրցանակ

[17]

Ռեն II-ի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

[18]
«Միգել դե Սերվանտես» մրցանակ

Երուսաղեմի մրցանակ

Գերմանական գրավաճառների խաղաղության պարգև

[19]

Մարիանո դե Կավիայի մրցանակ

Մենենդես Պելայո միջազգային մրցանակ

Ortega y Gasset Awards?

[20]

Իրվինգ Քրիսթոլի մրցանակ

[21]

Բեռլինի Հումբոլդտի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

[22]

Մարիա Մուրս Կաբոյի մրցանակ

[23]

Ալիկանտե համալսարանի պատվավոր դոկտոր

Չինո դել Դուկա մրցանակ

[24]

Carlos Fuentes International Prize for Literary Creation in the Spanish Language?

Կոնգրեսի գրադարանի կենդանի լեգենդ

Caonabo de Oro Award?

[26]

Ազատության մրցանակ

Սան Մարկոսի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

Վալյադոլիդի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

gold Medal of the Community of Madrid[27]

Բորդո Մոնտեն համալսարանի պատվավոր դոկտոր

[28]

Գրանադայի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

[29]

Վիարեջո Վերսիլիա միջազգային մրցանակ

Լաս Պալմաս-դե-Գրան-Կանարիա համալսարանի պատվավոր դոկտոր

[30]

Մուրսիայի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

[31]

Premio Biblioteca Breve?

Castilian Narrative Critic Award?

Ֆորմենտոր մրցանակ

Castilian Narrative Critic Award?

National Culture Award?

Scanno Prize?

Q130553017?

honorary doctor of the University of Pau?

[32][33]

honorary doctorate from University of French Polynesia?

[34]

honorary doctor of the Sorbonne Nouvelle University?

[35]

honorary doctorate of the University of Reims?

[36]

Premio Ceppo Pistoia?

Q9052823?

[37]

Ալֆոնսո Ռեյեսի միջազգային մրցանակ

[38]

Սենթ Լուիս գրական մրցանակ

Q17651535?

Don Quijote Journalism Prize?

[39]

Բուրգոսի համալսարանի պատվավոր դոկտորի կոչում

[40]

Pablo Neruda Order of Artistic and Cultural Merit?

[41]

Մայամիի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

[42]

prix André-Malraux du roman engagé?

[44]

honorary doctorate from the Pontifical Catholic University of Peru?

Օքսֆորդի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

Գաբրիելա Միստրալի շքանշան

Լյովենի կաթոլիկ համալսարանի պատվավոր դոկտոր

Լիսաբոնի Նոր համալսարանի պատվավոր դոկտոր

Մեքսիկայի ազգային ինքնավար համալսարանի պատվավոր դոկտոր

National Book Critics Circle Award in Criticism?

[45]

Q131905403?

[46]
և

Hayek Medal?

[47]
ԱմուսինՋուլիա Ուրկուիդի[48][5] և Patricia Llosa Urquidi?[5]
Համատեղ ապրողԻզաբել Փրեյսլեր[49]
ԶավակներԱլվարո Վարգաս Լյոսա, Մորգանա Վարգաս Լյոսա և Gonzalo Vargas Llosa?
Изображение автографа
Կայքcatedravargasllosa.org
 Mario Vargas Llosa Վիքիպահեստում

Վարգաս Լյոսան իսպանախոս աշխարհի ամենահռչակավոր գրողներից է, ավելի քան երեք տասնյակ վեպերի, դրամաների և էսսեների հեղինակ։ 1995 թվականին նրան շնորհվել է իսպանախոս աշխարհի ամենահեղինակավոր՝ Սերվանտեսի անվան մրցանակը։

Միջազգային հռչակ Վարգաս Լյոսային բերել են «Քաղաքը և շները» (La ciudad y los perros, 1963 թ., անգլերեն թարգմանությունը վերնագրված է «Հերոսի ժամանակը»), «Կանաչ տունը» (La casa verde, 1966 թ.) վեպերը[51]։

Հայերեն թարգմանություններ

խմբագրել
  • Մարիո Վարգաս Լյոսա, Պանտալեոնը եւ Այցելուների ջոկատը, իսպ․ թարգմ․՝ Կառա Չոբանյան, Անտարես, Երևան, 2015, 312 էջ։
  • Մարիո Վարգաս Լյոսա, Խուլիա մորաքույրը և գրչակը, իսպ․ թարգմ․՝ Կառա Չոբանյան, Անտարես, Երևան, 2019, 396 էջ։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. 1,0 1,1 filmportal.de — 2005.
  2. 2,0 2,1 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  3. 3,0 3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. 4,0 4,1 4,2 Mario Vargas Llosa celebró sus 88 años acompañado de sus amigos y familiares — 2024.
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Who's who (բրիտ․ անգլ.)(untranslated), 1849. — ISSN 0083-937X
  6. 6,0 6,1 6,2 Fallece el Premio Nobel de Literatura Mario Vargas Llosa — 2025.
  7. 7,0 7,1 7,2 Murió Mario Vargas Llosa, Premio Nobel e ícono de la literatura de habla hispana: A través de un comunicado, sus hijos confirmaron que el aclamado escritor, quien deja una extensa y prodigiosa obra literaria, falleció a los 89 años en Lima, rodeado de su familia y en paz — 2025.
  8. 8,0 8,1 8,2 Fallece Mario Vargas Llosa, Premio Nobel de Literatura, a los 89 años — 2025.
  9. Quiénes son los miembros de la RAE y cómo se organizan (իսպ.) — 2023.
  10. Mario VARGAS LLOSAAcadémie Française.
  11. Así ha sido la 'instalación' de Vargas Llosa en la Académie Française: a puerta cerrada, 'Jerez' y lentejas para rematarEl Periódico de España, 2023.
  12. Mario Vargas Llosa vuelve al ruedo políticoPerú.21, 2023.
  13. Mario Vargas Llosa se inscribe al partido político Libertad PopularLa República, 2023.
  14. https://elperfil.pe/cultura/el-quinceanero-vargas-llosa-en-el-diario-la-cronica/ — 2023.
  15. https://mhprl.pl/wp-content/uploads/2022/02/CRONICA.pdf
  16. The Nobel Prize in Literature 2010 was awarded to Mario Vargas Llosa "for his cartography of structures of power and his trenchant images of the individual's resistance, revolt, and defeat"
  17. Premio Planeta Ganadores
  18. Arrêté du 30 septembre 1994 conférant le titre de docteur honoris causaLégifrance.
  19. Mario Vargas Llosa
  20. Concedidos los premios de EL PAÍS de 1999
  21. Mario Vargas Llosa to Receive 2005 Irving Kristol AwardAmerican Enterprise Institute, 2005.
  22. https://www.hu-berlin.de/de/ueberblick/menschen/ehrungen/ehrendoktor
  23. Past Maria Moors Cabot Prizes WinnersColumbia University.
  24. Le Prix mondial Cino Del Duca
  25. Mario Vargas Llosa. Premios
  26. https://www.cervantes.es/bibliotecas_documentacion_espanol/biografias/berlin_mario_vargas_llosa_premios.htm
  27. Acuerdo de 23 de abril de 2015, del Consejo de Gobierno, por el que se concede laMedalla de la Comunidad de Madrid, en su categoría de Oro, al excelentísimo señordon Mario Vargas LlosaBoletín Oficial de la Comunidad de Madrid.
  28. Mario Vargas LlosaBordeaux Montaigne University.
  29. Doctores Honoris Causa investidos por la UGRUniversity of Granada.
  30. https://www.ulpgc.es/rectorado/doctores-honoris-causa-ulpgc
  31. Doctor Honoris Causa. Mario Vargas LlosaUniversity of Murcia.
  32. Titre de Docteur Honoris Causa remis à Mario Vargas Llosa
  33. Arrêté du 21 septembre 2001 conférant le titre de docteur honoris causa (ֆր.)Légifrance, 1868. — ISSN 0242-6773
  34. Journal officiel de la République française, Journal officiel de la République française. Document administratif (ֆր.) — 1868. — ISSN 0242-6773
  35. Les docteurs Honoris Causa de la Sorbonne NouvelleSorbonne Nouvelle-Paris 3.
  36. https://www.univ-reims.fr/vie-des-campus/actualites/deces-de-mario-vargas-liosa-docteur-honoris-causa-de-l-universite-de-reims-champagne-ardenne,10227,18297.html
  37. http://elcomercio.pe/espectaculos/684772/noticia-video-vivo-siga-condecoracion-mario-vargas-llosa-palacio-gobierno
  38. Premio Internacional Alfonso Reyes (իսպ.)
  39. https://www.agenciaefe.es/premio-don-quijote-2/
  40. Doctorado Honoris Causa, 2016: Iñaki Gabilondo, Mario Vargas LlosaUniversity of Burgos.
  41. Ministerio de las Culturas entregó Orden al Mérito Pablo Neruda a Mario Vargas Llosa
  42. Honorary Degree and President's Medal RecipientsUniversity of Miami.
  43. Mario Vargas Llosa recibe la Orden de Boyacá por el Presidente Iván DuqueLa República, 2019.
  44. https://actualitte.com/article/103283/prix-litteraires/mario-vargas-llosa-et-krzysztof-pomian-laureats-du-prix-andre-malraux-2021
  45. https://www.bookcritics.org/past-awards/1997/
  46. https://www.casadelaliteratura.gob.pe/mario-vargas-llosa-fue-premiado-en-la-casa-de-la-literatura-peruana/ — 2010.
  47. https://hayek.de/hayek-medaillentraeger/
  48. "Tía Julia" de Mario Vargas Llosa fallece en Bolivia a los 84 años de edad — 2010.
  49. https://www.hola.com/actualidad/20190403140000/isabel-preysler-mario-vargas-llosa-comienzo-relacion/
  50. The Nobel Prize in Literature 2010 // Նոբելյան մրցանակի պաշտոնական կայք
  51. 51,0 51,1 http://www.armenialiberty.org/content/news/2183517.html
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մարիո Վարգաս Լյոսա» հոդվածին։